درگیری آمریکا با سه جبهه در وین/ آیا برجام به مرگ طبیعی دچار می‌شود؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: مذاکرات وین با هدف احیای برجام یا آنچه دولت ابراهیم رئیسی آن را لغو تحریم‌ها می‌نامد در جریان است. تا امروز ۷ دور از مذاکرات برگزار شده و طرفین در حال مذاکره در دور هشتم‌اند و به نظر می‌رسد شکاف بین مذاکره کنندگان پر شدنی نیست. اروپایی‌ها و روسیه همچنان نقش دیلماج ایران در مذاکره با آمریکا را بازی می‌کنند؛ آمریکایی‌ها در یک سمت دیگر هتل نشسته و منتظر پیام ایرانی‌ها هستند که خواستار لغو یکباره تحریم‌ها شده‌اند.

آمریکایی‌ها معتقدند ایران باید غنی سازی اورانیوم را متوقف کند و راه را برای بازرسی بازرسان آژانس انرژی اتمی باز بگذارد. درخواستی که ایران مادامی که آمریکا تحریم‌ها را برنداشته قبول نمی‌کند.

یکی از مهمترین موانع هم درخواست ایران برای راستی آزمایی لغو تحریم‌ها و ضمانت دولت بایدن برای عدم خروج مجدد دولت‌های بعدی از برجام است. درخواست‌هایی که ظاهرا از نظر طرف آمریکایی شدنی نیست.

نشریه میدل ایست آی یادداشتی به قلم سردبیر منتشر کرده و گفته دو مانع در مذاکرات وجود دارد.

در ابتدای این گزارش آمده است: دو چماق قابل توجه کشور‌های اروپایی عضو برجام یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان به انضمام اتحادیه اروپا، که فکر می‌کنند در صورت شکست مذاکرات می‌توانند از آن استفاده کنند عبارت است از؛ اول بازگشت تحریم‌های سازمان ملل که نه تنها در صورت اعمال آن مذاکرات شکست می‌خورد بلکه برجام هم عملا به تاریخ می‌پیوندد.

بیشتر بخوانید: چقدر احتمال جنگ آمریکا و اسرائیل علیه ایران وجود دارد؟

دومین چماق هم «پلن بی» یا تهدید به حمله هوایی اسرائیل با کمک اسرائیل است.

در مورد اول، لازم به ذکر است که تحریم‌های سازمان ملل ضعیف‌تر و حتی محدودتر از تحریم‌هایی هستند که ترامپ علیه ایران اعمال کرده. سازمان ملل از نظر ایران یک عامل فشار نیست. از نظر ایران فروپاشی اصل و اساس برجام به معنای قطع نظارت آژانس بر برنامه هسته‌ای ایران است.

ایران همین الان هم دسترسی‌های آژانس را محدود کرده. اگر برجام از بین برود ناظران آژانس به طور کامل دسترسی شان را به سایت‌های هسته‌ای ایران از دست خواهند داد. اتفاقی که به نفع هیچ کسی نیست.

تهدید به جنگ آمریکا و اسرائیل علیه ایران

در مورد چماق دوم، یعنی حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران باید گفت چنین اتفاقی زمینه ساز یک جنگ منطقه‌ای بزرگ بعد از سرنگونی صدام در سال ۲۰۰۳، خسارات جانی بالا، زمین گیر شدن جریان فروش نفت از خلیج فارس و حملات هوایی متعدد در جنوب لبنان و احتمالا غزه خواهد بود.

میدل ایست آی پیش بینی کرده صد‌ها موشک از ایران و نیرو‌های مورد حمایت ایران به سمت تاسیسات نفتی در منطقه و اسرائیل روانه خواهد شد. تهدید به یک جنگ دیگر در خاورمیانه هرگز در یک محدوده خاص باقی نخواهد ماند، چون منطقه اکنون نیز در آستانه از هم پاشیدگی است.

سردبیر میدل ایست آی گفته فکر نمی‌کند ابراهیم رئیسی درباره آمادگی دولتش برای چنین حملاتی بلوف زده باشد.

