تندروهای داخلی نمی‌گذارند برجام امضا شود، مگر دستوری از بالا به آنها داده شود/ همه چیز به یک تصمیم سیاسی وابسته است

رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: روز گذشته تیم‌های مذاکره کننده بعد از چند روز مذاکره به پایتخت‌های خود برگشتند. اتحادیه اروپا اعلام کرد که دیگر هیچ موضوع قابل مذاکره‌ای وجود ندارد و متن توافق‌نامه نهایی شده است و طرفین صرفا باید آن را امضا کنند و قرار نیست مجدد دور میز بنشینند و درباره اختلافات متن صحبت کنند. مرندی مشاور تیم مذاکره کننده نیز اعلام کرد که متن نهایی شده در تهران بررسی می‌شود و تا قبل از بررسی کامل، مذاکره‌کنندگان نمی‌توانند درباره آن هیچگونه اظهار نظری داشته باشند. 

با این حال برخی از خبرها حاکی از این است که ممکن است ایران مجدد نظرات و پیشنهادهای جدیدی داشته باشد که با توجه به موضع اروپا، بعید است دیگر این پیشنهادها محلی از اعراب داشته باشد. با این وجود همه منتظر هستند تا ببینند آیا این توافق در میانه مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی‌های مخالفان داخلی و خارجی صورت می‌گیرد یا نه. جاوید قربان اوغلی کارشناس و دیپلمات سابق وزارت خارجه معتقد است که باید به امضای توافق احیای برجام خوشبینی محتاطانه‌ای داشته باشیم و این را بدانیم که تندروهای داخلی و روسیه هر لحظه ممکن است که بخواهند توافق را برهم بزنند. 

قربان اوغلی دیلپمات سابق وزارت خارجه به رویداد۲۴ می‌گوید: برای اظهار نظر در خصوص متن توافق‌نامه، یک مشکل اساسی و بزرگ داریم آنهم عدم دسترسی به اطلاعات قابل وثوق. مثلا گفته می‌شود که ایران از موضع خود درباره سپاه عقب‌نشینی کرده است یا اینکه برخی از خبر‌ها از سوی مقامات روسیه مطرح می‌شود و از همین رو نمی‌توان به سهولت تحلیل درستی را ارائه کرد.

او با بیان اینکه اکنون عملا مذاکرات وین به پایان رسیده است، تصریح کرد: روند مذاکرات تمام شده است و طرف‌ها اعلام کردند که دیگر مذاکراتی انجام نخواهد شد، اکنون طرفین باید با پایتخت‌های خود مشورت کنند و اگر مورد توافق بود، برای امضا کردن توافق برگردند. تیم اروپایی متنی را آماده کرده است و به طرفین داده است. آمریکایی‌ها اعلام کردند که آن را قبول دارند. در ایران، اما رومایت‌های مختلفی مطرح میشود. برخی می‌گویند که پیشرفت‌هایی در روند مذاکرات حاصل شده است، البته برخی می‌گویند که ایران اصلاحاتی دارد که می‌خواهد آن را انجام دهد، دیدم که حتی اولیانوف مذاکره کننده روسیه نیز اعلام کرد که اگر ایران اصلاحاتی را در متن توافق‌نامه انجام دهد، ما از آن حمایت می‌کنیم. روسیه‌ها نقش کاملا دوگانه‌ای را بازی می‌کنند.

بیشتر بخوانید: پیشنهاد آخر ایران و آمریکا در وین/ سرنوشت مذاکرات چه خواهد شد؟

قربان اوغلی می‌گوید چند مسئله وجود دارد که مرکز ثقل و چانه‌زنی‌ها است. موضوع اول سپاه بود و آنطور که شنیدیم، ایران از آن عقب‌نشینی کرده است و از زبان مرندی مشاور تیم مذاکره کننده شنیدم که می‌گوید از ابتدا هم موضوع سپاه مطرح نبوده است. این به معنا است که ایران از شرط حذف سپاه از گروه تروریستی عقب‌نشینی کرده است. نکته دوم موضوع تضمین بوده است و آنطور که متوجه شدیم، آمریکایی‌ها و آقای بورل به این نقطه رسیده‌اند که آمریکا تضمین می‌کند تا زمانی که بایدن بر سر کار است، برجام به طور کامل اجرایی خواهد شد. دو سال دیگر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است و اگر دموکرات‌ها مجدد روی کار بیایند، این روند برای یک دوره ۶ ساله ادامه خواهد داشت و آمریکایی‌ها از برجام خارج نخواهند شد.

