دومین سالگرد سقوط هواپیمای اوکراینی چگونه برگزار شد؟/ مدعیان آرام‌آرام طلبکار شدند!

رویداد۲۴ در دومین سالگرد حادثه تلخ شلیک به هواپیمای اوکراینی، بسیاری از کاربران فضای مجازی با انتشار تصاویری از هواپیمای سقوط کرده، طرح‌های گرافیکی و کلیپ‌های موسیقی، یاد جانباختگان این سانحه هوایی را گرامی داشتند و تقریبا همه جریان‌های سیاسی برای ابراز همدردی با خانواده قربانیان مطالبی منتشر کردند. هشتگ «من هم شمعی روشن خواهم کرد» به عنوان هشتگ مشترک برای یادبود این حادثه توسط کاربران فضای مجازی استفاده شد که البته توسط گروهی به صورت عمده ریپورت شده بود و تا دو روز کسی نمی‌توانست از آن استفاده کند، با این حال هنگامی که اینستاگرام متوجه شد ماجرای هشتگ چه بوده، ضمن عذرخواهی ممنوعیت استفاده از این هشتگ را رفع کرد و کاربران بار دیگر از این هشتگ برای بیان همدردی‌شان با حادثه رخ داده استفاده کردند. البته این موضوع برای همه صادق نبود و برخی معتقد بودند صحبت کردن درباره این موضوع اعتبار کشور را خدشه‌دار می‌کند و با این استدلال معتقد بودند باید در ازای این این اتفاق سکوت کرد زیرا هر حرفی به نفع «ضد انقلاب» است. حال آنکه برخی دیگر می‌گفتند باید مسببان حادثه برخورد شود نه آنکه اصلا مشخص نشود چه کسانی مسئول این فاجعه هستند.

در دومین سالگرد حادثه هواپیمای اوکراینی نهادهایی مثل شهرداری تهران و صداوسیمای جمهوری اسلامی نیز برنامه‌هایی داشتند؛ از جمله شهرداری که در بیلبوردهای شهری، با خانواده قربانیان اظهار همدردی کرد و طرح‌هایی به مناسبت این سانحه در شهر نصب کرد. عبدالمطهر محمدخانی مدیر روابط عمومی شهرداری تهران در توییتی نوشت: «سازمان زیباسازی شهرداری تهران در آستانه ۱۸ دی‌ماه سالروز فاجعه تلخ سانحه هواپیمای اوکراینی با نصب اعلان‌های گرافیکی با عبارت «همه ایران همدرد شماست» از زبان همه مردم تهران، با خانواده جانباختگان این حادثه ابراز همدردی کرد.»

با این حال تصاویر شهرداری تهران هم انتقادهایی در پی داشت و منتقدان نوشته بودند چرا در بیلبوردها نامی از مسببان حادثه نیست و چرا بیلبوردها طوری طراحی شده که گویا هواپیما به دشت آلاله برخورد کرده نه موشک‌های نظامی. برخی دیگر نوشته بودند همدردی بدون رسیدگی فایده‌ای ندارد. که خب در این مورد  رسیدگی ربطی به شهرداری تهران نداشت.

به جز شهرداری تهران، صداوسیما هم برنامه‌ای در دومین سالگرد شلیک به هواپیمای اوکراینی داشت. البته این برنامه در حد یک مصاحبه بود که مادر یکی از جان‌باختگان در مصاحبه‌ای حاضر شده بود و از خوشحالی‌اش نسبت به حمله پایگاه عین الاسد سخن می‌گفت!

البته پیش از این برخی خانواده‌های قربانیان شلیکبه هواپیمای اوکراینی از تقطیع سخنانشان در صداوسیما گلایه داشتند؛ از جمله پدر نسیم رحمانی‌فر که گفته بود: «صداوسیما همان اوایل با خانواده سعیدی‌نیا از جانباختگان مصاحبه کرد و تمام سخنان آن‌ها را تقطیع کرد و فقط آن بخشی که گفته بود «اگر بچه ما برای جنگ به جبهه رفته بود و توسط دشمن شهید می‌شد، بچه‌ام را به اسلام تقدیم کردم» را منتشر کردند. این پدر و مادر وقتی مصاحبه را دیدند سکته کردند و به بیمارستان رفتند. متاسفانه بهره‌برداری‌های ناجوانمردانه‌ای داشتند.

