تغییر لحن دولت رئیسی؛ استراتژی یا اشتباه سهوی/ آیا ایران واقعا قصد بازگشت به برجام را دارد؟
رویداد۲۴ لیلا فرهادی: کمتر از دو هفته دیگر قرار است اولین نشست مذاکرات وین در دولت ابراهیم رئیسی برگزار شود. معاون سیاسی وزارت خارجه و رئیس تیم مذاکره کنندگان هسته‌ای ایران علی باقری کنی ملاقات‌ها و رایزنی‌هایش با مقامات اروپایی، چینی و روسی را از هفته گذشته آغاز کرده. هرچند مواضع اعلامی تیم مذاکره ایرانی نا امید کننده به نظر می‌رسد، اما تغییر لحن وزارت خارجه در این باره جالب توجه است.
علی باقری کنی و دولت رئیسی بار‌ها اعلام کرده‌اند موضعشان در این مذاکرات، نه مذاکرات هسته‌ای بلکه برداشتن همه تحریم‌ها علیه ایران است. باقری کنی اخیرا گفته «ما مذاکرات هسته‌ای نداریم، چون درباره موضوع هسته‌ای سال ۹۴ بین ایران و ۱+۵ توافق حاصل شد. امروز موضوع اصلی، پیامد‌های ناشی از خروج آمریکا از برجام است.»
با این حال معاون سیاسی وزارت خارجه در آخرین رایزنی‌های خود با همتایان چینی و روسی و همچنین در گفتگو با مجله فیگارو اذعان کرده منظور ایران از «همه تحریم‌ها» در واقع «هر تحریمی مغایر با توافق برجام ۲۰۱۵» است.
مشخص نیست آیا این تغییر لحن یک اشتباه سهوی بوده یا یک استراتژی جدید. همین مواضع دوگانه جمهوری اسلامی تحلیل‌ها درباره نحوه ورود ایران به مذاکرات وین را دشوار کرده است. یعیر لپید وزیر خارجه اسرائیل روز دوشنبه در اظهارنظری ادعا کرده جمهوری اسلامی قصد بازگشت واقعی به برجام را ندارد.
بیشتر بخوانید: رئیسی هم مانند روحانی، احمدی نژاد و خاتمی به دنبال حل مشکل از طریق مذاکره است/ چشم‌انداز روشنی برای مذاکرات وجود ندارد
نشریه تایمز اسرائیل از دیدار لپید و راب مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران خبر داده و گفته در این دیدار که روز دوشنبه برگزار شده لپید موضع اسرائیل را مطرح کرده و ادعا کرده که به عقیده آن‌ها ایران فقط می‌خواهد زمان بخرد تا برنامه هسته‌ایش را توسعه دهد و توافق هسته‌ای برجام دیگر محلی از اعراب ندارد.
این اظهارنظر لپید در حالی مطرح شده که ایالات متحده در آستانه مذاکرات وین سعی دارد با متحدان خاورمیانه‌ای خود مشورت کند. راب مالی در حال حاضر در یک سفر ده روزه به منطقه است و در امارات، عربستان، بحرین و اسرائیل توقف خواهد داشت. این سفر ده روزه روز دوشنبه با تل آویو آغاز شده و در اولین مرحله نیز اسرائیل مخالفتش با بازگشت به برجام را با همین استدلال که ایران اساسا اراده‌ای برای بازگشت به برجام ندارد اعلام کرده.
نشریه اسرائیل هیوم در یادداشتی دلایل بازگشت دیر هنگام ایران به میز مذاکره را حدس زده و گفته جواب ساده است: توافق برجام برای ایران خوب بوده، اما مذاکرات نه.
این رسانه مدعی شده یکی از دلایل تهران برای بازگشت بدون پیش شرط به میز مذاکره این است که دولت جدید در تهران سودش را در بازگشت به برجام و همزمان توسعه برنامه‌های هسته‌ایش می‌داند.
