کمال خرازی کیست؟ | از ماجرای درگیری لفظی با خاتمی تا ادعای امیرانتظام درباره جعل امضا

رویداد۲۴ | روح انگیز دری: کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی و وزیر امورخارجه در دولت سیدمحمدخاتمی با شبکه المیادین گفت و گویی کرد که خرازی با بازتاب گسترده بین المللی همراه بود. او گفت: «در مورد مساله برد موشک‌ها تا به حال حساسیت غرب و اروپا را لحاظ می‌کردیم، ولی وقتی آن‌ها حساسیت ما را درباره تمامیت ارضی لحاظ نمی‌کنند، دلیل ندارد، ادامه بدهیم. احتمال اینکه برد موشک‌های ایران افزایش یابد، وجود دارد.»

این اظهارات خرازی باعث شد تا رسانه‌های خارجی در مورد پاسخ احتمالی ایران به حمله موشکی اسراییل به ایران گمانه‌هایی را مطرح کنند. علت این امر نیز جایگاه کمال خرازی و سابقه حضور او در نهاد‌های تصمیم گیر در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی بوده است. کمال خرازی که از خانواده‌های مهم در ساختار جمهوری اسلامی است، سابقه حضور در دولت سیدمحمدخاتمی به عنوان وزیر امورخارجه را داشته است و حالا نیز رییس شورای راهبردی روابط خارجی است.

کمال خرازی؛ فرزند خانواده پرنفوذ خرازی و فارغ التحصیل مدرسه علوی

سید علینقی خرازی مشهور به کمال خرازی متولد آذرماه سال ۱۳۲۳ و برادر آیت الله سید محسن خرازی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نماینده سابق مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری است. صادق خرازی نیز برادرزاده اوست که همزمان با دوره وزارت امور خارجه کمال خرازی، سمت سفیر ایران در فرانسه را برعهده داشت. برادر زاده او (خواهر صادق خرازی) همسر سید مسعود خامنه‌ای (فرزند رهبر انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای) است. جالب این که نوه برادر او (پسر صادق) داماد سید محمد رضا خاتمی، برادر رییس جمهوری پیشین است.

سید محمدباقر خرازی نیز برادرزاده دیگر کمال خرازی و پسر آیت الله محسن خرازی است که دبیرکل «حزب‌الله ایران» و مدیر مسئول روزنامه حزب‌الله است. «حزب الله ایران» تشکلی بسیار متفاوت از انصارحزب الله است و مواضعی کاملا متفاوت با این گروه دارد.

کمال خرازی، تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه علوی به اتمام رساند و سپس دوره کارشناسی زبان عربی و کارشناسی ارشد علوم تربیتی را در دانشگاه تهران و دکتری رشته مدیریت آموزشی را در دانشگاه هوستون (۱۹۷۶) گذراند. او در حال حاضر عضو هیئت علمی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران با درجه استاد تمام است و ریاست هیئت امنای پژوهشکده علوم شناختی را برعهده دارد.

کمال خرازی در خاطرات حسن روحانی

حسن روحانی در خاطراتش به کمال خرازی و سابقه آشنایی‌اش با وی در لندن اشاره می‌کند. در خاطرات حسن روحانی آمده که سال ۱۳۵۵ و در ۲۸ سالگی وقتی با سه فرزند (و چهارمی هم در راه) عازم انگلستان بوده، هرچند مشکل ویزا نداشته اما برای خرید بلیت رفت و‌ برگشت به لندن به مبلغ سه هزار تومان برایش مشکلاتی ایجاد شده است. از قضا همین مقدار را نیز از فردی طلب داشته، ولی نگران اقامت در لندن بوده و سیدمحمد بهشتی برای آن که حسن روحانی آسوده خاطر باشد «کمال خرازی» را معرفی می‌کند و می‌گوید او در لندن است و وی راهنمایی و کمک خواهد کرد.

کمال خرازی؛ از مدیریت ایرنا تا نماینده ایران در سازمان ملل

از نخستین سمت‌های خرازی بعد از انقلاب ۱۳۵۷، مدیریت برنامه‌های سیمای جمهوری اسلامی ایران و معاون سیاسی وزارت امور خارجه، مدیرعاملی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مدیرعاملی خبرگزاری جمهوری اسلامی بود.

