طالبان به مرز چین رسید؛ زنگ خطر برای پکن یا راه ابریشم؟
رویداد۲۴ طالبان به مرز با چین رسیده است. گروه خشن و مسلح طالبان که این روز‌ها در خاک افغانستان بخش بزرگی از این کشور را به خود اختصاص داده. با رفتن امریکایی‌ها از این کشور، خشونت‌ها علیه مردم عادی و جنگ با نظامیان وابسته به دولت شدت گرفت. پیش از آن طالبان تنها در برخی از بخش‌های افغانستان سیطره داشت. اما در دوماه گذشته با جدی‌تر شدن موضوع خروج ایالات متحده و متحدانش از افغانستان و شکست گفتگو‌های صلح در دوحه و استانبول، جنگجویان این گروه فضا را برای مقابله با دولت و تصرف بخش‌های بیشتری از افغانستان مناسب دیده اند.
طالبان به مرز با چین رسید
مرز مشترک افغانستان و چین این روز‌ها دردسرساز شده است. طالبان هفته گذشته با گسترش نفوذش در این کشور به مرز مشترک با سین کیانگ چین رسید. استان بدخشان که در شمال شرقی افغانستان قرار دارد و منطقه‌ای کوهستانی و مناسب برای فعالیت‌های مسلحانه است، به دست طالبان افتاده و نیرو‌های دولتی و مردم مسلح شده هم نتوانستند این مرز و منطقه را حفظ کنند.
چین و افغانستان در شمال شرق ۹۵ کیلومتر مربع مرز مشترک دارند. در همین منطقه مرز با تاجیکستان هم هست که چینی‌ها برای حفاظت از هر دو طرف ماجرا نیروهایشان را در کشور تاجیکستان نگه داشته اند.
سین کیانگ که حالا با طالبان هم مرز شده، استانی در غرب چین است که خود مختار اداره شده وقبلا ترکستان خاوری خوانده می‌شد. اویغور‌های مسلمان دراین منطقه ساکنند و دولت مرکزی چین به طور مداوم نگران فعالیت‌های تجزیه طلبانه در این بخش است. به ویژه آنکه مسیر چین به غرب آسیا یا به اصطلاح راه ابریشم از همین استان می‌گذرد که برای پکن اهمیت بسیاری دارد.
دو سال قبل گروهی با عنوان جنبش اسلامی ترکستان شرقی ویدیویی را منتشر کرد که در آن شماری از جنگجویان این گروه در افغانستان تمرینات نظامی انجام می‌دهند و به تجهیزات و ابزار‌های جنگی پیشرفته دسترسی دارند. بعد از آن مشخص شد که این گروه مسلح در نزدیکی با طالبان از نظر نظامی اموزش می‌بیند و دوستی و همراهی نزدیکی هم با آنها دارد. این گروه زیر نظر طالبان و القاعده به وجود آمده و اموزش دیده است. این نخستین حضور گروه در افغانستان نبود. اما پررنگ‌ترین آنها بود. پیش از این که چنین ویدیویی منتشر شود هم عکس‌هایی منتشر می‌شد که اعضای آن را در کنار جنگجویان مسلح نشان می‌داد. اما تا قبل از آن از طرف دولت افغانستان تایید نشده بود.
رسانه‌های افغانستان در مورد چگونگی حضور جنبش اسلامی ترکستان شرقی در این کشور نوشته اند که پس از سختگیری دولت چین بر اویغور‌ها گروهی از آنها از مرز مشترک با افغانستان و راه‌های ناهموار آن به این کشور آمدند و نتوانستند با استفاده از راهنمایی طالبان دست به تشکیل گروهی مسلح بزنند. هنوز مشخص نیست که سلاح‌های بسیار پیشرفته آنها از چه منابعی به دستشان رسیده است، اما بسیاری به کشور‌های غربی و حمایتشان از اویغور‌ها مشکوکند.
هدف ناامنی در سین کیانگ است؟
کارشناسان مسائل چین معتقدند که بدون حمایت کشور‌های خارجی اویغور‌ها قادر به تشکیل گروه و به دست گرفتن سلاح نبوده اند. آنها معتقدند سلاح کشور‌های غربی برای مقابله با نفوذ چین ایجاد گروه‌های مسلحی مانند طالبان است. غرب بخت خود را پیش از این در ایجاد چنین گروه‌هایی با ساختن و پروبال دادن به طالبان و داعش امتحان کرده است و به نظر می‌رسد که در مورد چین هم تلاش دارد تا از الگویی مشابه پیروی کند
چین معتقد است که در استان سین کیانگ تمایلات تجزیه خواهانه گسترش زیادی دارد که نیازمند کنترل دولت است. ایالات متحده معتقد است که چینی‌ها بر اویغور‌ها سخت می‌گیرند و از سوی دیگر سیاست خارجی واشنگتن حالا تمام تمرکزش را بر روی کنترل نفوذ چین گذاشته است.
با بالا گرفتن خطر گسترش نفوذ گروه‌های مسلح زیر نظر طالبان در چین، نگرانی‌های تازه‌ای ایجاد شده است. طالبان به طور رسمی دست دوستی خود را به سمت پکن دراز کرده است و این در حالیست که مخالفان دولت چین زیر نظر طالبان در مناطق صعب العبور در حال دیدن اموزش نظامی هستند و سلاح هایشان را از دست طالبان می‌گیرند. در چنین شرایطی بسیاری از ناظران می‌پرسند که میان بیرون رفتن ناگهانی آمریکا از افغانستان و بی عملی این کشور در مقابل تصرف بخش عمده‌ای از خاک افغانستان به دست گروه مسلح طالبان چه رابطه‌ای وجود دارد؟
گروه ترکستان شرقی تازه تاسیس نیست از سال ۱۹۳۳ آنها در شمال غرب چین فعال بوده اند و علیه حکومت مرکزی قیام می‌کردند. در دهه‌های گذشته این گروه به عربستان و ترکیه نزدیک بوده و بعد طالبان را دوست نزدیکش قرار داده است. از همین زاویه برخی کارشناسان می‌گویند که ترکیه و ایالات متحده از اینکه طالبان دوباره با سین کیانگ همسایه شده اند خوشحالند. چرا که چین در دردسر بزرگی خواهد افتاد که نزدیکی دو مرز موجبش خواهد شد. اویغور‌ها حالا دیگر در مرز خود با افغانستان می‌توانند رفت و امد اسان تری داشته باشند و تامین سلاح برایشان کار ساده تری خواهد بود. در عین حال راه ابریشم و دسترسی به غرب اسیا در شرایطی که بخشی از مسیر به دست طالبان با همکاری اویغور‌ها باشد، می‌تواند دردسر بزرگی را برای پکن ایجاد کرده و در عین حال وضعیت خوبی را برای ترکیه ایجاد کند و در نظر امریکایی‌ها می‌تواند راه حل خوبی برای جلوگیری از نفوذ چین در کشور‌های غرب اسیا باشد.
از سوی دیگر حضور طالبان در نزدیکی مرز با چین می‌تواند اتش زیر خاکستر اویغور‌ها را روشن کند و فعالیتهایشان را به سمت فعالیت‌های مسلحانه ببرد. امری که دولت را در پکن دچار مشکلات فراوانی خواهد کرد.
