همه چیز در باره حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از فروشگاه «اپل»

رویداد۲۴-«حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ استور»، خبری است که بسیاری از کسب و کارهای نوپا یا استارتاپی را با چالش جدید و جدی دیگری در فعالیتشان روبه رو کرده است. حالا این شرکت‌ها علاوه بر حل مشکلات داخلی خود مانند فیلترینگ، مقابله با شکایت‌های فعالان بازار سنتی، حل مشکلات بیمه و مالیاتی، باید راه‌حلی نیز برای بازگشت برنامه خود به فروشگاه اپل پیدا کنند.براساس خبرهای به دست آمده، شرکت‌های ایرانی که اپلیکیشن‌هایشان از این فروشگاه آنلاین حذف شده است در حال تنظیم یک متن اعتراضی و جمع‌آوری امضا از فعالان حوزه استارتاپی کشور هستند تا در نهایت، این شکوائیه را به دست اپل برسانند. توئیت با هشتگ StopRemovingIranianApps در توئیتر از سوی کاربران و مدیران شرکت‌های استارتاپی از دیگر اقداماتی است که در چند روز اخیر صورت گرفته تا از این طریق نیز اعتراض کسب و کارهای ایرانی به گوش رسانه‌های خارجی و البته شرکت اپل برسد. از سوی دیگر وزارت ارتباطات نیز وارد این ماجرا شده است. محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم نیز در حساب توئیتری خود اعلام کرد با توجه به اینکه 11 درصد سهم بازار گوشی تلفن همراه ایران متعلق به اپل است، حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از این فروشگاه را پیگیری حقوقی خواهد کرد. براساس خبرهای به دست آمده، جهرمی در حال رایزنی با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه برای حل این مشکل است، چرا که اپل دلیل اصلی حذف این برنامه‌های ایرانی از فروشگاه آنلاین خود را قوانین تحریمی امریکا علیه ایران اعلام کرده است.

اپ‌های ایرانی زیر تیغ اپل
این نخستین بار نیست که شرکت اپل اقدام به حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از فروشگاه اپ استور(App Store) می‌کند. پیش از این و درست چند ماه بعد از برداشته شدن محدودیت دسترسی کاربران داخل ایران به برنامه‌های اپ استور، در زمستان سال95 نیز اپل اپلیکیشن‌های سرویس‌دهندگانی مانند دیجی کالا، دلیون و اپلیکیشن برخی از بانک‌های کشور را از اپ استور حذف کرد. در آن زمان اپل دلیل حذف این برنامه‌های ایرانی از فروشگاه آنلاین خود را به مسائل مالی ارتباط داده بود. استفاده برنامه‌های ایرانی از سامانه پرداخت اینترنتی شاپرک که جزو سیستم‌های پرداخت بین‌المللی نبوده، باعث شده بود تا برخی از برنامه‌ها که امکان پرداخت از داخل اپلیکیشن داشتند از اپ استور حذف شوند. در آن مقطع زمانی اپل در پاسخ به سؤال شرکت‌هایی که برنامه‌هایشان از اپ‌استور حذف شده بود، اعلام کرد:«از آنجا که در ایران فروشگاه‌های اپ استور به شکل رسمی قابل دسترس نیستند و اپلیکیشن‌های ایرانی موجود در اپ‌استور که به هر نحوی با معاملات تجاری و داد و ستد ارتباط دارند، با قوانین فعلی تحریم معاملات ایران همخوانی ندارند، بنابراین اپل در حال‌حاضر قادر به پذیرش اپلیکیشن‌های ایرانی‌ها نخواهد بود». اپل از توسعه دهندگان ایرانی خواسته بود که پس از رفع این مشکلات و تجدید نظر در تحریم‌های اعمال شده، بار دیگر اپلیکیشن خود را برای تأیید وعرضه در اپ استور ارسال کنند. درنهایت توسعه‌دهندگان ایرانی برنامه‌هایی که از اپ استور حذف شده بودند، با ایجاد تغییرات فنی در روند پرداخت و برداشتن قسمت پرداخت از طریق شاپرک، توانستند به این فروشگاه بازگردند. حالا و بعد از گذشت تقریباً 7 ماه از رفع این مشکل، اپل مجدداً نزدیک به 10 اپلیکیشن ایرانی را از اپ استور بدون هیچ اطلاع‌‌رسانی قبلی حذف کرده است. دیجی کالا، دلیون، علی‌ بابا، الوپیک، تخفیفان، تپ‌سی، زورق، کارتلی، بامیلو، تاچ‌سی و اسنپ از جمله برنامه‌های پرکاربردی هستند که در چند روز گذشته از اپ‌استور حذف شده‌اند. این اقدام اپل به این معناست که دیگر کاربران گوشی‌های آیفون، امکان گرفتن به روزرسانی‌های برنامه‌های حذف شده از اپ استور را نخواهند داشت و از سوی دیگر کاربران جدید نیز به دلیل حذف این برنامه‌ها امکان دریافت و نصب آن روی گوشی خود را ندارند.

