استقبال بی‌نظیر رسانه‌های جهان از خبر انحلال گشت ارشاد/ جشن پیروزی یا عقب‌نشینی تاکتیکی؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: خبر انحلال گشت ارشاد با استقبال بی‌نظیری مواجه شده است؛ هرچند صحت آن هنوز مشخص نیست. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا واکنش نسبتا سریعی به خبر لغو احتمالی گشت ارشاد نشان داده است. او گفته اگر این خبر صحت داشته باشد و رژیم ایران چنین واکنشی به معترضان نشان داده باشد، خبر مثبتی خواهد بود و باید شجاعت خارق‌العاده جوانان ایرانی به ویژه زنان را که این اعتراضات را پیش برده‌اند ستایش کرد.

وزیر خارجه آمریکا گفته باید ببینیم در عمل چه خواهد شد. او درباره پاسخ به این سوال که آیا چنین تصمیمی می‌تواند اعتراضات چند ماهه اخیر را متوقف کند، گفته این به آن‌ها بستگی دارد.

واکنش به خواسته معترضان در ایران

واشنگتن پست در تیتر خود از احتمال پایان کار پلیس امنیت اخلاقی خبر داده و نوشته انحلال نیروی مسئول اجرای حجاب اجباری، حتی اگر اسمی باشد، نشان‌دهنده سطحی از واکنش به خواسته‌های تظاهرکنندگان در ایران است. اما کارشناسان هشدار دادند که اظهارات محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور را باید با دوزی از تردید دنبال کرد.

این رسانه همچنین تاکید کرده چه با پلیس گشت ارشاد و چه بدون آن، قوانین پوشش و حجاب اجباری ایران همچنان پابرجاست و دولت «راه‌های دیگری برای سرکوب مردم» و اجرای قوانین خود دارد. ما هنوز نمی‌دانیم که آیا انحلال گشت ارشاد به این معنی است که آن‌ها دیگر وجود نخواهند داشت یا اینکه نهاد مسئول اجرای این قانون خواهد شد.

این رسانه به واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی به این خبر هم اشاره کرده و گفته برخی این حرکت را مسخره کردند و برخی دیگر آن را به عنوان یک پیروزی آشکار جشن گرفتند.

لغو گشت ارشاد، امتیاز به معترضان ایران

نیویورک تایمز در گزارشی به قلم فرناز فصیحی پایان گشت ارشاد را بعد از ماه‌ها اعتراض به نوعی جشن گرفته است. این رسانه این حرکت را که البته هنوز توسط دولت تایید نشده، امتیازی به معترضان بعد از مرگ مهسا امینی خوانده است.

این رسانه دموکرات آمریکایی گفته هنوز معلوم نیست اظهار نظر دادستان کل به منزله تصمیم نهایی نظام تئوکراتیک در ایران باشد، اما اگر این نهاد ملغی شود، بعید به نظر می‌رسد معترضانی که هنوز با نیرو‌های امنیتی درگیر هستند را راضی کند.

نیویورک تایمز اظهارات منتظری را اولین امتیاز به معترضان خوانده و گفته »سکوت دولت پس از اظهارات منتظری، تحلیلگران را متحیر کرده است، به طوری که برخی معتقدند که او ناخواسته توجه‌ها را به تصمیمی جلب کرده که رژیم از ترس متهم شدن به عقب‌نشینی می‌خواست در سکوت خبری اعمال کند. برخی دیگر که به این نتیجه رسیده‌اند که این خبر منعکس کننده درگیری‌های داخلی در زمان‌های بحران است.»

نیویورک تایمز گفته «حذف گشت ارشاد بر توانایی دولت برای کنترل اجرای حجاب زنان بسیار تاثیر خواهد گذاشت. زنان ایران سال‌هاست با این قانون دچار چالش هستند و به سختی مو‌های خود را می‌پوشانند و اغلب اجازه می‌دهند روسری روی شانه‌هایشان بیفتد.»

بیشتر بخوانید: حجاب اجباری چگونه به اختلاف شهروندان با حکومت تبدیل شد؟

اگر گشت ارشاد لغو شود، با نام دیگری فعالیت می‌کند

به گزارش رویداد۲۴ در میان سانه‌های دیگر غربی، خبرگزاری «ای.بی.سی» به این مسئله ورود کرده و نوشته «با وجود اظهارات دادستان کل کشور ایران، حتی اگر حکومت تصمیم گرفته باشد گشت ارشاد را لغو کند، زنان در ایران همچنان باید حجاب اسلامی را رعایت کنند و مشخص نیست چه چیزی قرار است در نتیجه این تصمیم حکومت عوض شود. اظهارات منتظری هیچ اشاره‌ای به حجاب اجباری ندارد و حجاب همچنان در ایران اجباری است.»