در مصاحبه امسال صداوسیما، مادر یکی از جان‌باختگان درباره مرگ فرزندش می‌گوید «بعد از دو سال، ما چند سوال داریم. چرا آن روز پروازها لغو نشد؟ ما از ماجرا هیچ چیز نمی‌دانیم و کسی برای ما توضیح نداده که چه اتفاقی افتاده است.» او از دولت قبل انتقاد می کند که «تنها یک پیام تسلیت از طرف اردکانیان برای خانواده شهدای هواپیما از زیر در به داخل خانه انداخته‌اند» و از دولت فعلی و نظام و نیروهای مسلح دفاع می‌کند و معتقد است یک کارگزار خطا کرده و یک کارگزار با اصل نظام تفاوت اساسی دارد.

بخشی از فیلم صداوسیما البته خیلی دست به دست شد؛ آنجا که مادر یکی از قربانیان سوالاتی مطرح می‌کند که هیچ جوابی برای آن وجود ندارد و دست‌کم در این دو سال حتی کسی تلاش نکرده بخواهد درباره آن سوال کند.

در دیگر رسانه‌ها، اساسا خبری از ماجرا نبود. روزنامه‌های اصلاح‌طلب و اصولگرا از کنار این مسئله عبور کردند. شرق تیتر یک خود را آیت‌الله هاشمی اختصاص داده بود و اعتماد در تیتر نخست خود به سفر رئیسی به روسیه پرداخته بود. روزنامه آرمان نیز طبق معمول سخنان خانواده هاشمی رفسنجانی را تیتر کرد و در سایر روزنامه‌ها هم خبری نبود. در میان اصولگرایان هم وطن امروز به مراسم تشییع پیکر شهردای گمنام پرداخت و فرهیختگان و کیهان هم به مسائل دیگر پرداختند. تنها روزنامه‌ای که در این باره مطلب نوشت روزنامه رسالت بود که البته آن هم در نه در انتقاد از عدم اطلاع‌رسانی یا رسیدگی به موضوع، بلکه همه چیز در فضایی احساسی و گل و بلبل به هم ربط داده شده بود و در صفحه اول به قلم یکی از نویسنده‌های ارزشی، این مطلب را منتشر کرده است: «روز شنبه از آسمان حماسه به کویر بهت سقوط کردیم. ما از فرودگاه بغداد، همزمان با شهادت سرداران مقاومت اوج گرفتیم و در نزدیکی فرودگاه امام‌ خمینی سقوط کردیم. سقوط کردن را حس می‌کردیم. اگر جمادات هم حس داشتند، چقدر خوب می‌توانستیم با ساختمان پلاسکو همدردی کنیم!»

همچنانکه رسانه‌های رسمی بی‌تفاوت از سالگرد هواپیمای اوکراینی گذشتند، در فضای مجازی این‌چنین نبود و در برخی موارد دوقطبی هم ایجاد شده بود. مثلا برخی از کاربران اصولگرا می‌گفتند یادآوری سوگواره حمله به هواپیمای اوکراینی، دلایل سیاسی دارد. یکی از کاربران نوشته «اگر نمی‌دانستید این هواپیما را سپاه زده، اصلا برای شما اهمیتی نداشت که ۱۷۶ نفر کشته شدند یا هزار نفر. شما خواستید از خون آن عزیزان برای تخریب نظام استفاده کنید» سال گذشته نیز عبدالله گنجی مدیر روزنامه جوان، چنین موضعی گرفته بود و عزاداران هواپیمای اوکراینی را «کاسبان خون» نامیده بود.

بعضی از کاربران هم در سالگرد حادثه هواپیمای اوکراینی موضوع محاکمه روحانی را دوباره زنده کردند. آنها نوشته بودند «کلیر نکردن آسمان در شب حمله به پایگاه عین الاسد، نتیجه مخالفت حسن روحانی بوده و او باید محاکمه شود.»