خرازی هم‌زمان با مدیرعاملی خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در زمان جنگ ایران و عراق، مسئولیت ستاد تبلیغات جنگ را نیز برعهده داشت. وی پس از جنگ به ریاست نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد منصوب شد و پیش از انتصاب به سمت وزیر خارجه، مدت ۸ سال نماینده دائم و سفیر ایران در سازمان ملل متحد بود.

کمال خرازی؛ وزیر امور خارجه دو دولت اصلاحات

خرازی از ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ در دولت‌های هفتم و هشتم به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت می‌کرد. وزارت او مصادف با حمله نیرو‌های طالبان به کنسول گری ایران در مزار شریف در سال ۱۳۷۷ بود. بسیاری در زمان وزارت کمال خرازی همواره از چهره عبوس او می‌گفتند و می‌نوشتند با این وجود خرازی عموما به عنوان دیپلماتی جدی و مبادی آداب شناخته شده است.

کمال خرازی، وزارت امور خارجه و محمدجواد ظریف

کمال خرازی، وزیر خارجه دوران اصلاحات، در کتاب خاطرات خود در پاسخ به این پرسش که آیا هیچ وقت در این دوران دل‌خوری و یا اختلاف نظری میان او و رئیس دولت پیش آمده بود، پاسخ جالبی می‌دهد. بخشی از این پاسخ اشاره به نگاه تند جریان چپ به محمدجواد ظریف در آن دوره دارد، نگاهی که خرازی می‌کوشد آن را تغییر دهد.

بیشتر بخوانید: علی‌اکبر صالحی کیست؟

او در این کتاب نوشته است: «از موارد دل‌خوری، رفتار افرادی بود که از نزدیکان آقای خاتمی محسوب می‌شدند و من آن‌ها را به عنوان معاونین وزارت خارجه منصوب کرده بودم. متاسفانه آقای خاتمی خیلی تحت تاثیر این افراد از جمله محسن امین‌زاده و سید محمد صدر بودند. آن‌ها سعی داشتند افراد دیگری را که در جناح آن‌ها نبودند از صحنه خارج سازند. ریشه اختلاف این آقایان با محمود واعظی که از جناح راست محسوب می‌شد در همین بود که سرانجام هم منجر به این شد که وی وزارت خارجه را ترک کند. این در حالی بود که مبنای انتخاب معاونین توسط من موضع سیاسی آن‌ها نبود، بلکه توانایی و کارآیی آن‌ها ملاک بود و به همین دلیل از هر دو جناح انتخاب کرده بودم. از جمله موارد دل‌خوری، نگاه آقای خاتمی به افرادی مانند ظریف و البرزی بود که تحت تاثیر عوامل چپ به آن‌ها اعتماد نداشت. برای من نیروی زیادی برد تا آقای خاتمی را قانع کنم که آن‌ها افرادی توانا و قابل اعتمادند و جزو سرمایه‌های وزارت خارجه محسوب می‌شوند. در واقع داستان باند نیویورک هم از همین جا ناشی می‌شد».

