چرا گروه واگنر روسیه دست به کودتا زد؟/ آیا شورش یوگنی پریگوژین برای پوتین دردسرساز است؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: روسیه شاهد درگیری بین یک گروه پیمانکاری نظامی خصوصی و ارتش رسمی روسیه است. فردی به نام «یوگنی پریگوژین» که ریاست یک شرکت خصوصی نظامی به نام «واگنر» را برعهده دارد، شورشی علیه ارتش روسیه را آغاز کرده است. رسانه غربی از این گروه تحت عنوان «ارتش مزدوران» یاد می‌کنند.

پریگوژین نام عملیات خود علیه ارتش روسیه را «نبرد برای عدالت» گذاشته و هدفش را سرنگونی ژنرال‌های ارشد نظامی روس عنوان کرده است. او تاکید کرده که نام این عملیات را نباید «کودتا» گذاشت.

دلیل عملیات گروه واگنر در روسیه چیست؟

پریگوژین رهبر گروه شورشی‌ها، دلیل عملیات علیه ارتش را ناتوانی ارتش در مدیریت جنگ اوکراین و همچنین حمله به مواضع گروه واگنر خوانده است. البته اقدامات گروه واگنر بی‌پاسخ نمانده است؛ چنانچه پریگوژین در بیانیه‌ای گفته «یک حمله موشکی به مواضع گروه واگنر انجام شده که قربانیان زیادی به دنبال داشته است.»

پریگوژین گفته که «این حمله از خطوط پشتی انجام شده که نشان می‌دهد نیرو‌های ارتش روسیه عامل آن بوده‌اند و به کشته شدن ۲۰۰۰ نفر از نیرو‌های او در این حمله منجر شده است، بنابراین شیطان در فرماندهی ارتش روسیه باید از میان برود و این نبردی برای عدالت است.» او همچنین گفته ۲۵ هزار نیروی آماده در اختیار دارد که با دستور او برای از میان بردن فرماندهی ارتش روسیه دست به عمل خواهند زد.

پریگوژین در توضیح چرایی شورش خود گفته اگر به شما گفتند که جبهه‌های جنگ به خاطر دخالت گروه واگنر از هم پاشیده، بدانید که این دلیل از هم پاشیدن جبهه‌ها نبوده است. زمانی که ما به اینجا رسیدیم، بخش‌های عظیمی از سرزمین از دست رفته بود. بسیاری از سربازان کشته شده بودند. تعداد کشته‌ها ۳ تا ۴ برابر بیشتر از چیزی است که در اسناد به مقامات اطلاع می‌دهند و ده برابر بیشتر از چیزی است که در اخبار تلویزیون می‌شنوید.

او گفته مجموع تلفات جانی روسیه در جنگ اوکراین بیش از ۱۰۰۰ نفر در بعضی روز‌ها بوده است. این‌ها یا کشته شده‌اند، یا مفقود شدند یا زخمی. افرادی که از دستور سرپیچی می‌کنند هم به خاطر بزدلی شان نیست، بلکه به خاطر این است که هیچ گزینه‌ای ندارند. نه ادوات جنگی دارند نه فرماندهی. پریگوژین گفته «والری گراسیموف رئیس ستاد ارتش روسیه هم به محض اینکه متوجه شده گروه واگنر در راه رسیدن به مقر فرماندهی روستوف است، از آنجا فرار کرده است.»

اندیشکده موسسه جنگ آمریکا گزارشی منتشر کرده و گفته معتقد است پریگوژین در صدد اعمال تغییرات در وزارت دفاع کرملین است، اما موفق نمی شود. روابط پریگوژین با ارتش روسیه از پیش از این‌ها هم تیره بوده است. او بار‌ها از مقامات ارشد روسیه انتقاد کرده و مدعی شده که وزارت دفاع، به گروه واگنر مهمات جنگی لازم را نمی‌دهد.

