در یک قدمی پایان پاندمی؛ پیش‌بینی آینده کرونا در ایران
رویداد۲۴ تعداد مبتلایان و قربانیان کرونا در جهان رو به کاهش است و حالا سازمان بهداشت جهانی (WHO)، چشم‌انداز مثبتی را از احتمال نزدیکی به پایان پاندمی کووید-۱۹ ترسیم کرده است.
به‌گفته تدروس ادهانوم گبرسیوس، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، آمار قربانیان کرونا به پایین‌ترین سطح حتی نسبت به زمان شیوع ابتدایی بیماری رسیده است. در ایران هم موج هفتم رو به پایان است و شهرهای قرمز (پرخطر) چند روزی است که روی عدد صفر مانده‌اند. براساس اعلام وزارت بهداشت، تعداد شهرهای آبی (کم‌خطر) هم رو به افزایش است.
حالا به گفته عباس شیراوژن، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا به همشهری «این ستاد درباره تمامی احتمالات ازجمله پایان پاندمی یا حتی بروز سویه و زیرسویه‌های جدید در پاییز و زمستان پیش‌رو آمادگی‌های لازم را پیش‌بینی کرده است.» این در حالی است که WHO هم تأکید کرده درباره پایان پاندمی هنوز به هدف نرسیده‌ایم و این پاندمی اکنون شبیه دوی مارتن در بدترین موقع برای پایان‌دادن به دویدن است. آنها از کشورها خواسته‌اند همچنان به تست کرونا و واکسیناسیون شهروندان خود ادامه دهند و تلاش کنند دست‌کم ۷۰درصد از جمعیت‌شان واکسینه شوند. البته به‌گفته سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا «سیاست‌های واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ در دولت سیزدهم هیچ زمانی اجباری نبوده، اما استقبال گسترده‌ای از سوی مردم صورت گرفته و از این پس هم سیاست اقناع‌سازی ادامه خواهد داشت.»
شیراوژن در گفت‌وگوی تفصیلی با همشهری به سوالاتی درباره تغییراتی که طی یک‌سال اخیر در این ستاد درباره پروتکل‌های بهداشتی ایجاد شده و همچنین مصوبات ستاد ملی برای پیگیری آسیب‌های کرونا، ممنوعیت واردات واکسن‌های خارجی، مطالعات منتشر نشده از اثربخشی واکسن‌ها، پیش‌بینی از آینده کرونا در ایران و تغییر فعالیت یا تعطیلی این ستاد در آینده پاسخ داده است.
به‌گفته او، برخی مصوبات این ستاد درباره آسیب‌های پساکرونا در حال اجراست و برخی دیگر هم در دستور کار قرار دارد: «قرارگاه عملیاتی مقابله با کرونا در وزارت کشور تشکیل شده و این مصوبات را از جهت اجرا کنترل می‌کند که به‌خوبی اجرایی شوند.»
یکی از نکاتی که درباره ستاد ملی کرونا در دولت سیزدهم مطرح است، ادامه سازوکار مشابه با پروتکل‌های اولیه با وجود تغییر در روند پاندمی است. چرا در این‌باره به‌روزرسانی مشخصی ایجاد نشده است؟
دقیقا این اتفاق افتاده و ستاد همگام با تغییرات ویروس و روند پاندمی به‌روزرسانی خودش را انجام داده است. جلسات ستاد در دولت سیزدهم درحالی برگزار شد که واکسیناسیون گسترده صورت گرفت و بر این اساس، تعطیلات به‌معنای اینکه جامعه و اقتصاد، بازار و فضای کسب‌وکار همچنان متوقف بمانند، دیگر مورد موافقت نبود. تمام تلاش‌ها بر این بود که همراه با واکسیناسیون گسترده و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، جامعه به فعالیت روزمره خود برگردد. دایر شدن مدارس و دانشگاه‌ها هم با وجود تداوم پاندمی بر همین اساس صورت گرفت. امروز کسب‌وکارها در دوره نرمال خود قرار گرفته‌اند و همه این تلاش‌ها در این جهت بوده که هم زندگی اجتماعی فعال باشد و هم بیماری کنترل شود. از این جهت ستاد ملی کرونا عملکرد بسیار موفقی داشته است.