ماجرای درگیری کمال خرازی با خاتمی بر سر صادق خرازی

کمال خرازی همچنین در کتاب خاطرات خود از یک ماجرای درگیری لفظی خود با خاتمی بر سر انتصاب برادرزاده‌اش در وزارت امور خارجه نیز نوشته است: «در یکی از جلساتی [جلسه‌ای که در تاریخ ۱۹ مرداد ۷۷ به دعوت آقای خاتمی تشکیل شده بود.]که آقای خاتمی از معاونین و اینجانب دعوت کرده بودند؛ به تندی در حضور همه گفتند در وزارت خارجه کاری انجام نمی‌شود و نسبت به انتصاب صادق خرازی به معاونت آموزش و پرورش اعتراض داشتند (گرچه بعدا برای ایشان ثابت شد که انتخاب صادق به دلیل توانایی مدیریتی بالایی که در استفاده از نیرو‌های برجسته دارد، درست بوده است). آقای خاتمی همچنین گفت برگزاری دو هفته یک بار چنین جلسه‌ای را از شما خواسته بودم و شما اقدامی نکرده‌اید. من که اعصابم از قبل به دلیل فشار‌های وارده بر وزارت خارجه خورد بود و انتظار نداشتم آقای خاتمی هم این‌گونه در حضور معاونین برخورد کند، از کوره در رفتم و به اعتراض گفتم این‌گونه نمی‌توان وزارتخانه را اداره کرد و از ایشان خواستم کس دیگری را معرفی کنند که بتوانند وزارت خارجه را به صورت مشارکتی اداره کند و جلسه را ترک کردم. آقای خاتمی انتظار این نوع برخورد را نداشت و خیلی ناراحت شده بود. به هر صورت روز بعد با وساطت ابطحی و برخی از معاونین با ایشان ملاقات و ضمن عذرخواهی با ایشان آشتی کردم و گفتم فشار بر وزارت خارجه زیاد است و عصبانیت من از این بود که شما گفتید کاری در وزارت خارجه انجام نمی‌گیرد. ایشان هم ضمن عذرخواهی گفت من قصد دخالت در وزارت خارجه را ندارم و سلیقه متفاوت من نباید مخالفت با شما تلقی شود. ایشان ادامه دادند که اعتماد من به شما از همه بیش‌تر است، ولی احساس نیاز می‌کنم که نسبت به مسائل کلان سیاست خارجی بیش‌تر توجیه شوم. من گفتم این اشکالی ندارد، ولی به نحوی نباشد که موجب تضعیف مدیریت من شود؛ زیرا ظرفیت همه یکسان نیست و برخی سوءاستفاده می‌کنند. در عین حال این پیام به ایشان منتقل شد که روش کار من مشارکتی نیست، هرچند مسائل را در شورای معاونین به بحث می‌گذارم و نظرات معاونین را دریافت می‌کنم، ولی تصمیم نهایی را خودم با هماهنگی رئیس‌جمهور و احیانا رهبری خواهم گرفت».

ادعای مشاور ترامپ درباره کمال خرازی

جیسیون ازبورن خبرنگار آمریکایی و مشاور سابق دونالد ترامپ در بیست و سوم اردیبهشت ۱۳۹۷ با انتشار تصاویری مدعی شد که چند دیپلمات ایرانی با جان کری وزیر امور خارجه دولت باراک اوباما در پاریس دیدار کردند. این خبرنگار با انتشار تصاویری که کمال خرازی در آن دیده می‌شد مدعی این موضوع شد.

ادعای امیرانتظام درباره جعل امضای کمال خرازی

عباس امیرانتظام در مصاحبه‌ای با حسین دهباشی در مجموعه برنامه‌های «خشت خام» مدعی شده است که پس از دریافت تلگرافی از سوی صادق قطب زاده (وزیر وقت امور خارجه) به ایران بازگشته است که در آن هدف از سفر وی (که در آن زمان سفیر ایران در کشور‌های اسکاندیناوی بوده‌است) برخی مشورت‌های سیاسی ذکر شده بود. او همچنین مدعی شده است که با ورود به ایران، با دفتر وزیر امور خارجه تماس گرفته و تلفن به کمال خرازی وصل شده‌است که از او خواسته‌است در ساعت ۹ شب در دفتر وزیر حاضر شود. وی می‌گوید بعد‌ها وقتی در زندان قطب‌زاده را دیده‌است، وی از چنین دعوتی کاملاً اظهار بی‌اطلاعی کرده و گفته‌است که خرازی امضای وی را جعل نموده‌است.

بعد از طرح این موضوع توسط امیرانتظام، این ماجرا توسط کمال خرازی تکذیب شد، با این توضیح که معاون سیاسی وزارت خارجه خودش حق امضا دارد و لازم نیست امضای وزیر را جعل کند و احضار عباس امیر انتظام نیز بنابر درخواست دادستان وقت انقلاب بوده‌است.

کمال خرازی و یادآوری کوریل به روسیه

تیرماه سال ۱۴۰۲ تنها یک هفته پس از حمایت روسیه از مواضع کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس و مشخصا امارات متحدۀ عربی دربارۀ جزایر سه‌گانۀ ایرانی در خلیج فارس، کمال خرازی- رئیس شورای راه‌بُردی روابط خارجی - در دیدار با سفیر ژاپن در تهران، راه‌حل «اختلاف ارضی ژاپن و روسیه بر سر جزایر چهارگانۀ اقیانوس آرام» را «مذاکرۀ مستقیم بین دو کشور» دانست.