این بار، پریگوژین حتی سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه و والری گراسیموف رئیس ستاد کل ارتش این کشور را به خیانت متهم کرده است. او در تمام اظهاراتش مراقب بوده که هیچ انتقادی را متوجه ولادیمیر پوتین نکند.

آیا ارتش روسیه و گروه واگنر وارد مبارزه شدند؟

ساعت ۷ و نیم صبح روز شنبه به وقت روسیه، پریگوژین مقابل دوربین ظاهر شده و اعلام کرده که این گروه در یکی از مقر‌های فرماندهی کشور مستقر شده است. روستوف محل استقرار فرماندهی ناحیه نظامی جنوب روسیه است که در جنگ روسیه علیه اوکراین، یک مقر کلیدی محسوب می‌شود. ولادیمیر پوتین ساعاتی پیش در اولین سخنرانی خود بعد از اقدام پریگوژین گفته مبارزه با تروریسم در مسکو و برخی دیگر از استان‌ها فعال شده و تدابیری برای بازگرداندن ثبات به روستوف اجرا خواهد شد.

پریگوژین، در ساعات اولیه صبح شنبه تایید کرده بود که در قرارگاه جنوبی ارتش در منطقه روستوف مستقر شده‌اند و همه ادوات نظامی این ناحیه از جمله حریم هوایی و هواپیما‌هایی که برای اقدامات جنگی در روسیه در این ناحیه قرار داده شده بودند، تحت کنترل آنهاست.

کاخ کرملین و وزارت دفاع روسیه این اخبار را تایید کردند. کرملین در بیانیه‌ای گفته ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه از وضعیتی که در مورد یوگنی پریگوژین به وجود آمده است آگاه است و اقدامات لازم در حال انجام است.

مرکز روابط عمومی سرویس امنیت فدرال فدراسیون روسیه گفته «اظهارات و اقدامات پریگوژین فراخوانی برای شروع یک درگیری داخلی مسلحانه در فدراسیون روسیه و خنجر از پشت به ارتش روسیه است.»

واکنش پوتین به اقدام نظامی گروه واگنر

به گزارش رویداد۲۴ کاخ کرملین از مبارزان واگنر خواسته که دستورهای جنایتکارانه پریگوژین را اجرا نکنند و اقداماتی را برای بازداشت او انجام دهند. مرکز روابط عمومی کاخ کرملین اطلاعات پریگوژین در مورد حملات وزارت دفاع روسیه به واگنر را رد کرده و گفته این «یک تحریک است.»

پوتین در اولین سخنرانی خود بدون اشاره مستقیم به نام گروه واگنر یا شخص پریگوژین، گفته «برخی از روس‌ها فریب خورده‌اند و وارد یک ماجراجویی جنایتکارانه شده‌اند.» او گفته آینده روسیه در خطر است و اقدامات شورشیان را «خنجری از پشت» توصیف کرده است. پوتین بدون اشاره مستقیم به یوگنی پریگوژین، گفته «جاه‌طلبی‌های» بالای برخی منجر به «خیانت بزرگ» شده است.

رئیس جمهور روسیه هشدار داده که «مجازات غیر قابل اجتنابی» در انتظار کسانی است که جامعه روسیه را از هم بگسلانند. او اقدام پریگوژین را با حوادث سال ۱۹۱۷ روسیه مقایسه کرده و گفته در جنگ داخلی روس‌ها، روس‌ها را می‌کشتند و روسیه اکنون درگیر «تهاجم نئو نازی‌ها» است.

پیش از این اظهارات، ویدئویی از دیدار پریگوژین با بیک یوکوروف معاون وزیر دفاع روسیه هم منتشر شده است. مشخص نیست این فیلم چه زمانی گرفته شده است اما ظاهراً نشان می‌دهد که «پریگوژین با یوکوروف» و «ولادیمیر استپانوویچ آلکسیف» معاون رئیس سرویس اطلاعات نظامی روسیه در حال گفت‌وگو است.