وی ادامه داد: سومین مسئله، موضوع تعیین تکلیف گام‌هایی بوده که ایران برای غنی‌سازی برداشته است و حالا چه خواهد شد؟ گفته می‌شود مذاکرات در بخش فنی کاملا پایان یافته است و اگر اینطور باشد، یعنی طرفین درباره غنی‌سازی به توافق رسیده‌اند. در دوره قبل مواد غنی‌سازی شده به روسیه فرستاده شده بود، حالا با توجه به شرایطی که روسیه دارد و در حال جنگ با اوکراین است، احتمال دارد که آمریکایی‌ها تحفظاتی را در این خصوص داشته باشند که در نهایت این غنی‌سازی ۲۰ و ۶۰ درصدی که صورت گرفته به کجا منتقل شود. آیا باز هم به روسیه فرستاده می‌شود یا کشور سوم را نمی‌دانیم. موضوع چهارم هم مسئله پادمانی است.

قربان اوغلی با بیان اینکه آژانس در اواخر ماه ژوئن قطعنامه‌ای را علیه ایران صادر کرد، گفت: ظاهرا یکی از شروط ایران بسته شدن پرونده مناطق مشکوک و بحث پادمانی بوده است. این مسئله مسبوق به سابقه است و در گذشته هم وجود داشته است، ولی در برجام ۲۰۱۵ توافق شفاهی شده بود که این را کنار بگذارند و تصمیم سیاسی درباره آن گرفته شد. اکنون هم بیش از آنکه اقدام فنی باشد، یک اقدام سیاسی بوده است؛ بنابراین اگر درخصوص این چهار مسئله تفاهم صورت گرفته شود، می‌توانیم به امضای توافق‌نامه احیای برجام خوشبین باشیم. البته باید یک خوشبینی محتاطانه‌ای داشته باشیم زیرا ممکن است ایران مجدد بخواهد اصلاحات جزیی‌ای را مطرح کند تا از طریق بورل و مورا به طرف آمریکایی داده شود و آن‌ها نیز نظرشان را بگویند و امیدوار باشیم که دیگر این روند تمام شود.

این کارشناس بین‌الملل می‌گوید در مسیر منتهی به امضای توافق‌نامه و احیای برجام، دو مانع اصلی وجود دارد، یک مانع داخلی و یک مانع خارجی است. مانع داخلی همان مخالفان جدی برجام هستند که در نهاد‌های مختلف کشور حضور دارند و البته تاثیرگذار هم هستند و سکوت و عقب‌نشینی آن‌ها امکان پذیر نیست، مگر اینکه دستوری از بالا به آن‌ها داده شود. این مانع همچنان وجود دارد و هر لحظه ممکن است توافق را برهم بزند.

او می‌گوید: مانع دوم روس‌ها هستند که نباید آن‌ها را دست کم بگیریم. روس‌ها کاملا فرمان مذاکرات را به دست دارند و تلاش دارند برجام امضا نشود. البته در ظاهر می‌گویند می‌خواهیم برجام سریع‌تر امضا شود، ولی با توجه به اینکه هرگونه توافقی را به ضرر خودشان می‌دانند، صددرصد مخالف برجام و توافق هستند. اگر ظریف در آن فایل صوتی به خرابکاری روس‌ها در امضای برجام به صورت پنهانی و پشت پرده اشاره کرده بود، اکنون روس‌ها به صورت علنی و با غلظت بالاتری مخالفت و سنگ‌اندازی خودشان را نشان می‌دهند. چرا که اگر توافق شود نفت ایران وارد بازار می‌شود و نفت ایران صرفا سهمیه اوپکی آن نیست، بلکه میلیون‌ها بشکه نفتی که ایران روی آب دارد، وارد بازار می‌شود و به شدت می‌تواند در بازار و قیمت‌گذاری موثر باشد. با توجه به بحران انرژی در اروپا بر اثر جنگ روسیه و اوکراین، بخشی از گاز ایران ممکن است جایگزین گاز روسیه در اروپا شود و این خط قرمز روسیه است.

قربان اوغلی ادامه داد: طی سال‌های گذشته، روس‌ها توانسته‌اند که تور خود را بیندازند و ایران را جزیی از اقمار خودشان دربیاورند و اگر توافق ایران و آمریکا حاصل شود، ایران سطح بازیگری خود در منطقه و جهان افزایش می‌دهد و طبیعتا روس‌ها حاضر به این کار نیستند.