یک بام و دو هوای اپل در ایران
حذف این بار برنامه‌های ایرانی از فروشگاه اپل پیچیده‌تر از دوره گذشته است چنانچه خود اپل نیز در پاسخ به ایمیل توسعه‌دهندگان ایرانی در خصوص چرایی حذف برنامه‌هایشان از اپ استور به این موضوع اشاره کرده است. اپل در ایمیل ارسالی خود اعلام کرده است:«ما قادر به قرار دادن اپلیکیشن شما در اپ‌استور نیستیم. بر اساس قوانین تحریمی ایالات متحده امریکا، اپ استور نمی‌تواند میزبانی، توزیع اپ یا رابطه مالی با توسعه‌دهندگانی را برعهده داشته باشد که در برخی کشورهای تحریم شده ساکن هستند. این قوانین پیچیده هستند و به شکل مداوم تغییر می‌کنند. در صورتی که تحریم‌های فعلی برداشته شوند، شما را تشویق می‌کنیم دوباره اپلیکیشن خود را برای قرارگیری در اپ استور ثبت کنید». اپل در حالی قوانین پیچیده و منع رابطه مالی با توسعه‌دهندگان ایرانی به دلیل تحریم‌ها را عاملی برای حذف برنامه‌های ایرانی از اپ‌استور اعلام می‌کند که توسعه‌دهندگان ایرانی هیچ داد و ستدی با اپل ندارند و اپلیکیشن‌های حذف شده نیز کاملاً رایگان هستند. تصمیمات و اتخاذ سیاست‌های عجیب اپل علیه کاربران ایرانی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و از سوی دیگر حذف نشدن اپلیکیشن‌های ایرانی از گوگل پلی، تحلیل وضعیت موجود را برای بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه استارتاپی سخت‌تر کرده است.

مهدی‌ تقی‌زاده، مؤسس یکی از اپلیکیشن‌های حذف شده از اپ استور در گفت‌و‌گو با «ایران» با اعلام اینکه از 10 روز گذشته که اپلیکیشن آنها از اپ استور حذف شده است، اپل هیچ پاسخ روشنی به پیگیری‌های این شرکت نداده تأکید می‌کند کاری که اپل در این خصوص انجام داده بسیار پیچیده و عجیب است. او در این خصوص می‌گوید: «قانون بین‌المللی وجود دارد که براساس آن، مشخص شده است شرکت‌ها می‌توانند به شهروندان عادی ایرانی به رایگان سرویس‌های مختلف در حوزه IT ارائه کنند و به هیچ وجه این شهروندعادی مشمول تحریم‌های بین المللی حوزه تکنولوژی نمی‌شود. پس این تصمیم اپل برای حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ استور خلاف این قانون است چون این اپلیکیشن‌ها به صورت رایگان در اختیار کاربران ایرانی قرار گرفته بودند.» وی در ادامه می‌افزاید: «از سوی دیگر ما برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، اپ خود را از طریق فردی که شهروند کاناداست در این کشور ثبت کرده‌ایم بنابراین اپل نمی‌تواند براساس قانون، به خاطر اینکه یک شهروند کانادایی یک اپ فارسی را در کانادا ثبت کرده و آن را در اختیار کاربران ایرانی گذاشته از اپ استور حذف کند». در همین زمینه حمید محمدی، مدیر یکی از سرویس‌دهندگان خرید آنلاین که آنها نیز با مشکل حذف برنامه‌شان از اپ استور مواجه شده‌اند، در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران اعلام می‌کند که اپل در پاسخ به نامه‌نگاری‌های این شرکت اعلام کرده است که بازگشت این برنامه‌ها به اپ استور با توجه به قوانین بین‌المللی غیر قابل مذاکره است.