پریگوژین خواستار دیدار با «والری گراسیموف» رئیس ستاد کل روسیه و سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه شده است. گفته می‌شود که این ویدئو در مقر نظامی جنوب روسیه در روستوف-آن-دون گرفته شده است.

آیا در روسیه حکومت نظامی است؟

بزرگراه M4 که مسکو را به مناطق جنوبی روسیه متصل می‌کند، بسته شده تا کاروان‌های نظامی ارتش از این بزرگراه عبور کنند. این بزرگراه با بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر طول، پایتخت روسیه را به شهر‌های ورونژ، روستوف و کراسنودار متصل می‌کند.

تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که نشان می‌دهد تانک‌های پریگوژین در خیابان‌های شهر روستوف و سن‌پترزبورگ در حرکت هستند. تصویر حرکت ماشین‌های جنگی در مسکو هم در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که به نظر می‌رسد توسط ارتش روسیه برای حفاظت از پایتخت وارد خیابان شده‌اند.

شهردار مسکو هم از اتخاذ تدابیر ضد تروریستی برای تقویت امنیت در پایتخت خبر داده است. سرگئی سوبیانین در تلگرام اعلام کرده که اقدامات کنترلی بیشتری در جاده‌ها اعمال شده است. شهردار مسکو گفته احتمال می‌رود رویداد‌های عمومی لغو شوند. با این حال یک شهروند ساکن مسکو به رویداد۲۴ گفته در حال حاضر وضعیت مسکو به گونه‌ای نیست که شهروندان متوجه درگیری نظامی شوند و همه چیز به شکل عادی در جریان است.

این شهروند ساکن مسکو گفته «تدابیر امنیتی از شب گذشته تشدید شده است. ماشین‌هایی که از خارج مسکو وارد شهر می‌شوند را می‌گردند. نقشه اینترنتی مسکو هم در حال حاضر دچار اختلال شده و کار نمی‌کند؛ هرچند این اختلاا‌ها از دو هفته پیش آغاز شده بود.»

او تاکید کرده «تدابیر ضد تروریستی و امنیتی در اطراف کرملین همیشه در جریان بوده، اما از دیشب تشدید شده است. همه کسب و کار‌ها در شهر تولا در ۱۶۵ کیلومتری مسکو تعطیل شده است. وزارت آموزش و پرورش مسکو اعلام کرده جشن فارغ التحصیلی مدارس یک هفته به تعویق افتاده است.»

خبرگزاری روسی «فونتانکا» از حمله به دفتر شرکت واگنر در سن پترزبورگ توسط نیرو‌های نظامی روسیه خبر داده است. این رسانه گفته «افرادی با ماسک و تفنگ اتوماتیک» در نزدیکی پل بلاگووشچنسکی سن‌پترزبورگ در اطراف هتل و رستوران متعلق به یوگنی پریگوژین مستقر شده‌اند.

یوگنی پریگوژین رهبر گروه واگنر در کنار ولادیمیر پوتین

یوگنی پریگوژین کیست؟

«یوگنی پریگوژین» رهبر شورشی‌ها در روسیه یکی از بازیگران کلیدی در حمله روسیه به اوکراین و از اعضای حلقه نزدیک به پوتین بوده است. رسانه‌های غرب، نیرو‌های پیمانکاری نظامی واگنر را تحت عنوان «ارتش خصوصی مزدوران» معرفی می‌کنند. بی‌بی‌سی در گزارشی گفته پریگوژین مسئول یک ارتش خصوصی مزدوری معروف به گروه واگنر است که حمله روسیه به اوکراین در مناطق کلیدی جنگ را رهبری می‌کند.

