تکرار فاجعه درخط لوله نفت مارون/ آلودگی نفتی به آب کارون۴ رسید

 لوله نفت مارون - اصفهان که بر اثر بارش‌های آخر هفته گذشته و رانش زمین شکسته شده، همچنان ترمیم نشده و حجم بالایی از نفت خام را روانه رودخانه گندمکار و سد کارون ۴ کرده است و سلامتی تعداد زیادی از مردم را تهدید می‌کند. کارشناسان معتقدند که با تکرار این حادثه برای سومین بار مسئولان باید اقدامی جدی برای پیشگیری از این فاجعه محیط زیستی و سلامت انجام دهند.

هومان خاکپور، کارشناس منابع طبیعی، درباره این موضوع به خبرنگار مهر می‌گوید: یک خط انتقال نفت از منطقه مارون خوزستان به منطقه اصفهان وجود دارد که لوله‌گذاری آن بیش از ۴۰ سال پیش اتفاق افتاده و چند تلمبه‌خانه هم در طول مسیر دارد که نفت را به پالایشگاه اصفهان پمپاژ می‌کند. یکی از این تلمبه‌خانه‌ها در استان چهارمحال و بختیاری در یکی از مناطق جنگلی و در منطقه‌ای به نام «سرخون» در شهرستان اَردل استان چهارمحال و بختیاری واقع شده که از سال ۹۰ یعنی حدود پنج سال پیش بحث نشت نفت در منابع آبی در بین مردم منطقه به صورت جدی مطرح شد.

خاکپور اضافه می‌کند: در آن منطقه چشمه‌ای وجود داشت که آب چند روستا را تأمین می‌کرد و آن چشمه به منابع نفتی آلوده شد. آن زمان هم چند گزینه مطرح بود که یا به دلیل نشتی نفت از لوله‌ها و یا به دلیل چاهک‌هایی که رسوبات نفتی در آنجا تخلیه می‌شود و دفن غیربهداشتی و غیراصولی این لجن‌های نفتی است که این بلا را بر سر منابع آبی آنجا آورده است. بنابراین یکسری گمانه‌زنی‌ها از همان سال ۹۰ مطرح بود و کم‌کم به سمتی رفت که بیماری‌های پوستی در منطقه زیاد شد و دیگر آب چشمه قابل شرب نبود.

به گفته وی حدود پنج سال است که مردم روستاهای منطقه با شرکت نفت درگیر هستند و اکنون به دلیل قابل استفاده نبودن آب رودخانه، دولت از طریق تانکر به این روستاها آب‌رسانی می‌کند. اعتراضات مردم نسبت به این مسئله بالا گرفته است و آسیب‌هایی هم به مزارع پرورش ماهی پایین‌دست که از چشمه آب تغذیه می‌شدند، وجود داشت و این اتفاق از سال ۹۰ همچنان ادامه داشته است.

آلودگی وارد سد کارون ۴ شده است/ حکم قضایی هم مشکل را رفع نکرد

عضو شبکه تشکل‌های محیط زیستی استان چهارمحال و بختیاری تصریح می‌کند: بارندگی که عصر روز جمعه اتفاق افتاد، باعث شکستن لوله شد. حدود ۴۸ ساعت، نفت از طریق این لوله، تخلیه و علاوه بر چشمه، وارد منابع آبی و رودخانه شده است. در مرحله اول ظرف یک روز لوله را بستند ولی نفتی که در مسیر و در منطقه شیب‌دار بوده، چون باید به طور کامل تخلیه می‌شد، تمام رودخانه و چندین مزرعه پرورش ماهی که زیردست این رودخانه وجود داشته و نیز شالیزارهای مردم را آلوده کرده و از طرف دیگر این رودخانه به سد کارون ۴ متصل ‌شده و متأسفانه آلودگی آن هم وارد این سد شده است.

خاکپور تاکید می‌کند: متأسفانه سد کارون ۴ یک فاجعه در حوزه آبزیان آن منطقه در بحث رودخانه و مزارع پرورش ماهی ایجاد کرده و الان سازمان محیط‌زیست در این موضوع ورود پیدا کرده ولی این مشکل طی این چند سال حل نشده و این مطالبه‌گری وجود داشته است، تا جایی که سال ۱۳۹۰ سازمان محیط‌زیست از مدیرعامل خط لوله نفت اصفهان شکایت ‌کرد و در پی آن احضاریه قضایی صادر شد و در همین راستا مدیرعامل را تغییر دادند و چون پرونده به اسم شخص شده بود، ماجرای آن منتفی شد.