او در این خصوص می‌گوید: «براساس آنچه اپل به ما اعلام کرده است به مرور زمان تمامی برنامه‌های ایرانی از اپ استور حذف خواهند شد و هیچ راهی هم برای مذاکره در این خصوص وجود نخواهد داشت.» محمدی راه‌حل این شرکت برای بازگشت به اپ استور را ثبت یک شرکت غیر ایرانی در خارج از کشور می‌داند و می‌افزاید: «تنها راه‌حلی که در این خصوص داریم ثبت یک شرکت خارج از کشور با هویت غیر ایرانی است البته مشخص هم نیست این راه حل نتیجه‌ دلخواه ما را داشته باشد اما امیدواریم با اکانت این شرکت غیر ایرانی، مجدداً بتوانیم اپ خود را در اپ استور فعال کنیم و در اختیار کاربران ایرانی آیفون بگذاریم.» محمدی چندان امیدوار به حل شدن این موضوع از طریق پیگیری‌های وزارت ارتباطات نیست و اعلام می‌کند دلیل حذف اپ ایرانی از اپ استور به خاطر تحریم‌های بین‌المللی است بنابراین به نظر نمی‌رسد وزارتخانه دولتی که منشأ این تحریم‌ها بوده بتواند در این خصوص کاری انجام دهد.

اما در مقابل نازنین دانشور، مؤسس و مدیر یکی دیگر از شرکت‌هایی که اپلیکیشن‌ آن از اپ استور حذف شده است، ثبت شرکت در خارج از ایران را یک راه‌حل نمی‌داند و در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «اپ سرویس ما نیز توسط فردی که شهروند یک کشور خارجی بوده ثبت شده است اما با این حال ما نیز زیر تیغ اپل قرار گرفتیم. در واقع موضوع اصلاً مشکل حقیقی و حقوقی نیست که بتوان با ثبت شرکت آن را حل کرد و دوم اینکه اپل آنقدر باهوش هست که این نوع دور زدن را نیز متوجه شده و جلوی آن را بگیرد چرا که این سرویس‌ها در نهایت به کاربران داخل ایران قرار است سرویس دهند». او همچنین نسبت به ورود وزارت ارتباطات به این موضوع خوشبین است و اعلام می‌کند باید از هر کانال ارتباطی ممکنی برای حل این مشکل کمک گرفت.
براساس آمارها بیش از 40 میلیون گوشی هوشمند در اختیار کاربران ایرانی قرار دارد که از این تعداد نزدیک به 6 میلیون گوشی، آیفون و متعلق به شرکت اپل است. حالا باید منتظر ماند و دید آیا مذاکره دولت و شرکت‌های استارتاپی با اپل به نتیجه‌ای می رسد یا باید امیدوار بود که مانند دوره‌های گذشته، اپل بعد از سپری شدن چند هفته سیاست خود را تغییر داده و دوباره به اپ‌های ایرانی اجازه فعالیت در اپ استور را بدهد، اما آنچه مسلم است اینکه دولت باید یک راه حل قطعی برای چنین معضلی که اقتصاد کشور، تجارت شرکت‌های نوپا و در نهایت کاربران را تهدید می‌کند، پیدا کند.