این رسانه دلیل بازگشت دیر هنگام دولت جدید ایران به میز مذاکره را نیز شرح داده و مدعی شده: این تاخیر تاکتیک ایران برای مذاکره بوده که به این ترتیب نظر آمریکا را جلب کند. از این گذشته ایرانی‌ها می‌دانستند که حتی با بازگشت دیرهنگام هم اتفاقی برایشان نمی‌افتد و آمریکا قرار نیست از گزینه نظامی علیه شان استفاده کند؛چه این دولت چه دولت قبلی در آمریکا. فقدان گزینه نظامی چیزی است که ایرانی‌ها در دولت ترامپ متوجه آن شدند.
این رسانه اسرائیلی به آمریکایی‌ها هشدار داده و گفته خروج از برجام بدون طرح گزینه نظامی کار اشتباهی بوده چرا که ایرانی‌ها فهمیدند که مهم نیست چه کار کنند؛ اگر آمریکا یا سرویس اطلاعاتی یک کشور دیگری به این نتیجه برسد که ایران در حال ساخت بمب اتم است هم آمریکا قرار نیست از قدرت نظامی برای توقف برنامه هسته‌ای ایران استفاده کند.
اسرائیل هیوم در ادامه نوشته پیش فرض ایران در مذاکرات پیش رو هم همین خواهد بود. اینکه گزینه نظامی دیگر روی میز نیست و آمریکا هیچ آلترناتیوی برای برجام ندارد؛ در نتیجه ایران هم عجله‌ای برای بازگشت به برجام ندارد.
این رسانه به برخی عملیات‌های موفق ایران علیه آمریکا هم اشاره کرده و ادعا کرده بعد از حمله پهپادی ایران به پایگاه التنف آمریکا در شرق سوریه در ماه گذشته، آمریکا هیچ پاسخ جدی به ایران نداده. اگرچه این حمله ایران تلفاتی نداشته اما نشان داد که ایران می‌تواند رفتار بعدی آمریکا را حدس بزند و در برابر آن‌ها نیز قاطعیت دارد.
فقدان پاسخ مناسب از جانب آمریکایی‌ها نشان داد که این کشور به هر قیمتی قصد بازگشت به برجام را دارد.
از سوی دیگر این عدم پاسخ مناسب به اقدامات ایران از دید اسرائیل هیوم، ایران را به این نتیجه رسانده که می‌تواند بازگشت به میز مذاکره را به تاخیر بیاندازد. مضاف بر اینکه ایران تهدید کرده مذاکرات در صورتی که آمریکا تضمین لازم برای عدم از بین رفتن دوباره برجام را ندهد عملا بی نتیجه خواهد ماند. این تهدید یعنی ایران انتظار دارد برجام به یک پیمان بین‌المللی از سوی آمریکا تبدیل شود. چنین تبدیلی مستلزم رای دو سوم نمایندگان سناست که هرگز اتفاق نخواهد افتاد.
این رسانه اسرائیلی از همین پیش فرض‌ها به این نتیجه رسیده که ایران عملا می‌داند که این مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد.
اسرائیل هیوم گفته این رژیم نباید و نمی‌تواند در مذاکرات دخالتی داشته باشد، اما باید از آمریکا یک قولی بگیرد و آن اینکه آمریکایی‌ها اجازه ندهند مذاکرات چندین ماه طول بکشد و باید در کوتاه مدت به نتیجه برسد.
اسرائیل باید بداند پاسخ آمریکا در صورتی که هیچ توافق حاصل نشود چه خواهد بود و اینکه اساسا آمریکایی‌ها چقدر برای مذاکره و رسیدن به توافق قوی‌تر و طولانی‌تر قرار است وقت تلف کنند. در هر یک از این حالت‌ها اسرائیل می‌خواهد خودش را برای شرایط احتمالی بعدی آماده نگه دارد.
