در مذاکرات وین ابتکارات جدیدی از طرف غربی ندیدم / هنوز غربی‌ها تعلل می‌کنند
رویداد۲۴ وزیر خارجه کشورمان در گفتگو با الجزیره به سوالاتی در ارتباط با مذاکرات وین، گفتگو‌های ایران و عربستان، موضوع یمن، سفر رئیس‌جمهور به روسیه و ... پاسخ داد.
متن کامل مصاحبه حسین امیرعبداللهیان با شبکه تلویزیونی الجزیره بدین شرح است:
*سروران بیننده، به گفت گوی اختصاصی ما با دکتر حسین امیرعبدالهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران خوش آمدید. جناب وزیر، به شبکه الجزیره خوش آمدید.
بسم الله الرحمن الرحیم. من هم سلام عرض می‌کنم خدمت بینندگان محترم شبکه الجزیره و آماده هستم به سؤالاتتان پاسخ دهم.
*مستقیما از مذاکرات وین آغاز می‌کنم. از زمان آغاز دور هشتم مذاکرات وقتی که مواضع ایران را می‌شنویم، این طور به نظر می‌رسد که منطق و لحن مثبت و خوش بینانه‌ای را در پیش گرفته است. چه شاخص‌ها یا عوامل تعیین کننده‌ای سبب شده تا شما در ایران به این باور برسید که مذاکراتی که در وین در جریان است، مثبت می‌باشد؟ چه اتفاقی رخ داده که موجب شده موضع ایران این بار متفاوت باشد و خوش بینانه به نظر برسد؟
در دور جدید مذاکرات دولت جمهوری اسلامی ایران در وین، در دو مرحله اول نیازمند زمان بودیم برای اینکه هیئت‌های مختلف به یک ادبیات مشترک دست پیدا کنند. می‌توانم بگویم که دور هفتم مذاکرات وین نسبتاً پرچالش بود. دوره هشتم مذاکرات ما در مسیر بهتری قرار گرفت و اکنون که جناب آقای دکتر باقری و تیم کارشناسان ارشد ایرانی در وین در حال مذاکره هستند، به دلایلی که بیان خواهم کرد، برداشتمان این است که مذاکرات در مسیر درست خودش قرار دارد. این که در مسیر درست خودش قرار دارد، سهم اصلی آن به ابتکاراتی برمی گردد که جمهوری اسلامی ایران در میز مذاکره ارائه داده است. این امر به طرف‌های مقابل کمک می‌کند که اگر به معنای واقعی دارای نیت و اراده جدی باشند، بتوانیم به یک توافق خوب دست پیدا کنیم. ما وقتی از توافق خوب صحبت می‌کنیم یعنی توافقی که همه طرف‌ها نسبت به آن احساس رضایت کنند. ویژگی آن هم این است که همه طرف‌ها باید به تعهدات خودشان ذیل سند برجام برگردند. در آن صورت ما از این توافق به عنوان یک توافق خوب یاد می‌کنیم.
آیا این توافق در کوتاه مدت دست یافتنی است؟ ما معتقد هستیم اگر نیت خوب و اراده جدی در طرف غربی وجود داشته باشد و پیام‌هایی که آمریکایی‌ها به ایران می‌دهند و مدعی هستند به دنبال بازگشت به برجام و اجرای تعهدات خود هستند، شاهد روی دادن آن در میز مذاکره همراه با سه کشور اروپایی، روسیه و چین هم باشیم، می‌توانیم از رسیدن به یک توافق خوب صحبت کنیم.
*در مورد تحریم‌ها چه نظری دارید؟ ما موضع گیری سیاسی روشنی را از سوی ایران می‌شنویم مبنی بر این که بدون رفع تحریم ها، دستیابی به توافق ممکن نیست. آیا صحبت از همه اشکال تحریم هاست یا فقط تحریم‌هایی که توافق هسته‌ای آن را شامل می‌شود؟ در مورد تحریم‌هایی که ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا بعد از خروج از توافق هسته‌ای آن‌ها را بازگردانده است چه طور؟ آیا ممکن است برای ما توضیح دهید که وقتی ایران از رفع تحریم‌ها صحبت می‌کند، در وهله اول مقصودش کدام تحریم هاست؟
ما وقتی از لغو تحریم‌ها یا برطرف شدن تحریم‌ها صحبت می‌کنیم، منظورمان بازگشت کامل به سند برجام است. هر آنچه که در متن برجام پیش‌بینی شده و مورد تایید قرار گرفته و آن توافق تبدیل به قطعنامه شده است؛ همه آن موضوعات از نظر جمهوری اسلامی ایران باید مورد توجه طرف‌های مختلف قرار گیرد. پس در این مرحله سقفی که ما در مذاکرات فعلی وین دنبال می‌کنیم، لغو تحریم‌های برجامی است، اما حتما در ادامه، لغو کامل تحریم‌ها مورد توجه ما خواهد بود.