وی ادامه می‌دهد: به تعهداتشان عمل نکردند و در این مدت نسبت به این مسئله که چقدر از خاک این منطقه آلوده شده و پیش رفته هم گمانه‌زنی نکردند. آیا منبع این آلودگی، منابع آبی زیرزمینی را هم آلوده کرده که این چشمه‌ها آلوده شده و همچنان این آلودگی نفتی در منطقه وجود دارد؟ این در حالی است که هیچ کار تحقیقی و پژوهشی انجام نشده که عمق فاجعه، نفوذ و منشأ این آلودگی مشخص شود و این مسئله با یک سهل‌انگاری مواجه شده است.

هزینه تعویض لوله قابل مقایسه با خسارت‌ها نیست

عضو شبکه تشکل‌های محیط زیستی استان چهارمحال و بختیاری با تاکید بر این که هم با تهدیدهای محیط‌زیستی و هم با خطراتی برای سلامت مردم روبرو هستیم می‌گوید: نارضایتی‌های اجتماعی در منطقه ایجاد شده، مردم تجمع کردند و به شدت روی این موضوع معترض هستند.

خاکپور اعلام می‌کند: اداره کل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری به شدت پیگیر این ماجرا و در حال انجام اقدامات لازم هستند. قسمت جنگلی، رودخانه و سد کارون ۴ به طور کامل آلوده و خسارت چندین میلیاردی به حوزه محیط‌زیست وارد شده است. خسارات وارد شده آن قدر سنگین است که مدیرکل استان چهارمحال و بختیاری نگران است که اگر نسبت به این مسئله شکایتی داشته باشد، هزینه‌های دادرسی را چطور تأمین کند.

وی با بیان این که ابعاد این آلودگی هنوز مشخص نیست، می‌پرسد: چطور می‌توان این موضوع را پیشگیری کرد که در آینده شاهد این اتفاقات نباشیم؟ اگر این مساله ناشی از قدمت و پوسیدگی لوله‌های انتقال است، باید تدبیری اندیشیده شود که این خسارت‌ها وارد نشود. اگر به لحاظ اقتصادی محاسبه کنند که عوض کردن این لوله‌ها به طور مثال A ریال هزینه دارد ولی وقتی که خسارت‌های محیط‌زیستی مانند این فاجعه را در نظر بگیرند، می‌بینند که هزینه‌ تعویض لوله در برابر این خسارت‌های محیط‌زیستی اصلاً قابل قیاس نیست ولی متأسفانه این هزینه‌ها را کسی حساب نمی‌کند یعنی فقط ارزش ریالی آن را حساب می‌کنند و این مسئله باعث می‌شود که این مسائل توجیهی نداشته باشد که اقدام به تعویض آن کنند.

این فعال محیط زیست تاکید می‌کند: آن منطقه، یک منطقه رانشی است و این سومین شکستگی است که در طول این چند سال اتفاق می‌افتد. اگر این اتفاقات بر اثر حرکت‌های لغزشی زمین است، باید یک واریانس دیگری در نظر بگیرند و مسیر لوله را از منطقه‌ای که ریسک خطر بالایی دارد، جابجا کنند که ما در آینده شاهد این اتفاقات نباشیم.

وی در پایان هشدار می‌دهد: مسئولان با توجه به حجم آلودگی و خسارت‌هایی که در حوزه سلامت مردم و محیط‌زیست ایجاد می‌شود، باید یک کار پژوهشی انجام دهند و عوامل آلودگی در منطقه، حتی‌الامکان یا از منطقه خارج شوند یا فکری کنند که این آلودگی در سال‌های بعد رواج پیدا نکند. باید ببینند میزان نفتی که در منطقه رها شده، تا چه حد وارد منابع زیرزمینی شده؟ آیا واقعاً به منابع زیرزمینی نفوذ کرده و در این راستا چه اقدامی می‌توان انجام داد؟ اکنون چقدر می‌توان جلوی حرکت مواد نفتی به سمت سد کارون ۴ تا پایین‌دست رودخانه گرفت؟ باید بتوانند یکسری از چنین اقداماتی را به صورت کوتاه‌مدت و یکسری را به صورت بلندمدت روی آن برنامه داشته باشند.