این رسانه تاکید کرده «پلیس امنیت اخلاقی تنها یکی از بازوان اجرای قانون حجاب اجباری بوده و هنوز ماموران حراست سازمان‌ها، مراکز خرید، پارک‌ها و دیگر محیط‌های عمومی هستند که مسئول اجرای این قانون هستند.‌ «ای.بی.سی» گفته «حتی اگر گشت ارشاد لغو شود، معترضان و فعالان هشدار داده‍اند که به احتمال زیاد گشت ارشاد تغییر می‌کند و این ماموریت در کوتاه‌مدت با نام دیگری بازمی‌گردد.»

خبرگزاری‌ «ای.بی.سی» به تردید‌ها درباره صحت اظهارات دادستان کل اشاره کرده و نوشته «هنوز تایید رسمی خبر بسته شدن گشت ارشاد از سوی وزارت کشور اعلام نشده و منتظری هم هیچ جزییاتی درباره آینده گشت ارشاد یا لغو سراسری و دائمی آن در کشور ارائه نکرده است. با وجود اظهارات او بسیاری از ناظران نسبت به این خبر تردید دارند. برخی معتقدند این خبر هم از آن دسته خبر‌ها برای انحراف افکار عمومی و ساکت کردن معترضان است. برخی دیگر معتقند گشت ارشاد با عناوین دیگر به کار خود ادامه می‌دهد و فقط نامش تغییر خواهد کرد.»

این رسانه دموکرات آمریکایی ابراز امیدواری کرده که اگر این خبر صحت داشته باشد سیگنالی برای جلب رضایت مردم و یافتن راهی برای پایان دادن به اعتراضات است: «پس از شروع اعتراضات، نظام ایران حاضر به توجه به خواسته‌های معترضان نبود. محکومیت حداقل هفت معترض دستگیر شده به اعدام هم موید این ادعاست اما در روز‌های اخیر به نظر می‌رسد که رسانه‌های دولتی ایران لحن آشتی‌جویانه‌تری را در پیش گرفته‌اند.»

سیاست نظام در موضوع حجاب تغییر نخواهد کرد

فاکس نیوز شاید مهمترین رسانه جمهوری خواه آمریکایی باشد که خبر انحلال گشت ارشاد را با تردید و خوشحالی پوشش داده است. این رسانه به تعداد کشته‌ها و بازداشت شدگان در اعتراضات بعد از مرگ مهسا امینی اشاره کرده و نوشته «این تصمیم پیروزی بزرگی برای معترضان در ایران است با این حال تغییری در قانون ایجاد نمی‌کند.» فاکس ابراز امیدواری کرده که ایران از بازنگری در قانون حجاب خبر داده و گفته تا ۱۵ روز دیگر نتیجه این بازنگری اعلام می‌شود.

نیویورک پست هم نوشته هنجار‌های مربوط به پوشش در ایران، به ویژه در دوران حسن روحانی، رئیس جمهور سابق میانه‌رو، به تدریج تغییر کرده است. جانشین او، ابراهیم رئیسی که یک محافظه‌کار تندرو است، از ابتدا خواستار بسیج «همه نهاد‌های دولتی برای اجرای قانون حجاب» شد، اما بسیاری از زنان به تلاش برای تغییر قوانین ادامه دادند و اجازه دادند روسری‌هایشان روی شانه‌هایشان بیفتد یا شلوار‌های تنگ بپوشند. با این وجود مقامات ارشد بار‌ها گفته‌اند که قرار نیست سیاست حجاب تغییر کند.

وال استریت ژورنال نوشته خبر لغو گشت ارشاد اقدامی با هدف آرام کردن اعترضات در ایران است. هرچند هنوز روشن نیست که اظهارنظر منتظری منبعث از تصمیم رده‌های بالای نظام درباره ایجاد تغییرات قابل توجه در قانون حجاب اجباری باشد، اما اگر چنیین تصمیمی اتخاذ شده باشد، به آرام کردن اعتراضات کمک خواهد کرد.

این رسانه آمریکایی می‌گوید تحلیلگران معتقدند ظاهرا جمهوری اسلامی در حال آزمایش این است که آیا اعطای چنین امتیازاتی ممکن است حمایت گسترده‌تر از تظاهرات را از بین ببرد یا نه. وال استریت ژورنال به سیاست دولت بایدن در قبال ایران بعد از آغاز اعتراضات اشاره کرده و گفته بایدن تحریم‌هایی را در این مدت علیه ایران اعمال کرده و گشت ارشاد یکی از نهاد‌هایی است که تحت تحریم قرار گرفته است.