*در مورد تحریم‌هایی که ترامپ آن‌ها را بازگردانده و بار دیگر از طرق غیرهسته ای، از قبیل برنامه موشکی، نفوذ منطقه ای، حقوق بشر و مواردی از این دست، آن‌ها را بر ایران تحمیل کرده است، چطور؟
این یکی از بخش‌هایی است که در میز مذاکره در مورد آن اختلاف نظر و تفاوت دیدگاه وجود دارد. طرف آمریکایی و غربی‌ها بر این باورند که در بهترین حالت آن بخش از تحریم‌های اعمال شده توسط ترامپ باید برداشته شود که ما را از منافع اقتصادی برجام محروم می‌کند. ما معتقد هستیم هر تحریمی که پس از خروج آمریکا از برجام وضع شده، می‌بایست برداشته شود. این بستگی به روند مذاکرات ما دارد، ولی فکر می‌کنیم هدف همان بازگشت کامل به برجام و عبور از تحریم‌های ترامپ است که بار‌ها مقامات آمریکایی حتی جو بایدن در مواردی اعلام کرده که رفتار ترامپ را در موضوع برجام مورد تایید قرار نداده و نمی‌دهد؛ لذا ما در عمل باید ببینیم که آیا این اتفاق خواهد افتاد. البته اکنون در میز مذاکره پیشنهاد طرف‌های مقابل ما این نیست که شما رفع همه تحریم‌های وضع شده در دوره ترامپ و توسط ترامپ را از ما بخواهید بلکه آن تحریم‌هایی را بخواهید که می‌تواند به برجام لطمه وارد کند. این نیز از پیچیدگی‌های مذاکرات ما است. ما این را به حساب عدم نیت جدی آمریکایی‌ها در رسیدن به یک توافق خوب می‌گذاریم.
*ایران در مذاکرات وین خواستار تضمین‌هایی شده است. جناب وزیر، آیا در وهله اول صحبت از تضمین‌های سیاسی است یا اقتصادی یا تضمین‌های حقوقی و قانونی و یا تمامی این اشکال؟ این تضمین‌هایی که ایران از آن سخن می‌گوید در وهله اول چه تضمین‌هایی است و آن‌ها را از چه کسی می‌خواهد؟
ما وقتی از تضمین صحبت می‌کنیم، مصادیقی را داریم. عمده مصادیق به اقداماتی برمی گردد که ایران در حوزه اقتصادی و تجارت خارجی خود باید انجام دهد. در رأس آن‌ها فروش راحت و روان نفت و دریافت ارزی حاصل از محل فروش نفت در سیستم بانک‌های جمهوری اسلامی ایران است و در کنار آن همه تحریم‌هایی که در برجام، ایران از آن معاف شد و عبور کرد؛ از جمله در حوزه کشتی‌رانی، بنادر، پتروشیمی، بیمه و بسیاری از موضوعات دیگر.
ما وقتی از تضمین صحبت می‌کنیم یعنی این که اولا تحریم جدیدی علیه ایران اعمال نشود؛ ثانیا تحریم‌هایی که برداشته می‌شود و لغو می‌گردد، مجددا به بهانه دیگری از جمله بهانه قانونی که در کنگره تصویب شده یا قانونی که توسط رئیس جمهور امضا می‌شود، بازگردانده نشوند. ضمن این که اسنپ بک هم یکی از موضوعاتی است که در درون برجام ایجاد تعارض کرده است. اسنپ بک فرصتی را برای طرف‌های مقابل فراهم کرده که هر وقت مایل باشند، با یک تصمیم سیاسی از تعهدات خود خارج شوند؛ لذا صحبت از تضمین و تعهدات، ابعاد مختلفی دارد، اما حداقل آن این است که فروش نفت ایران و واردات ارز در سیستم بانکی کشور ما بدون هیچ مشکلی انجام شود. این یک نمونه از تضمینی است که طرف‌های مقابل در عمل باید نشان دهند و این موضوعی است که در بحث راستی‌آزمایی هم مورد توجه جدی است.