تحلیل‌های هزینه-فایده حمله نظامی به ایران تا الان اسرائیل را از چنین اقدامی بازداشته. آذربایجان در چنین شرایطی به جنگنده‌های اسرائیلی اجازه استفاده از پایگاه‌های هوایی‌اش را نخواهد داد هرچند ممکن است اسرائیل از این منطقه برای پهپاد‌های جاسوسی علیه ایران استفاده کرده باشد. شواهد نشان می‌دهد اسرائیل در چنین حمله‌ای تنها خواهد بود.

یوسی ملمن ستون نویس هاآرتص معتقد است حنی اگر اسرائیل از اف-۳۵‌هایش علیه ایران استفاده کند، آن‌ها فقط یک فرصت خواهند داشت. حمله فلج کننده یکباره به تاسیسات هسته‌ای، مراکز فرماندهی و سیستم‌های دفاعی ایران.

این ستون نویس اسرائیلی می‌گوید حتی اگر چنین ماموریتی ۱۰۰ درصد موفقیت آمیز باشد هم بعید است که چیزی جز یک عقب نشینی موقتی برای برنامه غنی سازی اورانیوم ایران به ارمغان بیاورد. ایران با سیاست «بهترش را خواهیم ساخت» برمی‌گردد و اتفاقی که تقریبا بعد از هر خرابکاری یا ترور انجام داده. این همان استدلالی است که دولت بایدن برای شروع مجدد مذاکرات وین به اسرائیلی‌ها گفته است.

آمریکایی‌ها به اسرائیل گفته‌اند که حمله به ایران فقط یک مسکن موقت برای اسرائیل است و تسکین راهبردی نیست. علاوه بر آن، ایران همیشه به دنبال تلافی مشروع اقدام جنگی اسرائیلی‌ها خواهد بود.

تهران چه در مورد حادثه حمله به آرامکو چه در مورد مین‌های دریایی علیه نفت کش‌های مستقر در بندر امارات. در همه این موارد خسارات سنگینی وارد کرده است.

هیچ کس به اندازه امارات و عربستان که همسایه‌های جنوبی ایرانند در برابر ایران آسیب پذیر نیست. لازم به ذکر است که ابوظبی و ریاض بعد از این حملات رفتار مهربانانه‌ای با ایران داشتند و امارات هم هرگز ایران را مقصر اصلی حمله به نفت کش‌هایش نمی‌داند.

از همان زمان هم امارات قراردادی با ایران امضا کرده که به امارات اجازه ترانزیت کالا از مسیر ایران به سمت ترکیه و اروپا را می‌دهد و به این ترتیب فاصله زمانی محموله‌هایش را از ۲۰ روز به ۷ روز کاهش داده است.

پراگماتیسم خلیج فارس

این هفته فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان اظهار نظری کرده و گفته اگر ایران از تهدید امنیت و ثبات منطقه دست بردارد، دست اعراب به سوی «برادران در ایران» دراز است. همه از به کار بردن واژه «برادران ایرانی» توسط فیصل تعجب کردند.

واقع گرایی در امارت و کم و بیش در عربستان موجب شده به سمت عادی سازی روابط با محوری بروند که چندین دهه با آن‌ها دشمنی داشتند؛ محور ترکیه، ایران و قطر. این سیاست نشان می‌دهد امیدشان به ایجاد یک ناتوی عربی با عادی سازی روابط با اسرائیل علیه ایران نقش بر آب شده است.تازه همه این‌ها قبل از این است که سراغ دولت بایدن برویم.

میدل ایست آی گفته اساسا فکر می‌کنید دولتی در دنیا هست که با کرونا سر و کله بزند و درگیر بحران بهداشتی باشد و بخواهد یک جنگ در خاورمیانه راه بیاندازد؟ هیچ دولتی در آمریکا پیدا می‌شود که نیم نگاهی به اقتصاد شکننده‌اش داشته باشد و بتواند افزایش قیمت نفت به دلیل یک جنگ خاورمیانه‌ای را تحمل کند؟ جواب درست خیر است.

