سقوط رتبه دانشگاه‌های ایران در جهان/ کشورهای عربی منطقه چگونه از ایران پیشی گرفتند؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: از شهریور ماه سال گذشته، برخوردهای شدید سیاسی-اجتماعی و محدودیت‌های اینترنت موج مهیبی از مهاجرت را رقم زده است. روز شنبه ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور با منتخبی از فعالان دانشجویی که از جریان‌های مشخصی انتخاب شده بودند، نشست مشترکی برگزار کرد.

یکی از دانشجویان از رئیسی درباره زمان لغو محدودیت‌های اینترنتی با توجه به خروج کشور از وضعیت امنیتی سوال کرد. رئیسی در پاسخ اعلام کرد سیاست دولت «جلوگیری از تبدیل شدن فضای مجازی به بستری برای ایجاد ناامنی است» و به این ترتیب آب پاکی را روی دست منتظران لغو یا کاهش محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی و فیلترینگ گسترده ریخت و این یعنی موج مهاجرت استمرار خواهد داشت.

یکی از گروه‌هایی که بیشترین آمار مهاجرت را دارد، دانشجویان‌اند. برای این گروه یک شاخصه در تعیین مقصد مهاجرت سرنوشت‌ساز است و آن «رتبه دانشگاه مبدا» به عنوان رزومه متقاضی است. اتفاقی که در سال‌های اخیر افتاده، افت شدید رتبه دانشگاه‌های برتر ایران در رتبه بندی‌های معتبر بین‌المللی دانشگاه‌هاست.

دانشگاه شریف یکی از مراکز اعتراضات بعد از درگذشت مهسا امینی بود. ممنوعیت ورود برخی دانشجویان به دانشگاه بعد از اعتراضات و تحصن اساتید و دانشجویان برای آزادی هم کلاسی‌های دربندشان در نهایت مسئولان دانشگاه را مجبور به یک تصمیم‌گیری مهم کرد. شورای این دانشگاه آذر ماه سال گذشته اصولی تحت عنوان «منشور اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف» منتشر کرده که طی آن ماموریت اصلی خود را «آموزش و تربیت متخصصان شایسته و روزآمد در تراز دانشگاه‌های برتر جهان» و همچنین «توسعه علم و فناوری برای نیاز‌های آینده و پیشرفت کشور» خوانده است.

بر همین اساس هم «تضارب افکار»، «پرهیز از تقابل‌های غیر سازنده» و «میدان یافتن حداکثری ظریف افراد با سلایق متفاوت در امور دانشگاه» را به عنوان محور «فرهنگ شریفی» به رسمیت شناخت تا زمینه را برای ادامه فعالیت‌های آموزشی بودن محرومیت دانشجویان و اساتید فراهم کند.

«علی شریفی زارچی» استاد دانشگاه شریف و یکی از استادان فعال در حمایت از دانشجویان بازداشتی این دانشگاه، منشور اجتماعی شریف را که به تازگی به تصویب شورا رسیده متضمن عدم محرومیت دانشجویان به دلیل اتفاقات پاییز خوانده است. او از همکاران و روسای سابق دانشگاه شریف برای «پافشاری برای اجرا و تصویب» منشور اجتماعی تشکر کرده و گفته با این منشور «هیچ دانشجویی از شریف به خاطر اتفاقات پاییز از تحصیل در این ترم محروم نشد.»

کاهش سطح کیفی دانشجویان با سهمیه‌بندی ورودی

به اذعان استادان، سهمیه‌بندی ورودی دانشگاه‌ها به ویژه در دوره تحصیلات تکمیلی و دکتری در سال‌های اخیر بیشتر شده است به گونه‌ای که تعداد قابل توجهی از کرسی‌های دانشگاه با کمترین رقابت به «گروه‌های خاص» تعلق می‌گیرد. این سهمیه‌بندی در کنکور کارشناسی هم وجود دارد و معمولا مورد انتقاد دانشجویانی است که سال‌ها برای ورود به دانشگاه‌های تراز اول تلاش می‌کنند.

کاهش سطح کیفی دانشجویان به دلیل اعمال سهمیه‌بندی‌ها و مهاجرت دانشجویان به اندازه کافی دانشگاه‌های کشور را از حضور نخبگان محروم کرده است؛ هرچند این اقدام دانشگاه شریف قابل تحسین است، اما یک دلیل مهم دارد و آن عقب‌ماندگی شدید دانشگاه‌های ایران در عرصه رقابت‌های علمی بین‌المللی است. تصمیم دانشگاه شریف برای جلوگیزی ازمحرومیت دانشجویان معترض نشان می‌دهد دیگر ظرفیتی برای محرومیت از استعداد‌ها وجود ندارد.

رتبه بندی دانشگاه‌های جهان

رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در جهان توسط چند موسسه معتبر انجام می‌شود که شاخص هر یک از آن‌ها با دیگری متفاوت است. شاخص‌های کمی از جمله مساحت دانشگاه، تعداد دانشجویان، نسبت دانشجویان خارجی به داخلی، نسبت کارکنان خارجی به داخلی در کنار شاخص‌های کیفی از جمله استاندارد پژوهش‌های انجام شده توسط دانشجویان دانشگاه، اعتبار استادان و اعتبار دانشگاه از جمله مواردی‌اند که توسط موسسات برای رتبه بندی مورد توجه قرار می‌گیرند.