*در بحث راستی آزمایی رفع تحریم ها، چنانچه این موضوع انجام شود و ایران بتواند اقدام به صدور نفت و دریافت درآمد‌های آن از طریق نظام بانکی بین المللی مشخصی نماید، آیا می‌توان گفت که ایران عملا و در واقعیت از مسأله رفع تحریم‌ها اطمینان یافته است؟ آیا این، مثال مناسبی برای فهم سازوکار راستی آزمایی است؟
یکی از شاخص‌ها برای ما فروش نفت و دریافت مبلغ ارزی آن در سیستم بانکی کشور است. وقتی از راستی‌آزمایی صحبت می‌کنیم یعنی در یک بازه زمانی قابل قبول باید مطمئن شویم که این اتفاق رخ خواهد داد. ما در پایان دور ششم مذاکرات وین در این موضوع با یک بن بست مواجه شدیم. از نظر متخصصین نفتی ما پهلوگیری کشتی، بارگیری و انتقال و صادرات نفت پروسه‌ای دارد که یک بازه زمانی برای آن باید تعریف کرد؛ حداقل چند هفته. طرف غربی و آمریکایی مدعی هستند که بیش از ۲۴ ساعت برای راستی‌آزمایی در فروش نفت و انجام یک تراکنش بانکی نیاز نیست و وقتی متوجه شدند به لحاظ فنی در بخش بارگیری و صادرات نفت چنین چیزی وجود ندارد، طرف غربی پیشنهادی تحت عنوان long day را در آن مقطع ارائه داد.
آن‌ها معتقدند به دلیل اختلاف زمان بین ایران و آمریکا، ما می‌توانیم دو روز یا ۴۸ ساعت را به عنوان یک روز طولانی (یا همان long day) در نظر بگیریم و یک کشتی، بارگیری نفت را انجام دهد و یک تراکنش مالی و بانکی انجام شود تا بگوییم راستی‌آزمایی انجام شد. این هم از جمله موضوعاتی است که در میز مذاکره، کارشناسان فنی ما در حال بحث بر روی آن هستند، اما حتماً برای ما مهم است که به معنای حقیقی، راستی‌آزمایی درست و اطمینان بخش انجام شود. این که بازه زمانی آن چه مدت باشد، در میز مذاکرات تعیین خواهد شد.
*بین ایران و آمریکا پیام‌هایی به طور غیررسمی و غیرمستقیم از طریق اتحادیه اروپا یا به اصطلاح هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا مبادله می‌شود. آیا در این تبادل پیام‌ها بین طرفین، تغییری در موضع آمریکا نسبت به توافق هسته‌ای احساس کرده اید؟
در ارتباط با رفتار آمریکایی‌ها در وین، ما در سطح کمیته‌ها و مذاکرات فنی از جمله در موضوع رفع تحریم‌ها، از آمریکایی‌ها به واسطه هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا مطالبی را به صورت non-paper دریافت می‌کنیم و پاسخ‌ها را هم از همان طریق می‌دهیم. هم زمان با سه کشور اروپایی به اضافه چین و روسیه هم در میز مذاکرات در خصوص چگونگی رفع تحریم‌ها گفتگو داریم. این در واقع یک سطح از مناسباتی است که وجود دارد و نسبتی است که آقای رابرت مالی با مذاکره فعلی در وین دارد. پس مذاکره مستقیم نیست و اساسا مذاکره‌ای حتی بطور غیرمستقیم وجود ندارد، اما این " non-paper"ها بنا به ضرورت تبادل می‌شود. بخش دوم اقدام این است که آمریکایی‌ها حرف‌های خوبی می‌زنند، اما در عمل باید ببینیم که تا چه میزان برای انجام این حرف‌ها جدی هستند. زمانی که در ماه سپتامبر در نیویورک بودم، از من خواستند که با افرادی در پیرامون تیم آقای جو بایدن ملاقات داشته باشم.
من چنین دستورالعملی نداشتم، اما در نهایت آن‌ها وعده‌هایی را دادند و گفتند که اگر به میز مذاکره برگردید در وین ما چنین اقدامات مثبت و سازنده‌ای را خواهیم داشت. در آن زمان من اعلام کردم که شما ۱۰ میلیارد دلار از پول‌های متعلق به ایران را که بلوکه شده است، آزاد کنید تا این پیام شما یک معنای عملی هم داشته باشد. لیکن تا این لحظه که ما با هم صحبت می‌کنیم، حرف‌های مثبت زیادی از آمریکایی‌ها شنیده ایم و در سطح فنی "non-paper"های متعددی تبادل شده است، اما در عمل، هنوز رفتاری را از آمریکایی‌ها ندیده ایم که بخواهیم بی اعتمادی موجود را تقلیل و کاهش دهیم.
*تروئیکای اروپایی از سقف زمانی سخن می‌گوید که حداکثر تا پایان ماه فوریه سال جاری است. در حالی که ایران می‌گوید برای مذاکرات سقف زمانی قائل نیست. آیا نگران نیستید که مذاکرات وین به مرحله‌ای برسد که تروئیکای اروپایی احساس کند که مذاکره بی فایده است و اقدام به فعال سازی مکانیسم اسنپ بک یا چیزی از این دست نماید که موجب شود پرونده هسته‌ای به طور کامل از آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای به شورای امنیت ارجاع شود و به این ترتیب پرونده از حیطه فنی وارد حیطه امنیتی شود؟ آیا نسبت به وجود سقف زمانی برای مذاکرات وین نگرانی وجود ندارد؟
از نظر ما هر زمانی که طرف‌های مقابل به تعهدات کامل خود در برجام برگردند، آن زمانی است که می‌توانیم اعلام کنیم به یک توافق رسیده ایم. این به طرف‌های مقابل به ویژه غربی‌ها بر می‌گردد که آیا می‌خواهند در چند روز آینده، مذاکرات به توافق خوب منتهی شود یا در چند هفته آینده یا در چند ماه آینده. جمهوری اسلامی ایران، ابتکارات عملی، روشن و قابل دستیابی به نتیجه را روی میز قرار داده است، اما هنوز ما نیت و اراده جدی طرف غربی را در مذاکرات به خوبی لمس نمی‌کنیم؛ لذا فکر می‌کنم اگر طرف مقابل نسبت به سقف زمانی نگرانی دارد، می‌تواند خیلی راحت در چارچوب بازگشت به برجام و اجرای کامل تعهداتش به توافق برسد بویژه آنکه همه چیز در سند برجام روشن است و حتی نیاز به مذاکرات طولانی هم وجود ندارد.
فکر می‌کنم طرف‌های غربی می‌خواهند از ابزار جنگ روانی هم استفاده کنند و افکار عمومی را به نفع خودشان نگه دارند در حالی که واقعا تا این لحظه که حتی روند مذاکرات، روند خوبی است، ما هنوز شاهد ابتکارات جدید از طرف‌های غربی نیستیم به نحوی که به نظر نمی‌رسد آماده بازگشت سریع به تعهدات خود باشند لذا در این موضوع هم احساس می‌کنیم هنوز غربی‌ها تعلل می‌کنند.
بیشتر بخوانید: جزئیات جدیدی از متن مذاکرات هسته‌ای/ توافق وین نزدیک است؟
*امروز نشستی در وین بین مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران و معاون وزیر امور خارجه کره جنوبی برگزار خواهد شد. روز گذشته یک مقام مسئول کره جنوبی با هیئت آمریکایی در وین دیدار کرد. آیا این نشست‌هایی که با کره جنوبی انجام می‌شود، در ارتباط با دارایی‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی است؟ ما می‌دانیم که تقریبا بیش از هفت میلیارد دلار از اموال ایران در اثر تحریم‌های آمریکا بلوکه شده است. آیا امکان دارد که شاهد پیشرفتی در آزادسازی این اموال باشیم یا آن که این دیدار‌ها ارتباطی با این موضوع ندارد؟
طبعا آمریکایی‌ها تا این لحظه مانع این شدند که مبالغی که ما نزد بانک‌های کره جنوبی داریم به ایران برگردد. وزیر امور خارجه کره جنوبی در آخرین تماسی که با من داشت هم اعلام کرد که ما به دنبال این هستیم تا راه‌کاری را پیدا کنیم و بتوانیم اموال جمهوری اسلامی ایران و مطالباتی که نزد بانک‌های کره‌جنوبی دارند را به ایران برگردانیم. طرف آمریکایی به صورت یکجانبه و بر خلاف تعهدات موجود، اعمال فشار کرده و اجازه این کار را نمی‌دهد. طبعا آمریکایی‌ها این را به عنوان یک ابزار در اختیار خودشان قرار داده اند و می‌خواهند در ارتباط با بده بستان‌های مذاکراتی از این ظرفیت هم استفاده کنند؛ لذا این که من بخواهم به شما بگویم هیچ ارتباطی بین گفتگو‌های وین و دارایی‌های ما در بانک‌های خارج از کشور وجود ندارد، حتما حرف درستی نیست. ارتباط وجود دارد و این ارتباط به خاطر سیاست‌های یکجانبه آمریکایی‌ها ایجاد شده است.
*اسرائیل تهدید می‌کند که ممکن است به اقدام نظامی علیه ایران روی بیاورد و قلب تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهد. اگر اسرائیل این تهدید را در واقعیت عملی کند پاسخ شما چیست؟
رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند که هرگونه توافق خوب بین ایران و پنج کشور را تحت تاثیر قرار دهد. آن‌ها به صراحت می‌دانند نگاه ما به رژیم صهیونیستی چگونه است. ما از رژیم صهیونیستی به عنوان یک رژیم جعلی یاد می‌کنیم که جز جنایت، در منطقه ما خاطره دیگری نزد افکار عمومی و مردم منطقه به جا نگذاشته است. حرف‌ها و ادعا‌هایی که صهیونیست‌ها مطرح می‌کنند، خارج از قد و قواره کوتاه این رژیم جعلی است. ما اصلا صهیونیست‌ها را در محاسباتمان در مذاکرات وین هیچ جا نمی‌بینیم. به دلیل اینکه آن‌ها همواره می‌خواهند نقش تخریبی داشته باشند. به طرف‌های مذاکره کننده هم به صراحت این را گفتیم که اگر نیت جدی دارید باید تکلیف و نسبت خودتان را با صهیونیست‌ها در این موضوع روشن کنید.
*به موضوعی دیگر می‌پردازم. الآن در حال تدارک و آمادگی برای دور پنجم گفتگو‌های ایران و عربستان سعودی در بغداد هستید. آیا در مورد پیشنهاد‌هایی که ایران در خلال ادوار گذشته ارائه کرده است، پاسخی از سوی عربستان سعودی دریافت کرده اید؟
ما چهار دور مذاکره مثبت و سازنده با مقامات ذی ربط عربستان سعودی در کشور عراق داشتیم. به دلیل برگزاری انتخابات پارلمانی در کشور عراق و اینکه هیئت حاکمه عراق و رؤسای سه قوه همه درگیر آن هستند که در آینده بتوانند دولت جدید را شکل دهند، طبعاً نقشی که عراقی‌ها ایفا می‌کردند تحت تاثیر فضای انتخاباتی قرار گرفت. آن چه را که ما به عنوان موضع رسمی خودمان اعلام کردیم این است که هر زمان که طرف سعودی مایل باشد روابط دو کشور به حالت طبیعی بازگردد، ما آمادگی داریم و از بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری هایمان استقبال می‌کنیم.
به زودی هم دیپلمات‌های ما در نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده مستقر می‌شوند. فکر می‌کنم هفته آینده دیپلمات‌های ما مستقر خواهند شد که این یک نشانه مثبت و خوب است. ما در موضوع اعزام زائران خود برای حج تمتع نیز چنانچه شرایط کرونایی اجازه بدهد، در حال برنامه‌ریزی هستیم و باز در صورتی که شرایط اجازه بدهد حتی برای حج عمره. سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران هم دستورالعمل‌های لازم خود را برای این موضوع دارد. من شخصا فکر می‌کنم که طرف سعودی هنوز نیاز به زمان بیشتری دارد برای اینکه بتواند به یک جمع‌بندی و تصمیم برسد. ما آمادگی خودمان را برای دور جدید گفتگو‌ها در بغداد اعلام کرده ایم.
*آیا مسائل منطقه‌ای و بعضی از موضوعات داغ منطقه مانند یمن، عراق، سوریه، فلسطین و... در گفتگو‌های ایران و عربستان مطرح هستند یا آن که گفتگو‌ها در این مرحله صرفا بر روابط دوجانبه متمرکز است؟
با توجه به سابقه‌ای که از دو دور اول مذاکرات داریم، گمان می‌کنم طرف سعودی علاقمندی‌هایی دارد که در خصوص بعضی از موضوعات منطقه‌ای هم گفتگو کند، ولی فعلا مذاکرات ما متمرکز بر موضوعات دوجانبه است و این که در چه زمانی می‌توان روابط را به حالت طبیعی خود برگرداند. اما واقعا من معتقدم این بسیار مهم است که دو کشور عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در کمک به حل مشکلات منطقه‌ای وارد یک گفت و گوی نزدیک شوند. این بسیار مهم است که در راستای تأمین امنیت و رشد و توسعه منطقه مهم غرب آسیا، کشور‌های بزرگ منطقه از جمله عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری عربی مصر و ترکیه بتوانند در سازوکار‌هایی مورد توافق، کمک کنند که مشکلات منطقه از مسیر گفتگو به دور از مداخلات خارجی حل و فصل شود.