لغو گشت ارشاد؛ تفرقه بین معترضان!

به جز رسانه‌های آمریکایی، رسانه‌های انگلیسی هم به موضوع لغو گشت ارشاد در ایران واکنش نشان دادند. اکونومیست انگلیس در خبری با عنوان «دولت ایران احتمالا عقب‌نشینی کرده است» نوشت: «مقامات ایران اشاره‌هایی به لغو قانون پلیس مذهبی که مهسا امینی در بازداشت آن‌ها جانش را از دست داد کرده‌اند. گشت ارشاد که سمبل اجرای سفت و سخت شریعت اسلامی در ۴۳ سال گذشته در ایران بوده، ممکن است کمرنگ شود.»

این رسانه انگلیسی معتقد است حذف گشت ارشاد یک ژست آشتی‌جویانه خواهد بود که نشان‌دهنده رویکرد تازه روحانیون ایران است. تا امروز، بسیاری از حامیان تندروی نظام در ایران، معترضان را تهدید به اعدام کرد‌ه‌اند. مقامات ایران به اعطای امتیازات بیشتر در آینده هم اشاره کرده‌اند. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور تندروی ایران، اخیراً از اتخاذ روش‌های «انعطاف‌پذیر» صحبت کرده است. سلف اصلاح‌طلب او، سیدمحمد خاتمی، پس از سال‌ها سانسور دوباره در رسانه‌های دولتی ظاهر شده است. یک رسانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پیشنهاد کرده که خاتمی ممکن است به پر کردن شکاف بین نظام معترضان کمک کند.

با این حال اکونومیست بر این باور است که این ژست‌ها معترضان را آرام نمی‌کند، چرا که اعتماد نظام به میزان بی‌سابقه‌ای سقوط کرده است. «حتی خودی‌ها می‌گویند که تصمیمات درباره حجاب حقه‌ای برای ایجاد تفرقه بین معترضان است. برخی ناظران می‌گویند معمولاً گشت ارشاد در زمستان‌های سرد ایران، زمانی که زنان به هر حال خود را می‌پوشانند، فعالیتش کم می‌شود. برخی دیگر گمان می‌کنند که مسئولیت‌های گشت ارشاد می‌تواند به دیگر بازو‌های دستگاه امنیتی منتقل شود.»

اکونومیست در ادامه می‌گوید جریان راست، غرب را مقصر جنبش اخیر می‌داند، اما در واقع این‌ها خودشان به‌جای توجه به توصیه‌های اصلاح‌طلبان برای کوتاه آمدن در قوانین مرتبط با حجاب، روز به روز این قوانین را سخت‌تر کردند. تابستان گذشته گشت‌ها را تشدید کردند، جریمه‌های تخلفات را افزایش دادند و احکام جدیدی صادر کردند. از آنجایی که جوامع مسلمان در سراسر خاورمیانه سکولارتر شده‌اند، ایرانی‌ها هم می‌خواهند همین رویه را پیش بگیرند. بسیاری از ایرانی‌ها متوجه‌اند که حتی در عربستان سعودی هم شش سال پیش، پلیس مذهبی قدرت بازداشت خود را از دست داده و به این مساله غبطه می‌خورند.

با این حال، آونگ ایران عادت دارد که به شدت تاب بخورد. در سال ۱۳۱۴ رضاشاه در ایران، حجاب را ممنوع کرد و به پلیس دستور داد که حجاب را از سر زنان بردارد کند. معترضان امروزی در آرزوی روزی هستند که در آن، بتوانند لباس خودشان را انتخاب کنند.

انعطاف در متدهای حجاب و پوشش

خبرگزاری فرانسه از احتمال لغو گشت ارشاد استقبال بیشتری کرده است. این رسانه در گزارشی با عنوان «ایران در خلال اعتراضات قصد بازنگری در قانون حجاب را دارد»، نوشت مقامات ایران قول داده‌اند که در قانون حجاب سر زنان که چندین دهه است استمرار داشته بازنگری داشته باشند. دادستان کل ایران گفته تیم بازنگری روز چهارشنبه با کمیسیون فرهنگی مجلس دیدار داشته‌اند و نتیجه تا دو هفته آینده اعلام می‌شود. ابراهیم رئیسی هم روز شنبه گفته بنیان‌های جمهوریت و اسلامیت ایران هر دو در قانون اساسی مورد تاکید بوده‌اند؛ اما متد‌های اجرای قانون اساسی می‌تواند معطف‌تر باشد.