واکسیناسیون در ابتدا و با واردات میلیونی استقبال گسترده‌ای داشت. به‌نظر می‌رسد که ترس از بیماری، هجوم مردم برای واکسیناسیون را رقم زد، اما در ادامه اقدام شاخصی برای ترغیب مردم برای نوبت‌های یادآور صورت نگرفت .
چنین چیزی را تأیید نمی‌کنم. ستاد ملی کرونا تلاش‌های مختلفی را برای واکسیناسیون فعال و حتی تشویق مردم به تزریق واکسن انجام داد. تنها نکته، اجباری نبودن واکسن بود. افزایش گروه‌های سنی، کاهش سن واکسیناسیون و صدور مجوز برای تزریق واکسن به کودکان طی یک‌سال اخیر رخ داد. اطلاع‌رسانی‌های گسترده‌ای هم برای واکسیناسیون دانش‌آموزان و دانشجویان صورت گرفت، اما به دلایل و ملاحظاتی که وجود داشت حق انتخاب برای مردم درنظر گرفته شد که با میل و انتخاب خودشان واکسن تزریق کنند. البته محدودیت‌هایی در ارائه برخی خدمات اجتماعی به واکسن‌نزده‌ها لحاظ شد؛ ازجمله سفرها، امکان حضور در ورزشگاه‌ها، کنسرت، سینما و... در برخی موارد هم تزریق واکسن الزامی بود؛ ازجمله حضور در خوابگاه‌ها، اما جمع زیادی از مردم واکسن زدند و هیچ اجباری هم در کار نبود.
بیشتربخوانید: دوزهای یادآور واکسن کرونا ایمنی بدن را تقویت می‌کنند؟
به‌جز واکسیناسیون، رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی هم که همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین پروتکل‌های مقابله با کرونا مطرح می‌شود، اکنون به کمترین میزان رعایت خود رسیده است. در این‌باره نیاز نبود که پروتکل‌ها به‌روزرسانی شوند و مردم شیوه‌نامه‌های جدیدی در اختیار داشته باشند؟
توصیه اکید همیشه رعایت پروتکل‌های بهداشتی بوده و هست، اما مردم از یک زمانی به بعد احساس کردند که کووید-۱۹ دیگر بیماری نگران‌کننده‌ای نیست. همواره این هشدارها داده می‌شود که پاندمی هنوز به پایان خود نرسیده و احتمال تغییر در ویروس وجود دارد، اما به هر صورت زمان زیادی گذشته و بعد از ۲سال‌و نیم مردم دچار خستگی شده‌اند. در موج‌های اخیر، شدت بیماری به‌دلیل واکسیناسیون کاهش پیدا کرده و مردم هم ابتلای سبک‌تری دارند؛ به همین دلیل در استفاده از ماسک آسان‌گیری از سوی آنها رخ داده است. البته نه‌تنها در ایران که در بسیاری از نقاط دنیا هم این مسئله وجود دارد و در برخی کشورها شرط و الزام استفاده از ماسک حذف شده است. البته تغییر در پروتکل‌ها یکی از مصوبات ستاد بوده؛ ازجمله اینکه در مناطق زرد و آبی استفاده از ماسک در فضاهای باز ضرورت ندارد.
