بغداد در انتظار تداوم موازنه قدرت میان ایران و آمریکا/ چرا انتخابات پارلمانی عراق مهم است؟

رویداد۲۴ انتخابات عراق روز یکشنبه در میان چالش‌های فراوانی برگزار شد؛ اقتصاد عراق سال‌هاست دچار مشکلات اساسی از جمله فساد بی‌پایان است و اخیرا بحران کرونا هم به آن اضافه شده. نهاد‌های دولتی ورشکسته‌اند و زیرساخت‌های کشور فلج شده. گروه‌های قدرتمند پارلمانی دائما اقتدار دولت را زیر سوال می‌برند و صد‌ها هزار نفر از جمعیت عراق هنوز بعد از سال‌های حمله داعش بی‌خانمانند.

انتخابات پارلمانی ۲۰۲۱ عراق با کمترین اقبال از سوی مردم مواجه شده است. انتخابات روز یکشنبه رکورد کم رونق‌ترین انتخابات تاریخ عراق را از آن خود کرده و تنها ۴۱ درصد از واجدین شرایط در آن مشارکت کردند.

این انتخابات ششمین انتخابات سراسری در عراق بعد از سال ۲۰۰۳ و حمله آمریکا به این کشور و سقوط صدام است. انتخابات این دوره به زعم بسیاری از کارشناسان رفراندومی برای نظام سیاست عراق بوده که نتیجه این بوده که علی رغم تبلیغات پرهزینه و یک ماهه کاندیدا‌ها که به گفته واشنگتن پست میلیون‌ها دلار خرج بر روی دست آمریکا گذاشته، بیشتر عراقی‌ها ترجیح دادند در خانه‌هایشان بمانند و مشارکت نکنند.

بیشتر بخوانید: شکاف در اردوگاه شیعیان/ چه کسانی از روی کار آمدن دولت حامی ایران در عراق نگرانند؟

در وضعیتی که تنها عده معدودی از مردم عراق چشم اندازی برای تغییر معنادار زندگی روزمره شان می‌بینند، انتخابات پارلمانی قرار است سمت و سوی سیاست خارجی عراق را در یک برهه کلیدی در خاورمیانه تعیین کند. یکی از این نقاط مهم تاریخی مساله میانجی‌گری میان ایران و عربستان است.

آسوشیتدپرس در گزارشی به نقل از مرکز تحقیقات هاروارد کندی نوشته: انتخابات عراق در کل منطقه حائز اهمیت است و اینکه چه کسی رهبری این کشور را در آینده در دست دارد می‌تواند موازنه قدرت در منطقه را تغییر دهد.

چرا انتخابات عراق اهمیت دارد؟

انتخابات روز یکشنبه عراق اولین انتخابات بعد از اعتراضات سراسری سال ۲۰۱۹ است. در این اعتراضات خونین بیش از هفتصد نفر در اعتراض به وضعیت بد معیشتی و بیکاری در این کشور کشته شدند. از طرفی این انتخابات اولین انتخاباتی است که بعد از تغییر قانون انتخابات در عراق برگزار می‌شود. بر اساس قانون جدید انتخابات، عراق به حوزه‌های انتخابیه کوچکتری تقسیم شده و به کاندیدا‌های مستقل فضای بیشتری برای رقابت داده است.

بر اساس قطع نامه شورای امنیت سازمان ملل که در ابتدای سال میلادی جاری تصویب شده، تیم موسع‌تری برای نظارت بر انتخابات عراق انتخاب شده‌اند. در این انتخابات ۶۰۰ ناظر بین‌المللی از جمله ۱۵۰ ناظر از سوی سازمان ملل به عراق اعزام شدند.

عراق برای نخستین بار برای جلوگیری از تقلب کارت‌های بیومتریک برای رای دهندگان صادر کرده است. این کارت‌ها بعد از ۷۲ ساعت از رای افراد باطل می‌شوند تا جلوی رای دادن دوباره آن‌ها گرفته شود. آسوشیتدپرس نوشته با وجود این تمهیدات همچنان ادعای خرید و فروش رای و تقلب در این انتخابات وجود داشته.

جناح بندی شیعیان در انتخابات عراق

گروه‌ها و جناح‌های شیعه عرصه رقابت‌های انتخاباتی این دوره را در تصرف خود در آورده‌اند، اما این گروه‌ها دچار تشتت هستند. یکی از دلایل تشتت آرای گروه‌های شیعه به مساله نفوذ ایران باز می‌گردد. رقابت اصلی بین بلوک سیاسی پرنفوذ نزدیک به مقتدا صدر روحانی شیعه است که رقابت‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۸ را با پیروزی از سر گذراند و گروه ائتلاف فتح به رهبری هادی العامری.