خبرگزاری فرانسه به اجباری بودن حجاب از آپریل ۱۹۸۳ (۱۳۶۱) اشاره کرده و گفته همچنان این مساله از حساسیت بسیار بالایی در کشور برخوردار است و محافظه‌کاران در ایران بر اجباری بودن حجاب اصرار دارند هرچند اصلاح طلبان به قاعده اختیاری بودن حجاب باور بیشتری دارند. در ماه سپتامبر اصلی‌ترین حزب اصلاح‌طلب ایران، حزب اتحاد ملت خواستار لغو قانون حجاب اجباری، پایان رسمی قانون پلیس امنیت اخلاقی و اعطای مجوز تظاهرات مسالمت آمیز شده بود.

حذف گشت ارشاد تضمیمن پایان اعتراضات نیست

بی.بی.سی اظهارات محمدجعفر منتظری را با تردید بیشتری دنبال کرده است. این رسانه بریتانیایی از تردید‌ها در مورد حذف گشت ارشاد خبر داده و گفته دولت هنوز خبر‌های مربوط به لغو گشت ارشاد از زبان دادستان کل را رد یا تایید نکرده است. این رسانه گفته ایران از زمان انقلاب مدل‌های مختلفی از گشت ارشاد را در سیستم خود داشته است. بعد از انتشار خبر پایان گشت ارشاد در برخی رسانه‌های داخلی و خارجی، برخی رسانه‌ها از جمله العالم که شبکه خبری عربی زبان دولتی در ایران است نوشت رسانه‌ها سعی دارند اظهارات دادستان را اشتباه تفسیر کنند در حالی که چیزی که از اظهارات منتظری می‌شود دریافت این است که گشت ارشاد هیچ ارتباطی با قوه قضاییه ندارد.

بی بی سی به بازتاب خبر‌های پایان گشت ارشاد در رسانه‌های نزدیک به دولت هم اشاره کرده و گفته خبرگزاری دانشجو هم نوشته تیتر پایان گشت ارشاد غلط و قانون حجاب اجباری هنوز در ایران به قوت خود باقی است. با این حال بی.بی.سی گفته اگر این خبر درست باشد و گشت ارشاد حذف شود، این خبر به منزله اعطای امتیاز به معترضان داخلی است، اما تضمین نمیکند که اعتراضات را بخواباند.

گشت ارشاد پابرجاست

العربیه عربستان در بازتاب اظهارات دادستان کل نشان داده که از اعطای امتیاز به معترضان هرچند اندک خوشحال نیست. این خبرگزاری در تیتر خبر خود، به تکذیب اظهارنظر منتظری درباره لغو گشت ارشاد اشاره کرده و گغته «تلویزیون دولتی ایران خبر پایان گشت ارشاد را تکذیب کرده است»

این رسانه عربی به تکذیبیه العالم اشاره کرده و نوشته «هیچ مقام رسمی خبر پایان گشت ارشاد را تایید نکرده و دادستان کل هم در واقع گفته گشت ارشاد ارتباطی به قوه قضاییه ندارد و برخی رسانه‌های خارجی سعی دارند اظهارات دادستان کل را به منزله عقب‌نشینی جمهوری اسلامی ایران از قانون حجاب در اثر اغتشاشات اخیر تفسیر کنند.»

موضوع گشت ارشاد در سال‌های اخیر یکی از موراد پرچالش و پرحاشیه در جمهوری اسلامی ایران بوده است؛ خودروهای گشت ارشاد بدون استناد به مواد قانونی مشخص در خیابان‌ها هستند و به پوشش شهروندان دقت می‌کنند. در میان خود سیاستمداران هم عده‌ای موافق برچیده شدن گشت ارشاد هستند و آن را به ضرر خود جمهوری اسلامی می‌دانند و دیگران هم معتقدند حجاب یعنی اساس جمهوری اسلامی و اگر حجاب سقوط کند، چیزی از جمهوری اسلامی نمی‌ماند! کشمکش این دو جریان سال‌هاست ادامه دارد و بالاخره در ماجرای درگذشت مهسا امینی به چالشی بزرگ برای نظام ایران تبدیل شده است؛ با این حال که جمهوری اسلامی در سخت‌ترین چالش خود با اعتراضات قرار گرفته، حاضر نیست یک گام عقب‌نشینی کند و یکی از مطالبات را محقق کند. آنها معتقدند دادن امتیاز یعنی ضعف نظام! و این بدترین نگاهی است که یک حکومت می‌تواند به شهروندانش داشته باشد که اگر خواسته آنها را محقق کند، یعنی ضعیف است!