سرود ملی فارسی کشوری که زبان مردمش فارسی نیست

رویداد۲۴-انور مسعود، ادیب، شاعر و طنزسرای سرشناس پاکستان که ۳۵ سال ازعمر خود را به تدریس فارسی در این کشور کذرانده و اشعار زیادی هم به زبان فارسی گفته است، زبان فارسی را «سراسر عسل» توصیف می‌کند و معتقد است بدون توجه به زبان فارسی در پاکستان، زبان اردو هم به عنوان زبان برگرفته از فارسی، رو به زوال است.

انور مسعود با حضور در برنامه تلویزنی «جرگه» شبکه تلویزیونی معروف «جیو نیوز» پاکستان، به پرسش‌های سلیم صافی مجری این شبکه درباره زبان فارسی پاسخ داد که مشروح آن در پی می‌آید.

مجری: علت شهرت فراوان شما چیست؟
انور مسعود: (کلامش را با شعری از حافظ آغاز می کند و می گوید) حافظ شیرازی شاعر نامدار و پرآوازه ایران می گوید: قبول خاطر و لطف سخن خداداد است. منظورم این است که من هیچ خوبی از خود ندارم و خدواند این سعادت را نصیبم کرده است.

مجری: به شعری از حافظ اشاره کردید. شما اشعاری به زبان های اردو، پنجابی و فارسی نیز نوشته اید. کدام شاعر را دوست دارید؟ فارسی خوانده اید، به دیگران نیز فارسی یاد داده اید. در زبان فارسی نیز نوشته های زیادی دارید. چرا در پاکستان با فارسی اینگونه برخورد نامناسب صورت گرفت؟
انور مسعود: واقعیت این است که واژه پنجابی که به عنوان یک زبان در مناطق وسیعی از ایالت پنجاب پاکستان به آن سخن گفته می شود، نیز مربوط به فارسی است. «پنج آب» یعنی سرزمین پنج رودخانه. پنجابی با فارسی قرابت زیادی دارد. توجه مسئولین پاکستان به فارسی و کتب درسی فارسی کاهش یافته است.

من در دانشکده های مختلف پاکستان به مدت 35 سال فارسی تدریس کرده ام. ما با زبان فارسی ارتباط هزار ساله داریم. آیا در سرود ملی کشور ما، علاوه بر یک حرف اضافه اردو  «کا»، تمامی سرود به زبان فارسی نیست؟ «پاک سرزمین شاد باد ... کشور حَسین شاد باد ...» نادیده گرفته شدن فارسی موجب شده است که هم به زبان ما و هم به خود ما آسیب زیادی وارد شود.

یک پژوهشگر معروف ایرانی می گوید: بیش از ۶۰ درصد واژه های زبان اردو متعلق به فارسی است. دسترسی ما به زبان اردو ضعیف شده است. آسیب بزرگ دوم بلکه فاجعه بزرگ این است که حضرت علامه اقبال بیشتر اشعار را به زبان فارسی سروده است. با نادیده گرفته شدن فارسی ما از اقبال دور شده ایم .

مجری: ما نتوانستیم از زبان فارسی در کشورمان حمایت کنیم. آیا می توانیم اردو را حفظ کنیم؟
انور مسعود: به نظرم در این خصوص باید دوباره به فارسی مراجعه کنیم. در زبان اردو، فارسی بیشترین سهم را دارد. عربی تنها در هنگام تولد در گوش ما و شما زمزمه می شود. زیرا اینجا رسم است که در گوش نوزادان اذان گفته می شود و آن به زبان عربی است.

مجری: برخی افراد در پاکستان، هنگام سخن گفتن به زبان اردو، از واژگان انگلیسی استفاده می کنند. مثلا در همین برنامه تلویزیونی ما اینگونه زیاد صحبت می شود. نظر شما چیست؟
انور مسعود: برای این معضل باید تدابیری اتخاذ شود. به نظرم آموزش زبان فارسی در مدارس و نهادهای تحصیلی ما باید دوباره'مثل سالیان گذشته به یک درس ثابت تبدیل شود. زیرا گفته می شود فارسی بخوانید و نفت بفروشید. به این دلیل که زبان سراسر ایران فارسی است و نفت می فروشد. (وی خندید و گفت) ما هم باید فارسی بخوانیم تا اینجا نیز نفت کشف و پیدا شود. فارسی سراسر عسل است.

مجری: شیرینی فارسی به جای خودش، اما باید بگویم که زبان یارِ من فارسی و من فارسی نمی دانم. سوال اینجا است که زمان کنونی،عصر مادیات و مدرنیته است و خواندن فارسی چه فایده ای دارد؟ باید پول بدست آورد.
انور مسعود: ببینید علت ضعیف شدن فارسی در پاکستان همین است. زمانی بود که علامه اقبال نوشته بود نگران است و نگرانی وی درست ثابت شد. زمانی بود که به هنگام تدریس معلم، آدم دوست داشت با تمام وجود به آن دل بدهد اما اینک انگار همه چیز وارونه شده و دانش آموزان می گویند: با یاد گرفتن این درس باید بتوانند از آن استفاده ابزاری کنند و بااستفاده از آن به جای دل دادن به درس، باید بتوانند بیل (قبض پرداخت پول برای هزینه های گوناگون) را بپردازند. منظورم این است که درس دادن اهمیت و ارزش خود را از دست داده است. علت آشکارش این است که ارتباط آموزش و تعلیم با زبان فارسی قطع شده و محیط و جامعه امروز بطور کلی مادی است. سخن از خِرد و عقل دیگر اصلاً مطرح نیست. در یک کلام، زبان اردو بدون فارسی نمی تواند پیشرفت کند و روز به سمت نابودی خواهد رفت.