ائتلاف فتح گروهی متشکل از نیرو‌های موسوم به حشد الشعبی است که یک گروه شیعه نزدیک به ایران است. این ائتلاف رویکرد حمایتی نسبت به ایران دارد و برخی گروه‌های تندروی نزدیک به ایران از جمله عصائب اهل حق نیز در ائتلاف فتح حضور دارند.

لازم به ذکر است که مقتدا صدر هم یک رهبر نزدیک به ایران است، اما به صورت علنی سعی می‌کند از نفوذ سیاسی ایران در عراق حمایت نکند. گروه کتائب حزب الله که یک گروه شیعه نظامی نزدیک به ایران است نیز برای نخستین بار در انتخابات روز یکشنبه کاندیدا داشت.

تحریم انتخابات

فعالان سیاسی و جوانان عراقی به انتخابات اعتراض داشتند و بر سر شرکت کردن یا نکردن در آن به دو دسته تقسیم شدند. اعتراضات سال ۲۰۱۹ با قوه قهریه دولت سرکوب شد. در جریان این اعتراضات بیش از ۶۰۰ تن جانشان را از دست دادند. مقامات با این وجود درخواست برگزار پیش از موعد انتخابات را مطرح کردند و همین مساله خشم جوانان را در پی داشت.

علاوه بر این‌ها گروگانگیری‌ها و سوقصد‌های سریالی که به کشته شدن ۳۵ نفر منجر شد و عده‌ای دیگر را از شرکت در انتخابات پشیمان کرد. آیت الله سیستانی مرجع شیعیان عراق قبل از انتخابات خواستار مشارکت حداکثری مردم شده بود و گفته بود صندوق رای بهترین راه عراقی‌ها برای مشارکت در شکل‌گیری آینده عراق است.

انتخابات‌های سال ۲۰۱۸ قبل از امسال رکورد پایین‌ترین مشارکت را با ۴۴ درصد از آن خود کرده بود، اما مشارکت امسال از آن هم پایین‌تر آمد.

وضعیت منطقه‌ خاورمیانه

انتخابات عراق در شرایطی برگزار شد که عراق درگیر فعالیت‌های دیپلماتیک در منطقه است که متاثر از تجدید نظر دولت بایدن درباره سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه و روابط سرد با عربستان است. مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق قصد داشت عراق را به یک بازیگر کلیدی و میانجی در بحران‌های منطقه تبدیل کند. در ماه‌های اخیر بغداد میزبان چندین دوره نشست محرمانه گفتگو میان مقام‌های ایرانی و عربستانی بوده است.

آسوشیتدپرش نوشته: جهان عرب به انتظار نشسته ببیند آیا جناح‌های نزدیک به ایران در انتخابات رای می‌آورند یا برعکس و از آن طرف ایران به تماشا نشسته ببیند سرنوشت سیاست مداران غرب زده عراقی چه خواهد شد. نتیجه انتخابات هر چه باشد بر روابط خارجی منطقه در سال‌های پیش رو تاثیر خواهد گذاشت.

بر اساس قانون عراق، پیروز انتخابات باید نخست وزیر بعدی این کشور را انتخاب کند، اما بعید است که یک ائتلاف بتواند اکثریت کرسی‌های پارلمان را از آن خود کند و در نتیجه مجبور به ائتلاف خواهد شد. این فرآیند طولانی است.

موسسه خاورمیانه در واشنگتن بر این باور است که نقش عراق به عنوان میانجی منطقه‌ای که یکی از دستاور‌دهای الکاظمی بوده، نتیجه موازنه درست قدرت میان آمریکا و ایران در عرصه سیاست و نفوذ در عراق بوده است. اگر او نخست وزیر بعدی نباشد، همه این ابتکار عمل‌ها ممکن است از بین برود.

به گزارش رویترز، تا این لحظه بر اساس نتایج اعلام شده حزب مقتدا صدر بیشترین رای را کسب کرده است. اگر انتخابات با این نتیجه به پایان برسد تغییر محسوسی در سیاست عراق و موازنه قدرت میان ایران و آمریکا به نفع عربستان و آمریکا رخ نخواهد داد.