البته اینکه این ادعا تا چه اندازه درست است و در شورای عالی امنیت کشور چه تصمیمی گرفته شده بود، هرگز در رسانه‌های رسمی اعلام نشده است. وحید اشتری در پاسخ به این افراد می‌گوید «در فاجعه کشته شدن مردم کرمان در جریان تشییع پیکر سلیمانی، حدود ۷۰ نفر کشته شدند و حتی یک نفر هم از مسئولان محلی محاکمه نشد لذا انتظار محاکمه رئیس جمهور دور از انتظار است.»

محسن مهدیان مدیرعامل روزنامه همشهری هم در سرمقاله روزنامه همشهری، رسانه‌هایی که از سپاه انتقاد می‌کنند را «ابلیسان رسانه‌ای» نام نهاده و می‌گوید دشمنان ایران قصد داشتند با چرنوبیل‌سازی از حادثه حمله به هواپیمای اوکراینی، به نظام ضربه بزنند که البته موفق نشدند: «هواپیمای اوکراینی باید تبدیل به نمادی برای القای ناکارآمدی جمهوری اسلامی می‌شد، بنابراین سهمگین‌تر از اصل ماجرا، «طرح فریبی» است که رسانه‌های شیطانی با هدف «ترور ذهنی مخاطب» رقم زدند. ترور ذهنی زمانی صورت می‌گیرد که مخاطب چنان درگیر هجمه‌های رسانه‌ای واقع می‌شود که قدرت تحلیلگری‌اش برای شناخت واقعه را از دست می‌دهد. هرچند ابلیس‌های رسانه‌ای موفق نشدند، اما فرایند این ترور ذهنی برای نمونه‌های مشابه قابل اعتناست.» مدیرعامل روزنامه همشهری چندی پیش هم در یادداشتی عجیب نوشته بود: «اتفاقاتی نظیر قتل‌های زنجیره‌ای و هواپیمای اوکراینی مگر چند بار بوده که به آن انتقاد شود!»

سایت جهان نیوز هم در مطلبی از مظلومیت جبهه انقلاب در ماجرای هواپیمای اوکراینی نوشته و از آنان دلجویی کرده است: «آن‌ها علاوه بر غم جانکاه شهادت سردار سلیمانی اینک شرمنده و دلگیر حادثه‌ای بودند که غیر عمدی برای هموطنانشان اتفاق افتاده بود، ولی باید درباره آن به نوعی مسئولیت می‌پذیرفتند و حتی آماده تحمیل صد‌ها دروغ، شایعه، زخم زبان و بی‌انصافی می‌شدند.»

بعضی افرادی که در ایام اولیه سقوط هواپیما، به عنوان کارشناس و مطلع اظهار نظر می‌کردند و اطمینان صددرصد می‌دادند که این هواپیما به علت نقص فنی سقوط کرده است، در حال حاضر در سکوت مطلق به سر می‌برند. محمد اسلامی وزیر وقت راه تنها وزیر دولت روحانی بود که در دولت رئیسی مسئولیتش ارتقا یافت و رئیس سازمان انرژی اتمی شد.

کاپیتان شهبازی هم تبدیل به سوژه فضای مجازی شده است. حمزه پاریاب کارشناس مسائل دفاعی هم همچنان با رسانه‌های اصولگرا به عنوان کارشناس مسائل دفاعی مصاحبه می‌کند. علی عابدزاده هم در مرداد ۹۹ جای خود را به تورج زنگنه داد و از آن زمان مصاحبه‌ای از او منتشر نشده است.

برخی فیلم‌های مربوط به آن زمان و برخی مصاحبه‌های افراد مختلف نیز بسیار دست به دست شد. چهره‌هایی همچون بهروز افخمی، عابدزاده رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری، حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلستان و ... از جمله افرادی بودند که مصاحبه‌های قدیمی‌شان برای بار دیگر بازنشر شد.

اظهارات بهروز افخمی در برنامه هفت درباره حادثه هواپیمای اوکراینی

مصاحبه عابدزاده رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری