سایه‌ی ترامپ از سه مسیر احیای برجام را مختل کرده

رویداد۲۴ به گزارش انتخاب؛نیویورک تایمز در گزارشی به قلم Michael Crowley و Lara Jakes نوشت: هر فاکتوری را می‌توان در دورنمای کم رنگ شده‌ی احیای برجام مقصر دانست، اما شاید هیچ چیز بیشتر از میراث رئیس جمهور دونالد 

این ترامپ بود که در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته ای، خارج شد و آن را "بدترین توافق تاریخ" خواند. اما ترامپ فقط از برجام خارج نشد. مقامات و تحلیلگران آمریکایی می‌گویند که اقدامات او توانایی آمریکا برای مذاکره با تهران را بسیار پیچیده کرده است.

بیشتر بخوانید:نامزد‌های جمهوری‌خواه احتمالی انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا چه کسانی هستند؟

رابرت مالی، مذاکره‌کننده ارشد وزارت امور خارجه آمریکا، در جلسه استماع اواخر ماه گذشته به سناتور‌ها گفت که ترامپ یک بحران هسته‌ای غیر ضرور را به بایدن تحویل داد و افزود که شانس نجات توافق "ضعیف" شده است.

در ماه جاری، پس از انتقاد آمریکا و متحدان اروپایی از ایران به دلیل عدم همکاری با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مقامات تهران با غیرفعال کردن و حذف برخی از دوربین‌های نظارتی در تاسیسات هسته‌ای این کشور، کار خود را دوچندان کردند.

بلینکن گفت که اقدام ایران "دلگرم کننده" نیست.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز سه شنبه گفت که ایران طرح جدیدی را به ایالات متحده پیشنهاد کرده است، اما وی جزئیاتی ارائه نکرد.

یک مقام ارشد دولت در واشنگتن که به مذاکرات نزدیک است، گفت که از هرگونه پیشنهاد جدیدی از سوی تهران بی‌اطلاع است، اما «ما برای ایده‌هایی که ممکن است به توافق منجر شود، اماده ایم».

به گفته چندین نفر از افراد آشنا با روند مذاکرات، میراث ترامپ حداقل از سه مسیر قابل توجه، مذاکرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اول، آنچه که ایرانی‌ها آن را خدشه‌ی بسیار زیاد به اعتماد می‌نامند: خروج یک‌جانبه ترامپ از توافق، علی‌رغم پایبندی ایران به مفاد آن، نگرانی تهران را در مورد اینکه ایالات متحده چقدر سریع می‌تواند بعد از انتخابات تغییر مسیر دهد، تأیید کرد.

در میز مذاکره در وین، ایرانی‌ها خواستار تضمین‌هایی شده اند که جانشین بایدن از خروج مجدد از توافق منع شود.

مقامات دولت بایدن توضیح داده اند که با توجه به ماهیت سیستم دموکراتیک آمریکا این امکان پذیر نیست. (مذاکرات هسته‌ای بین قدرت‌های جهانی و ایران در زمان پرزیدنت جورج دبلیو بوش آغاز شد و در توافق سال ۲۰۱۵ در دوره رئیس جمهور باراک اوباما، نهایی شد. این توافق به عنوان یک معاهده توسط سنای ایالات متحده تصویب نشد).

ایرانی‌ها یک نگرانی مرتبط دارند: شرکت‌های خارجی ممکن است تمایلی به سرمایه‌گذاری در ایران نداشته باشند، اگر معتقد باشند که چکش تحریم‌های آمریکا ممکن است پس از انتخابات ریاست‌جمهوری بار دیگر بر سر برجام فرود بیاید.

ترامپ با انباشتن حدود ۱۵۰۰ تحریم جدید علیه ایران، دومین مانع بزرگ احیای توافق را بوجود آورد. ایران اصرار دارد که این تحریم‌ها لغو شوند، بالاخص بحث قرار گرفتن سپاه در لیست سازمان‌های تروریستی در سال ۲۰۱۹. دولت‌های قبلی آمریکا همواره سپاه پاسداران را محکوم کرده‌اند، اما آن‌ها نسبت به شناسایی بازوی یک دولت خارجی به عنوان یک گروه تروریستی محتاط بودند.

مذاکره کنندگان ایرانی گفته اند که برای دستیابی به توافق احیای برجام، بایدن باید برچسب تروریستی سپاه پاسداران را حذف کند. اما بایدن بدون دریافت امتیازات دیگر از سوی ایران، از انجام این کار امتناع کرده است.

برخی از تحلیلگران این موضوع را تا حد زیادی نمادین می‌دانند. ایالات متحده قبلاً سپاه پاسداران و فرماندهان این گروه را به شدت تحریم کرده بود و انتظار می‌رفت که تأثیر این تحریم‌ها عواقب بلندمدتی برای اقتصاد ایران داشته باشد. با این حال، سنای ایالات متحده قطعنامه غیرالزام‌آوری را با ۶۲ رای موافق در برابر ۳۳ رای در ماه مه تصویب کرد که در آن بایدن از حذف این برچسب منع شد. برخی از دموکرات‌های بانفوذ از این اقدام حمایت کردند، از جمله سناتور چاک شومر از نیویورک، رهبر اکثریت. در همین حین، نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل، پس از اینکه بایدن به وی اطلاع داد که این برچسب سر جای باقی خواهد ماند، در توییتر پیامی در این رابطه منتشر کرد.

مقام ارشد دولت گفت که ایالات متحده برای حذف برچسب تروریستی آماده بوده است، اما تنها در صورتی که ایران آماده ارائه تضمین‌های جدید در مورد نگرانی‌های امنیتی مربوط به سپاه پاسداران باشد.

افرادی که با این مذاکرات آشنا هستند به راه سوم و لجستیکی اشاره می‌کنند که میراث ترامپ در آن آشکار می‌شود: مقامات ایرانی از زمان خروج ترامپ از توافق، از مذاکره مستقیم با مقامات آمریکایی خودداری کرده اند. ترامپ با دستور ترور سردار قاسم سلیمانی، در سال ۲۰۲۰ خشم ایران را بیشتر کرد.

در جریان مذاکرات در وین، رابرت مالی مذاکره کننده ارشد آمریکا با ارسال پیام‌هایی از طریق واسطه‌های اروپایی از هتلی در آن سوی خیابان، با مذاکره کنندگان ایرانی ارتباط برقرار کرد. این نوع از ارتباط، روند مذاکرات را مختل کرد و مانع از پیشرفت شد و گهگاه باعث سوء تفاهم‌های وقت گیر شد.

مقامات دولت ترامپ و دست اندرکاران آن‌ها به درجات مختلف انتظار چنین پیامد‌هایی را داشتند، زیرا آن‌ها سیاستی را طراحی کردند که تا حدی به معنای دشوار ساختن هرگونه مذاکره آینده بدون تغییرات چشمگیر در رفتار ایران بود.

مارک دوبوویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی ها، یک اندیشکده در واشنگتن که موضع تندی علیه دولت ایران اتخاذ می‌کند، معمار بیرونی چیزی بود که در سال ۲۰۱۹ به عنوان «دیوار» تحریم‌های دولت ترامپ علیه ایران توصیف کرد.

دوبوویتز که به شدت با توافق هسته‌ای مخالف است، روز دوشنبه گفت: «از اینکه دیوار تحریم‌ها اساساً پابرجاست خوشحالم، زیرا باید پایدار بماند.. نباید تحریم‌ها برداشته شود مگر اینکه ایران در وهله اول رفتار‌های اساسی را که منجر به تحریم‌ها شد متوقف کند.»

مقامات دولت بایدن می‌گویند که ترامپ خواسته‌های حداکثری را از ایران مطرح کرد که حتی با توجه به فشار اقتصادی شدیدی که او بر تهران وارد کرد، غیرواقعی بود.

مالی در جلسه استماع سنا گفت: دولت ترامپ «پیش‌بینی کرد که ایران برنامه هسته‌ای خود را از سر نخواهد گرفت و ایران برای مذاکره درباره سایر نگرانی‌های ما به سراغمان خواهد آمد... کاش حق با آن‌ها بود. متأسفانه ثابت شد که آن‌ها در همه زمینه‌ها اشتباه می‌کنند.»

ایران پس از خروج ترامپ از برجام، فعایت برنامه هسته‌ای خود را افزایش داد. اما دوبوویتز می‌گوید که پس از اینکه بایدن آشکارا اعلام کرد که مشتاق بازگشت به توافقنامه ۲۰۱۵ است، تهران غنی‌سازی اورانیوم خود را به سطوح خطرناک‌تری رساند واقدامات تهدیدآمیز دیگری را انجام داد.

دنیس راس، مذاکره کننده در حوزه خاورمیانه که برای چندین رئیس جمهور آمریکا کار کرده است، می‌گوید که هر دو طرف هنوز انگیزه‌هایی برای مصالحه دارند.

او می‌گوید ایران برای اقتصاد خود به رفع تحریم‌ها نیاز دارد. در مورد بایدن هم، «او در این مقطع راه دیگری برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران ندارد».

راس اذعان داشت که توافق هسته‌ای که حتی در سال ۲۰۱۵ از حمایت محدودی در کنگره برخوردار بود، امروز کمتر جذاب به نظر می‌رسد، چراکه که ایران دانش اتمی بیشتری به دست آورده و «بند‌های غروب» برجام قرار است تا چند سال دیگر منقضی شوند. او گفت که بایدن هنوز ممکن است خواهان احیای توافق باشد «نه به این دلیل که فکر می‌کند این توافق خیلی عالی است، بلکه به این دلیل که گزینه‌ی جایگزین آن، بسیار بد است».

او گفت: «در غیر این صورت، ایرانی‌ها می‌توانند به پیشروی خود ادامه دهند.»