کارتی برای بازی باقی نمانده

نشریه میدل ایست آی نوشته موضوع این است که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها اهرم‌های فشارشان را در وین از دست داده‌اند. آن‌ها ایران را هدف بدترین فشار‌ها قرار داده‌اند و ایران نه تنها نجات پیدا کرده بلکه قوی‌تر هم شده است.

از سوی دیگر واکنشی که چین و روسیه به شکست مذاکرات وین نشان خواهند داد برای غربی‌ها نگران کننده است. این بزرگترین تفاوتی است که مذاکرات وین با مذاکرات برجام در سال ۲۰۱۵ دارد.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و شی جین پینگ رئیس جمهور چین دلایل خودشان را برای بازی با اروپا و آمریکا دارند. روابط آن‌ها با واشنگتن به حدی رو به وخامت گذاشته که به سختی می‌توانیم انتظار داشته باشیم در یک موضوع بتوانند با هم همکاری کنند.

پوتین خواستار عقب نشینی ناتو از مرز‌های خود در اروپای شرقی شده و ۹۰ هزار سرباز برای حمله به اوکراین آماده کرده. شی جین پینگ هم تصمیم دارد تایوان را به سرزمین خود ملحق کند. همان طور که از مذاکرات وین هم پیداست، ایران از حمایت کامل این دو قدرت شرق برخوردار است.

در حال حاضر وین عرصه تلاقی سه اختلاف بزرگ شده است.

ابراهیم رئیسی قرار است ماه آینده به مسکو سفر کند و وزیر خارجه ایران هم به زودی عازم چین است. همین تحولات نشان می‌دهد حمله به ایران پاسخ چین و روسیه را هم در پی خواهد داشت.

بایدن روسیه را تهدید کرده که در صورت حمله به اوکراین ارتباط بانکی روسیه با سیستم‌های بانکی سوئیفت را قطع میکند. این تهدید توخالی است. تهدید بایدن به این معناست که آیا آلمان قرار است از این به بعد پول گاز روسیه را با چمدان‌های دلار در مرز لهستان تحویل بدهد؟

کارت اصلی بازی در دست روسیه است. هم او و هم چین این توانایی را دارند که زندگی را برای غربی‌ها دشوار کنند. آمریکا به جای اینکه این دو را از هم جدا کند، عملا آن‌ها را به آغوش هم انداخته. شرایطی که در سال ۲۰۱۵ وجود نداشت.

مشکل اینجاست که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دیگر اهرم فشاری ندارند. اگر می‌خواستند تحریم‌ها را افزایش دهند هم دیگر چیزی نمانده بود که ترامپ در کمپین حداکثر فشار به آن دست نزده باشد. یک منبع ایرانی در وین به میدل ایست آی گفته غربی‌ها دیگر هیچ کارتی برای بازی ندارند.

میدل ایست آی گفته آمریکا به یک رئیس جمهور عاقل و با اعتماد به نفس نیاز دارد که مسیر را تغییر دهد و رفتاری هوشمندانه با ایران، روسیه و چین در پیش بگیرد. بایدن چنین ظرفیتی ندارد. دامنه چالش‌های داخلی برای دولت بایدن بسیار زیاد شده و احتمال بازگشت مجدد ترامپ در سال ۲۰۲۴ وجود دارد.

حتی اگر تیم بایدن در وین تصمیم بگیرد تحریم‌ها علیه ایران را بردارد هم بعید است که کنگره به این سیاست رای مثبت بدهد.

اصرار ایران بر راستی آزمایی و ضمانت شعاری نیست، یک درخواست واقعی است. اگر معجزه‌ای اتفاق نیافتد آمریکا نمی‌تواند حداقل الزامات ایران را بپذیرد؛ و در نتیجه این روند، برجام بعد از ۵ سال به مرگ طبیعی مبتلا خواهد شد.