‌لوله نفت مارون اصفهان از منطقه نفتی مارون خوزستان نفت را به پالایشگاه اصفهان می رساند. مسیر اصلی این خط لوله از کوهستان های استان چهارمحال و بختیاری که از صعب العبورترین مناطق کشور است عبور می کند. این خط لوله در دهه پنجاه شمسی توسط یک شرکت ایتالیایی احداث و اجرا شد. أواسط دهه شصت بین روستای گندمکار و روستای سرخون (در حال حاضر شهرداری دارد) در ۱۳۰ کیلومتری شهرکرد، این لوله بر اثر رانش زمین شکسته و نفت خام در مسیر رودخانه سرخون سرازیر شد. حجم نفت خارج شده به قدری زیاد بود که تا ده ها کیلومتر جریان پیدا کرد و بعد هم آتش گرفت که رودخانه آتشین در مسیر جریان یافت.

همچنین سال ۱۳۸۸ بعد از سال ها در چشمه سرخون که یکی از بزرگ ترین چشمه های آب شیرین کشور است علائم آلودگی نفتی آشکار شد. خیلی از کودکان و حتی زنان و بزرگسالان به دلیل استفاده از این آب برای استحمام دچار حساسیت و ضایعات پوستی شدند که دو علت برای این آلودگی احتمال داده می شد. اول شکستگی لوله در دهه شصت و دوم تخلیه لجن های نفتی مخازن نفت خام تلنبه خانه شماره شش گندمکار. متاسفانه علی رغم وجود مستندات زیاد، وزارت نفت و شرکت خطوط نفت و مخابرات اصفهان مسئولیت این موضوع را بر عهده نگرفتند. با این آلودگی آب شرب و کشاورزی حدود ۳۰ هزار نفر از اهالی دهستان های سرخون و هلیساد بخش میانکوه شهرستان اردل استان چهارمحال و بختیاری آلوده شد و بخش اعظم کشاورزی و پرورش ماهیان سردابی تعطیل و آب شرب مردم نیز از طریق آبرسانی سیار با تانکر و دو چشمه کوچک غیر آلوده تأمین شد. اما شدت آلودگی به حدی بود که بسیاری از ساکنان محل مهاجرت و حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ را به ماندن ترجیح دادند. اداره کل حفاظت محیط زیست و ادارات ذیربط شکایتی علیه شرکت خطوط نفت و مخابرات اصفهان تقدیم مراجع قضائی کردند که پرونده کماکان در جریان است. در دولت قبل فشارهای زیادی از سوی مجموعه وزارت نفت و سایر ارگان های دولتی برای باز پس گیری این شکایت وارد شد که با مقاومت محیط زیست استان شکایت پس گرفته نشد.

بر اثر بارش های پنج شنبه و جمعه گذشته که در منطقه میانکوه بختیاری بالا ١٠٠ میلیمتر بوده مجددا با رانش زمین خط لوله نفت شکسته و حجم زیادی از نفت خام در کف رودخانه فصلی گندمکار به سمت سرخون سرازیر شد.

امام‌داد شهبازی بخشدار میانکوه شهرستان اردل چهارمحال و بختیاری در این باره اعلام کرد: این پدیده طبیعی موجب جاری شدن نفت خام در رودخانه سرخون در این منطقه شد.

وی از آماده باش و اعزام به موقع نیروهای امداد و نجات در کمترین زمان ممکن برای مهار نفت و ترمیم خط لوله خبر داد و با اشاره به وجود تعدادی مزرعه پرورش ماهی سردابی در مسیر رودخانه سرخون و آلودگی نفتی تصریح کرد: احتمال تلفات محصولات آبزی در مزارع پایین دست حادثه دور از انتظار نیست.

به گفته وی آب رودخانه سرخون برای مصارف شرب و خانگی استفاده نمی شود، اما احتمال وارد شدن خسارت به زمین های کشاورزی پایین دست وجود دارد. بخشدار میانکوه تاکید کرده بود که با پیش بینی مسئولان شرکت نفت اصفهان کار تعمیر خط انتقال نفت تا پایان روز نخست به اتمام خواهد رسید اما اعتراضات مردم و آلودگی نفتی در منطقه همچنان ادامه دارد. سال ۱۳۹۱ نیز در پی اعتراض مردم از آلودگی منطقه سرخون، کمیته آب شرب استان تشکیل جلسه داد و در بازدید از محل مورد نظر آلوده بودن آب منطقه مورد تایید قرار گرفت و مشخص شد که آب فاقد شرایط لازم برای شرب است. پس از این اتفاق تعدادی از ساکنین محل دچار بیماری های پوستی شده و مزارع پرورش ماهی نیز تلفات سنگینی را متحمل شدند.