واکسیناسیون همچنان اهمیت خود را حفظ کرده و سازمان بهداشت جهانی هم نسبت به افزایش آن تأکید دارد. برای قطع زنجیره انتقال و هشدار متخصصان نسبت به موج جدید بیماری در فصول سرد سال آیا تزریق واکسن جدی‌تر دنبال خواهد شد؟
مردم نتیجه واکسیناسیون را در کنترل بیماری و کاهش تعداد فوتی‌ها مشاهده کرده‌اند. البته میزان مراجعات کاهش پیدا کرده، اما همین حالا هم روزانه ۲۰ تا ۴۰هزار نفر برای تزریق واکسن مراجعه می‌کنند. دلیل این کاهش مراجعات هم تصور آنها نسبت به فروکش کردن تب بیماری است. آنها دیگر کرونا را بیماری خطرناک و مرگباری نمی‌دانند. در این میان هم برخی تلاش می‌کنند درباره واکسن‌ها شبهه ایجاد و اذهان عمومی را دچار تشویش کنند، اما بخش قابل‌توجهی از مردم جامعه به کارآمدی واکسن‌ها باور دارند. در عرصه عملی هم مردم به‌خوبی آگاه هستند که وضعیت بیماری پیش و پس از واکسیناسیون چطور بوده است. اکنون با وجود برقراری تمام فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی، ۲موج اخیر بیماری، آسیب‌زایی موج‌های اول تا پنجم را نداشته است. این مسئله و موفقیت در ایران، حتی با سایر کشورهای دنیا هم قابل مقایسه است. واکسیناسیون متراکم و گسترده طی یک‌سال گذشته افتخار بزرگی را برای کشور ما رقم زد و به‌دلیل احترامی که ستاد ملی برای جمعیت مقاوم در برابر واکسن داشت، اجباری هم درنظر گرفته نشد. البته تعداد کسانی که تمایلی به تزریق واکسن ندارند، بسیار کم است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که در کارکنان دولتی کمتر از ۳درصد واکسن نزده‌اند و در مشاغل دیگر هم این عدد بسیار ناچیز است.
ورود واکسن‌های خارجی به کشور ممنوع شده است. این مسئله نمی‌تواند منجر به کاهش میل مردم شده باشد؟
درصد عمده‌ای از واکسن‌های تزریق شده در کشور خارجی است. در ابتدا اسپوتنیک و پس از آن هم ده‌ها میلیون واکسن سینوفارم و سایر واکسن‌های خارجی وارد شد. البته از یک زمانی به بعد دیگر نیازی به واکسن‌های خارجی وجود نداشت؛ چراکه پلتفرم‌های متنوع واکسن‌های ایرانی تولید شد و در مطالعات بالینی هم کارآمدی آنها به اثبات رسید. این واکسن‌ها ایمنی‌زایی لازم را دارند و در کنار واکسن‌های وارداتی با عوارض بسیار کم و اثربخشی قابل رقابت، ایمنی خوبی را برای مردم ایجاد کردند. در موج‌های اخیر، افرادی که واکسن‌های ایرانی تزریق کرده بودند، اگر مبتلا می‌شدند، شدت ابتلا در آنها بسیار سبک گزارش می‌شد. در این‌باره توصیه جدی به مردم این است که با گذشت ۶ماه از تزریق واکسن قبلی، برای تزریق دوز یادآور اقدام کنند.
سازمان بهداشت جهانی اخیرا از احتمال نزدیک بودن پایان پاندمی کرونا و فروکش کردن بیماری خبر داده. برآورد ستاد ملی از آینده کرونا در ایران هم به همین صورت است؟
پیش‌بینی قطعی درباره کووید-۱۹ وجود ندارد و مواردی که به‌عنوان پیش‌بینی مطرح می‌شود، احتمالات است. از سوی دیگر به‌عنوان یک احتمال عقلانی این نکته هم وجود دارد که احتمال بروز سویه یا زیرسویه‌های جدید در آینده وجود داشته و به کشور ما هم وارد شود. ستاد درباره تمامی احتمالات آمادگی‌های لازم را پیش‌بینی کرده، اما یکی از مهم‌ترین آمادگی‌ها بحث واکسیناسیون است که بهترین راه افزایش سطح ایمنی در جامعه خواهد بود. واکسیناسیون اجباری نیست، اما درخواست این است که مردم آن را جدی بگیرند. برای گروه سنی زیر ۱۸سال تزریق ۲نوبت واکسن تأکید شده و پیش از آغاز سال تحصیلی تزریق این واکسن‌ها می‌تواند منجر به افزایش سطح ایمنی در بدن کودکان شود. هنوز درصد قابل‌توجهی از جمعیت ۵ تا ۱۲سال واکسن نزده‌اند. البته ما در آستانه پاییز و فصول سرد سال قرار داریم و یکی از مواردی که در این زمان مطرح است کاهش رعایت تهویه مناسب است. در این‌باره با وجود برقراری مدارس و دانشگاه‌ها توصیه جدی ستاد به وزارتخانه‌های مربوطه تامین و رعایت تهویه مناسب است که این توصیه دقیقا برای دستگاه‌های متولی، الزام‌آور است.