*یعنی شما در مسأله یمن آماده انجام اقدامی جدید و متفاوت در قبال عربستان سعودی هستید؟ چرا [مشخصا]یمن؟ چون یمن از لحاظ سیاسی و امنیتی و نظامی و از همه لحاظ یک پرونده بسیار مهم برای عربستان سعودی به شمار می‌رود. آیا ایران نیت و آمادگی ارائه نگاه جدید و متفاوتی را در این پرونده دارد؟ اخیرا شنیدیم که ایران آماده است تا نقش مثبتی را بین طرف‌های یمنی - مشخصا انصار الله و حوثی‌ها - و عربستان سعودی ایفا کند. آیا شما عملا و در واقعیت آماده این کار هستید؟
وضعیت یمن یک موضوع کاملا نگران کننده است. تقریبا شش سال از شروع جنگ و تجاوز به یمن می‌گذرد. این موضوعی است که به نظر ما هم ظلمی را علیه مردم یمن رقم می‌زند و هم عربستان سعودی به عنوان یک کشور مسلمان در منطقه به جای این که سرمایه هایش صرف رشد و توسعه منطقه و کشور‌های اسلامی شود، صرف یک جنگ می‌شود. در این میان تنها طرف‌هایی که به عربستان سعودی سلاح می‌فروشند و به دنبال جنگ‌افروزی در منطقه ما هستند، سود می‌برند. این جنگ برنده نظامی نخواهد داشت. ما از ابتدا معتقد بودیم که می‌بایست در قبال یمن، راه‌حل سیاسی مورد توجه جدی قرار گیرد. من مایلم همین جا تکرار کنم، زمانی که در ابتدای تجاوز به یمن من در وزارت امور خارجه معاون بودم، در ملاقاتی که با آقای عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی داشتم، به ایشان به صراحت گفتم که یمن صرفا راه حل سیاسی دارد.
در اثنای بحران یمن مواردی پیش آمد که ما به سعودی‌ها این موضوع را در پی درخواست آن‌ها گفتیم که ما می‌توانیم از ارتباطات معنوی خود با یمن و از ظرفیت همسایگی خود با آن کشور استفاده کنیم و هر کمکی بتوانیم برای تحقق راه حل سیاسی حتماً دنبال خواهیم کرد. فکر می‌کنم اگر عربستان سعودی به دنبال رفع محاصره انسانی، تحقق آتش بس و گفتگو‌های یمنی- یمنی باشد و این که این جنگ خانمانسوز در یمن خاتمه پیدا کند، حتماً ما به عنوان یک کشور مهم در منطقه در این مسیر از همه ظرفیت‌ها و مساعی جمیله خود استفاده خواهیم کرد.
*جناب وزیر، یک سؤال مهم مطرح است: ایران از سوی بعضی از کشور‌های عربی و برخی طرف‌های منطقه‌ای متهم به اتخاذ نوعی سیاست منطقه‌ای تند و سخت و منفی در بعضی کشور‌ها است. این اتهام در عراق و سوریه و حتی یمن و لبنان و در زمینه حمایت ایران از برخی طرف‌ها در مسأله فلسطین، به ایران وارد می‌شود. برخی معتقدند که این نفوذ ایران به عنوان مثال در سوریه یک نفوذ منفی است. آیا فکر نمی‌کنید بعد از روی کار آمدن رئیس جمهور و دولت و وزارت خارجه جدید در ایران، این کشور منطق گفتگو با کشور‌های همسایه را در پیش گیرد؟ بعضی می‌گویند ایران باید به نوعی یک سیاست جدید را در قبال کشور‌های همسایه و در قبال منطقه اتخاذ کند. آیا شما در این چارچوب قصد و طرحی را دارید تا آن را با بعضی از کشور‌های عربی یا طرف‌هایی که از وسعت نفوذ منطقه‌ای ایران انتقاد می‌کنند، مطرح نمایید؟
ما در حوزه سیاست خارجی در دولت جدید جمهوری اسلامی ایران، ایجاد اولویت همسایگی را به عنوان اولین برنامه سیاست خارجی خود مطرح کردیم. به همین دلیل در مراسم تحلیف جناب آقای دکتر رئیسی رئیس جمهور اسلامی ایران، همسایگان با علاقه‌مندی در مراسم تحلیف حضور پیدا کردند. آقای دکتر رئیسی برنامه سفر‌های خارجی خود را با اولویت همسایگان تنظیم کردند و معتقد هستیم که ما در توسعه همکاری‌ها با همسایگان در منطقه از همه ظرفیت‌های موجود باید استفاده کنیم و این رویکرد اصلی و قطعی و استراتژی دولت جدید است. توسعه مناسبات با همسایگان یک تاکتیک نیست بلکه یک استراتژی است که نسبت به آن باور داریم.