در رتبه‌بندی شانگهای، دانشگاه‌های ایران در بین ۳۰۰ دانشگاه اول جهان هیچ جایگاهی ندارند. اولین دانشگاه ایرانی به این رتبه‌بندی راه پیدا کرده «دانشگاه تهران» است که در رتبه ۳۹۱ قرار گرفته است. دانشگاه علوم پزشکی تهران در رتبه ۴۵۰ و دانشگاه تربیت مدرس در رتبه ۵۵۲، امیرکبیر ۶۰۲، شریف ۶۶۰، شهید بهشتی در ۷۵۰ دانشگاه‌های برتر جهان در رتبه‌بندی شانگهای قرار گرفته‌اند.

بیشتر بخوانید: ایدئولوژی و دانشگاه/ نخستین سرفصل‌های دروس ارتجاعی دانشگاه از کجا آمد؟

رتبه دانشگاه تهران در جهان

رتبه دانشگاه علوم پزشکی تهران در جهان

صعود رتبه دانشگاه‌های عربستان

رتبه دانشگاه امیرکبیر در جهان

دو دانشگاه عربستان سعودی یعنی دانشگاه ملک عبدالعزیز و ملک سعود در رتبه‌های ۱۰۹ و ۱۱۰ همین رتبه بندی قرار گرفته‌اند

در رتبه‌بندی موسسه QS که دیگر موسسه معتبر بین‌المللی در این حوزه است، دانشگاه شریف در رتبه ۳۸۱، دانشگاه امیرکبیر ۴۶۵، دانشگاه تهران ۵۲۱، دانشگاه علم و صنعت ۵۴۱، د انشگاه شیراز ۷۵۱ و دانشگاه شهید بهشتی در رتبه بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ قرار گرفته‌اند.

رتبه دانشگاه‌های ایران در جهان

در همین رتبه‌بندی، دانشگاه ملک عبدالعزیز عربستان در رتبه ۱۰۹ و دانشگاه خلیفه امارات در رتبه ۱۸۳ قرار دارند و گوی سبقت را از دانشگاه های ایران ربوده‌اند.

سبقت دانشگاه‌های عربستان از دانشگاه‌های ایران

به گزارش رویداد۲۴ موسسه THE یکی از دیگر از موسسات رتبه‌بندی دانشگاه هاست که در ایران هم به طور عمده به عنوان معتبرترین موسسه رتبه‌بندی شناخته می‌شود. معاونت علمی و پژوهشی ریاست جمهوری معمولا این موسسه را به عنوان مرجع رتبه‌بندی دانشگاه‌ها به رسمیت می‌شناسد و جالب اینجاست که اوضاع دانشگاه‌های ایران در این رتبه‌بندی از سایر موسسات بدتر است. در این رتبه‌بندی دانشگاه شریف رتبه ۴۰۰، دانشگاه امیر کبیر رتبه ۵۰۰ و دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، شیراز و صنعتی اصفهان در بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ دانشگاه برتر قرار گرفته‌اند.

افت رتبه دانشگاه‌های ایران در مقابل دانشگاه‌های کشورهای عربی خلیج فارس

جالب‌تر اینکه دانشگاه ملک عبدالعزیر عربستان ر رتبه ۱۹۰ این موسسه جای دارد و دانشگاه الفیصل سعودی هم رتبه‌ای زیر ۲۵۰ از آن خود کرده است.

این نزول درجه در حالی در دانشگاه‌های برتر ایران اتفاق افتاده که در دو دهه گذشته دانشگاه تهران اصولا بعد از چند دانشگاه اسرائیلی بهترین دانشگاه خاورمیانه بود و در جهان در بین ۳۰۰ دانشگاه برتر قرار گرفته بود.

افت رتبه در دانشگاه‌های ایران همزمان با رشد دانشگاه‌های کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس بوده است. در بین ۵۰۰ دانشگاه و موسسه علمی برتر شناخته شده توسط QS نزدیک به ۱۲ دانشگاه از کشور‌های عربی راه پیدا کرده‌اند. از بین این ۱۲ دانشگاه، ۵ دانشگاه متعلق به عربستان است. همانطور که گفته شد دانشگاه ملک عبدالعزیز و دانشگاه نفت و معدن ملک فهد عربستان و همچنین دانشگاه علم و صنعت خلیفه امارات در بین ۲۰۰ دانشگاه برتر قرار گرفته‌اند.

توسعه سطح علمی دانشگاه‌ها بخشی از چشم انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان در عربستان بوده است. او مدرنیزاسیون سیستم آموزش عالی و ایجاد عدالت آموزشی را به اولویت‌های خود در حوزه توسعه آموزش در عربستان تبدیل کرده و صعود دانشگاه‌های عربستان به رتبه‌های زیر ۲۰۰ نشان داده که این برنامه تا حد بسیاری موفق بوده است.