او روز دوشنبه ۲۶ تیر ماه به کازوتوشی آیکاوا گفت: «بهترین راه برای حل‌وفصل اختلافات ارضی ژاپن و روسیه درباره چهار جزیره واقع در اقیانوس آرام، مذاکره مستقیم بین دو کشور، به ویژه با توجه به شرایط کنونی و پرتنش منطقه شرق آسیا است» و ایران «با هر گونه مداخله نظامی و نقض حاکمیت و تمامیت ارضی کشور‌ها مخالف است». سخنی که در قالب تغییر موضع ایران در قبال تجاوز روسیه به اوکراین یا تهدید به آن در رسانه‌های خارجی تفسیر شد.

بعد از این گفتگو نیز در تارنمای شورای راهبردی روابط خارجی قید شد: «روسیه پس از جنگ جهانی دوم، جزایر کوریل را به سرزمین خود منضم کرد، ولی ژاپن این جزایر را سرزمین شمالی می‌نامد و آن‌ها را اشغال شده توسط روسیه می‌داند».

کمال خرازی و نخستین اظهارات درباره تغییر دکترین اتمی

اردیبهشت ماه سال جاری کمال خرازی نخستین چهره‌ای بود که مساله احتمال تغییر دکترین اتمی ایران را مطرح کرد. او در گفتگو با شبکه الجزیره مباشر، با اشاره به تنش میان ایران و اسرائیل گفته است: «ما تصمیمی برای تولید بمب هسته‌ای نداریم، اما اگر موجودیت ایران تهدید شود، ناچاریم دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهیم.»

خرازی با اشاره به اینکه ایران به هدف خود در اصابت موشک به پایگاه نظامی اسرائیل دست پیدا کرده است، تاکید کرد که در صورت لطمه‌زدن اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران، «سطح بازدارندگی ایران، متفاوت» خواهد شد.

اظهارات کمال خرازی درباره عملیات وعده صادق ۳

کمال خرازی روز ۱۱ آبان ماه سال جاری در مصاحبه با شبکه خبری «المیادین» لبنان، با بیان اینکه اگر ایران با خطر موجودیتی روبه‌رو شود، دکترین نظامی خود در خصوص تولید سلاح اتمی را تغییر خواهد داد و اکنون توان ساخت سلاح اتمی را دارد، با انتقاد از اروپایی‌ها و اشاره به اقدام ایران در لحاظ کردن حساسیت‌های آنان در خصوص بُرد موشکی ایران طی سال‌های گذشته، گفت: در زمانی که آن‌ها حساسیت ایران را در نظر نمی‌گیرند، بنابراین دیگر لزومی ندارد که ایران نیز حساسیت آنان را درک کند، لذا احتمال اینکه ایران بُرد موشکی خود را توسعه دهد و بیشتر کند، هست.

شبکه المیادین با اشاره به سخنان رهبر انقلاب درخصوص اینکه اسرائیل دچار خطای محاسباتی شده و مسئولان چگونگی پاسخ را بررسی می‌کنند، پرسید: «آیا ایران برای وعده صادق-۳ آماده می‌شود؟» و خرازی گفت: «قطعاً ایران پاسخ خواهد داد در زمان مناسب به شکل مناسب.»

المیادین در ادامه خواستار توضیح موضع خرازی در خصوص دکترین نظامی ایران در خصوص ساخت سلاح هسته‌ای شد و پرسید، شما اولین کسی بودید که درباره تغییر دکترین اتمی در صورت بروز خطر برای ایران صحبت کردید. آیا می‌توانید این موضع را که خیلی جنجالی شد، توضیح دهید که منظورتان چه بود؟» و خرازی پاسخ داد: «آن سیاست همچنان پابرجا هست و صحبتی که من کردم [مبنی بر اینکه]اگر تهدیدی وجودی بشود جمهوری اسلامی ایران دکترین نظامی خود را تغییر خواهد داد، هنوز پابرجا هست و الان ما توانایی لازم را برای کل سلاح را داریم. مشکلی نداریم. تنها فتوای رهبری هست که این را [فعلا]ممنوع کرده».