*اما ایران مایل نیست در مورد نفوذ منطقه‌ای یا مسائل دیگری نظیر برنامه موشکی مذاکره کند؟
چه چیزی باعث شده که ایران در منطقه نفوذ پیدا کند؟ ما در این ایام که دومین سالگرد ترور سردار شهید سلیمانی عزیز از سوی آمریکایی‌ها است؛ با افتخار اعلام می‌کنیم که جمهوری اسلامی ایران همواره در طرف مثبت و سازنده تحولات در منطقه بوده است. اگر نقش سردار سلیمانی و جمهوری اسلامی ایران در کمک به ملت‌های منطقه به ویژه عراق و سوریه برای مبارزه با داعش و تروریسم نبود، شاید امروز منطقه ما شکل دیگری داشت. شاید امروز مکه مکرمه زیر پوتین افراط گرایان اسلامی داعشی قرار داشت. ما در این سال‌ها برای دفاع از امنیت منطقه شهدای بسیار زیادی دادیم. این اقدام جمهوری اسلامی ایران برای کشور ما نفوذ ایجاد کرده است. گفتمان منطقی جمهوری اسلامی ایران، نفوذ ایجاد کرده است.
نوع ارتباط ما این نفوذ را ایجاد کرده است. اما برخی این نفوذ را مداخله ترجمه می‌کنند. برخی نمی‌توانند این نفوذ را خوب درک کنند. ما هر آنچه که در منطقه داریم از جمله موشک‌های جمهوری اسلامی ایران که برای دفاع از منطقه و کشور خود می‌باشد، همه این پیشرفت‌ها را در راستای تضمین امنیت منطقه می‌دانیم. موشک‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران برای دشمنان منطقه، دشمنان جهان اسلام و دشمنان همسایگان ما و برای دشمنان مردم ایران آماده است و همسایگان، دوستان و اهل منطقه و جهان اسلام باید افتخار کنند به این که جمهوری اسلامی ایران از این ظرفیت برای رشد و توسعه و تضمین امنیت منطقه استفاده خواهد کرد.
*برایم جای سؤال است که اگرچه بعضی از همسایگان ایران نظیر امارات اقدام به عادی سازی روابط با اسرائیل کرده اند، اما از ایران می‌شنویم که روابط با امارات به نوعی خوب است. در حالی که امارات اقدام به عادی سازی روابط با اسرائیل کرده است، رژیمی که ایران آن را دشمن اول خود در منطقه توصیف می‌کند. این مسأله که به عنوان یک "تناقض" توصیف می‌شود، چگونه قابل فهم است؟ یعنی چطور با کشوری مانند امارات که اقدام به عادی سازی روابط با کشور دیگری مثل اسرائیل کرده است، ارتباط برقرار می‌کنید؟
اتفاقی که در تعداد اندکی از کشور‌های عربی رخ داد و به سمت عادی سازی روابطشان با رژیم جعلی اسرائیل قدم برداشتند، اتفاق تلخ و نادرستی است. رویکرد غلطی است که در درجه اول به ضرر این کشور‌ها خواهد بود و در درجه بعد به ضرر صلح و ثبات و امنیت در منطقه می‌باشد. صهیونیست‌ها سودای توسعه ارضی از نیل تا فرات را در سر داشتند. مقاومت فلسطین و مقاومت لبنان این فرصت را از صهیونیست‌ها گرفت. ما هم با افتخار اعلام می‌کنیم که جمهوری اسلامی ایران در کنار مقاومت ایستاد و کمک کرد و اجازه نداد که سرزمین‌های اسلامی یکی پس از دیگری توسط صهیونیست‌ها سقوط کند و یا تحت تصرف آن‌ها قرار بگیرد. صهیونیست‌ها وقتی از این مسیر ناامید شدند، اکنون از طریق عادی سازی روابط به دنبال تحقق همان هدف خود هستند. ما به دوستانمان که به سمت عادی سازی روابط رفتند، به صراحت هشدار دادیم که رویکرد غلطی را اتخاذ کردید و ضرر آن قبل از هر طرفی متوجه خود شما خواهد بود و امیدوار هستیم که این رفتار نادرست در منطقه ما اصلاح شود.