به گزارش این رسانه بریتانیایی، پریگوژین مسئولیت داشته هزاران جنایتکار محکوم را از زندان‌های روسیه برای گروه واگنر استخدام کند و مهم نبوده جنایات آن‌ها چقدر جدی باشد؛ تا زمانی که آن‌ها موافقت می‌کردند که برای او در اوکراین بجنگند، برای جذب آن‌ها در گروه واگنر درنگ نمی‌کرد.

پریگوژین از جمله مقامات روس است که به دخالت در انتخابات ایالات متحده و گسترش نفوذ روسیه در آفریقا هم متهم شده است. او پیش از این‌ها هات‌داگ می‌فروخته و مدیر یک شرکت پذیرایی مجالس در روسیه بوده که با قراردادی که برای تهیه غذای کرملین بسته، به «آشپز پوتین» معروف شده است.

گروه واگنر که یک کمپانی نظامی خصوصی است، سال ۲۰۱۴ با هدف حمایت از ارتش روسیه در نبرد علیه نیرو‌های جدایی‌طلب شرق اوکراین آغاز به کار کرده است. در آن زمان، این شرکت یک سازمان مخفی بود که بیشتر در آفریقا و خاورمیانه فعالیت می‌کرد و گمان می‌رفت که حدود ۵۰۰۰ نیروی مبارز از بین کهنه سربازان هنگ‌های نخبه و نیرو‌های ویژه روسیه داشته باشد.

این شرکت از آن زمان به طور قابل توجهی رشد کرد و در کنار ارتش روسیه در اوکراین، به ویژه در شرق کشور، جنگید. اوایل ماه جاری، وزارت دفاع بریتانیا اعلام کرد که واگنر ۵۰۰۰۰ نیرو را در اوکراین فرماندهی می‌کند. این سازمان به تازگی اعلام کرده بود که از سال گذشته استخدام تعداد زیادی نیرو را در دستور کار داشته تا کمبود نیرو‌های ارتش روسیه را جبران کند.

آیا شورش گروه واگنر برای پوتین دردسرساز است؟

بیل تیلور سفیر سابق ایالات متحده در اوکراین به بی‌بی‌سی گفته که اقدام یوگنی پریگوژین علیه فرماندهان نظامی روسیه «به طور قطع یک کودتا» است. او گفته این برای پوتین جدی است. روس‌ها این موضوع را بسیار جدی می‌گیرند، اما بعید است که واگنر موفق شود زیرا وزارت دفاع تجهیزات، هواپیما، تانک و ادوات نظامی لازم برای سرکوب نیرو‌های پریگوژین را دارند.»

مخالفان پوتین این فرصت را غنیمت شمرده‌اند. «میخائیل خودورکوفسکی» چهره ضد پوتین از روس‌ها خواسته که از یوگنی پریگوژین، حمایت کنند. خودورکوفسکی که زمانی ثروتمندترین الیگارش روسیه بود، گفته «ما اکنون باید کمک کنیم و سپس در صورت لزوم با این یکی هم مبارزه خواهیم کرد.» خودورکوفسکی گفته حتی اگر «شیطان» تصمیم به مبارزه با کرملین بگیرد، باید از او حمایت کرد.

گری کاسپاروف قهرمان شطرنج دنیا که اپوزیسیون پوتین محسوب می‌شود، گفته «از ابتدا مشخص بود پوتین دیگر نمی‌تواند گروه‌های قدرت را در روسیه کنترل کند و بر درگیری‌های داخلی سرپوش بگذارد یا دست‌کم از به خشونت کشیده شدن این اختلاف‌ها جلوگیری کند.»

از سوی دیگر، برخی تحلیلگران معتقدند اگرچه عملیات واگنر تاثیری در سرنوشت پوتین ندارد، اما جنگ روسیه علیه اوکراین را تحت تاثیر قرار خواهد داد؛ هم به دلیل نقش گروه واگنر در حملات نظامی روسیه در اوکراین و هم به دلیل خارج شدن مقر فرماندهی روستوف به عنوان یک پایگاه کلیدی در جنگ اوکراین، از کنترل ارتش روسیه.