نکته دیگر هم اینکه براساس پیش‌بینی‌ها حتی با بروز سویه‌های جدید، اگر واکسیناسیون مناسبی داشته باشیم، هر قدر که جلوتر می‌رویم از دامنه تعداد بیماران کمتر می‌شود و شدت بیماری هم کاهش می‌یابد. این مسئله به‌ویژه درباره افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند و طی روزهای آینده قرار است به مدرسه یا دانشگاه‌ها بروند، ضرورت دارد و باید سیستم ایمنی بدن آنها با تزریق واکسن تقویت شود. درباره سالمندان به‌ویژه آنهایی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند هم همین مسئله مطرح است و باید واکسن‌های یادآور را تزریق کنند.
حالا با تداوم روند نزولی بیماری، یک هشدار جدی هم از سوی متخصصان مطرح می‌شود؛ آسیب‌های جسمی و روحی - روانی کووید-۱۹ که در برخی مبتلایان به بیماری دیده شده است. آیا ستاد در این‌باره مصوباتی دارد؟
در برخی جلسات مختلف ستاد، بحث آسیب‌های روحی - روانی و عوارض طولانی‌مدت بیماری کرونا مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و به مصوباتی هم در این زمینه رسیده‌ایم. در این‌باره به نهادهای مختلف ازجمله وزارت بهداشت، وزارت ارشاد و صدا و سیما هم دستورالعمل یا توصیه‌هایی شده که برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت روحی و نشاط مردم داشته باشند. برخی از سهل‌گیری‌ها و تلاشی که باعث شده مردم به زندگی عادی خود برگردند با هدف کاهش همین عوارض روحی و روانی قرنطینه‌ها و محدودیت‌های کرونایی بوده است. برپایی آیین‌های مذهبی، امکان استفاده از سالن‌های ورزشی و مراکز فرهنگی و... هم درخواست ستاد برای کاهش چنین آسیب‌هایی بوده است.
آیا آماری دارید که نشان دهد چند درصد از مردم درگیر این آسیب‌ها شده‌اند؟
گزارش‌هایی از سوی دستگاه‌ها در ستاد ملی مطرح می‌شود که حاوی درصدهایی هم هست، اما اینکه ستاد به‌طور دقیق اعلام کند، چه میزان جمعیت کشور دچار آسیب‌های روحی - روانی کرونا شده‌اند، مطرح نیست و تأیید هم نمی‌شود. در این‌باره گزارش‌های ارائه‌شده بررسی و مصوباتی صادر می‌شود.
این مصوبات از چه زمانی اجرایی خواهد شد؟
بسیاری از این مصوبات اجرایی شده است. سهل‌گیری و تلاش برای بازگشت مردم به زندگی عادی و حضور در اماکن مختلف فرهنگی و ورزشی ازجمله همین موارد است که مجوزهای آن براساس رنگ‌بندی مناطق مختلف صادر می‌شود. این مصوبات در حد توان از سوی دستگاه‌های مختلف در حال اجراست. قرارگاه عملیاتی مقابله با کرونا در وزارت کشور تشکیل شده و این موارد را از جهت اجرا کنترل می‌کند که به‌خوبی اجرایی شود.
تغییر فعالیت ستاد ملی مقابله با کرونا به ستاد ملی مقابله با تهدیدات زیستی هم مطرح است. آیا فعالیت‌های ستاد درباره کرونا متوقف خواهد شد؟
تا همین حالا فعالیت‌های ستاد ملی مقابله با کرونا صرفا به پاندمی کووید-۱۹ و همین بیماری اختصاص دارد و موضوع دیگری در دستور کار این ستاد قرار ندارد.