*در روز‌های آتی رئیس جمهور اسلامی ایران سفر مهمی به مسکو خواهد داشت. صحبت‌هایی در مورد قصد ایران و روسیه مبنی بر امضای یک توافقنامه راهبردی بلندمدت وجود دارد. آیا این توافقنامه بین ایران و روسیه در دست تهیه بوده و آماده شده است؟
سیاست خارجی دولت جدید ایران مبتنی بر الگوی سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا و هوشمند است. ما در سیاست خارجی متوازن رابطه با غرب و شرق را همزمان دیده ایم. این که برخی ما را متهم می‌کنند که شما فقط به دنبال رابطه با روسیه و چین هستید و رابطه با غرب را نمی‌خواهید، یک اتهام هست و حرف نادرستی است. ما سیاست خارجی متوازن با همه بخش‌های جهان و شرق و غرب عالم را می‌خواهیم. اگر شعار نه شرقی، نه غربی را همچنان در سر در وزارت خارجه داریم و در قانون اساسی خود حفظ کرده ایم، این در حوزه استقلال سیاسی کشور است. اما در حوزه مناسبات و روابط خارجی، هم با غرب و هم با شرق، مناسباتمان را دنبال خواهیم کرد.
در این راستا با نگاه به اولویت همسایگان، سومین سفر خارجی آقای دکتر رئیسی به زودی به کشور روسیه انجام خواهد شد که البته دومین سفر رسمی دوجانبه ایشان هم به کشور روسیه خواهد بود. ما معتقد هستیم که در روسیه آقای پوتین، ظرفیت‌های فراوانی برای همکاری دو کشور در این سال‌ها به وجود آمده است و از این فرصت می‌توانیم در راستای منافع مشترک استفاده کنیم. ایده‌ای تحت عنوان تدوین یک سند بلند مدت همکاری‌ها بین تهران و مسکو وجود دارد که ما در مراحل کارشناسی تدوین این ایده هستیم و فکر می‌کنم در ماه‌های آینده می‌توانیم تاریخی را اعلام کنیم مبنی بر اینکه این ایده به نتیجه نهایی رسیده است. طبعا در دیدار روسای جمهور دو کشور نیز راجع به موضوعات مختلفی گفتگو خواهد شد؛ از جمله همکاری‌های بلندمدت و پایدار و راهبردی که می‌تواند بین دو کشور رقم بخورد.
*این گفتگو را با سؤال پایانی در مورد سالگرد ترور ژنرال قاسم سلیمانی فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خاتمه می‌دهم. از زمان آن ترور، شنیده ایم که ایران در تلاش است تا طرف دیگر را وادار به پرداخت بهای این ترور نماید یا به اصطلاح انتقام این ترور را بگیرد. آیا طرف دیگر این بها را پرداخت کرده است؟
اولا ما خیلی خوشحالیم که در آستانه دومین سالگرد شهادت سردار سلیمانی شاهد اخراج نیرو‌های نظامی آمریکا از کشور عراق هستیم یعنی در همان کشوری که آمریکایی‌ها تمامیت ارضی و حاکمیتش را نادیده گرفتند و ابومهدی المهندس و سردار سلیمانی و همراهان ایشان را ترور کردند. ثانیا ما در دستگاه دیپلماسی با تمام ظرفیت به ویژه در چهار ماه گذشته در ادامه کاری که همکاران ما در گذشته انجام داده بودند، کارگروهی را تشکیل دادیم و همه ظرفیت‌های حقوقی و بین‌المللی برای این که عاملان و آمران این جنایت تروریستی به عدالت سپرده شوند را به کار گرفته ایم و از مسیر حقوقی و بین المللی خودش کار را دنبال خواهیم کرد. در عین حال نسبت به انتقام از عاملان این جنایت، این در واقع افکار عمومی و مردم هستند که در دو کشور ایران و عراق همچنان مطالباتی را دارند و من فکر می‌کنم این موضوعی است که دو ملت ایران و عراق نمی‌توانند به فراموشی بسپارند.
جناب وزیر از این که فرصت این دیدار را در اختیار شبکه الجزیره قرار دادید، از شما تشکر می‌کنم. از شما بینندگان عزیز هم سپاسگزارم. همواره خوش باشید. به امید دیدار.
این مصاحبه در تاریخ ۱۶ دی ماه انجام شده است.
