فریدون مجلسی: مهم‌ترین تحولات ایران و منطقه در سالی که گذشت

رویداد24- دیپلماپ پیشین کشورمان در یادداشتی مهمترین مسائل و تحولات منطقه را تحلیل و تاکید کرده که هرگونه پیش بینی در باره آینده منوط به‌‌ همان شیوه صبر و انتظار سالیان پیشین باشد.

نوروز که می‌رسد، نگاهی به گذشته می‌کنیم و امیدی به آینده داریم. در سالی که گذشت دنیا دچار نوسان‌ها و اقداماتی حیرت انگیز بود. گویی دو جنگ جهانی اول و دوم در نیمه اول قرن بیستم، و جنگ‌های موضعی کره و ویتنام و آفریقا و هند و پاکستان و افغانستان و عراق و ایران در نیمه دوم آن قرن کم نبوده است که برخی تازه به دوران رسیدگان منطقه خود و دیگران را درگیر ماجراجویی‌های خونین و پرهزینه کرده‌اند.

جهان متمدن نیز می‌بیند و تحمل می‌کند، زیرا هزینه گزاف این خونریزی‌ها و کشتار‌ها به صورت بهای انواع هواپیما و موشک و مهمات به جیب تمدن غرب می‌رود. اما گاهی ترکش‌های آن همچون وقایع ۱۱ سپتامیر ۲۰۰۱ یا انفجارهایی که سال گذشته در پاریس و برخی نقاط دیگر جهان رخ داد، به خودشان نیز اصابت می‌کند.

 در سال گذشته مذاکرات پر التهاب همراه با امید و نومیدی میان ایران و شش قدرت بزرگ جهانی ادامه داشت و هرچه به نتیجه نزدیک‌تر می‌شد دو کشور منطقه را تا آستانه جنون عصبی می‌کرد. یکی اسرائیل که به هر حال ایران را خصم ابدی و استراتژیک خود می‌داند و دیگری عربستان که از روز نخست پدیداری دولت آل سعود نطفه‌اش با خصومت با ایران بسته شده است، که پیش از این همیشه با لبخندی در مقابل و جنجری از پشت همراه بود.

این بار حجاب‌ها را درید و علناً علیه تفاهم ایران و ۵+۱ وارد معرکه شد؛ گویی سودجویی‌هایش در اثر غیاب ایران در عرصه بین المللی چنان به دهانش مزه کرده است که تمایلی به از دست دادن آن موقعیت انحصاری ندارد.

عربستان که مخترع داعش و القاعده و تحرکات جاهلی و سلفی در افغانستان و عراق و سوریه است، نخست کوشید در میدان‌های جنگ با ارعاب به نتیجه‌ای مطلوب برسد و دمشق و بغداد را بگشاید، اما با مقاومت روبرو شد و چنان بر ارعاب و جنایت افزود که دامنه‌اش دامان غرب را هم گرفت و با امواج آوارگانِ راهی اروپا، جنگ سوریه رنگی دیگر یافت.

روس‌ها پس از انفجار هواپیمای مسافری خود در شرم الشیخ به طور جدی وارد معرکه شدند و ترکیه که در انتظار سهم و نقشی برای خود بود، بمب افکن روس را در خاک سوریه سرنگون کرد و آدم‌هایش خلبان اسیر آن را کشتند.

شاید ترکیه می‌خواست پای ناتو را هم به نبرد با روسیه بکشاند، اما در‌‌ همان روز‌ها پاریس که در اثر انفجارهای داعشی لطمه دیده بود، پذیرای پوتین شد و با روس‌ها تعهد به مقابله مشترک با داعش دادند.

عربستان در نوروز ۱۳۹۴ با تبلیغات بسیار به صورت کاریکاتوری از نمایش‌های نظامی آمریکایی از زبان سخنگوی ارتش خود آغاز نبرد علیه حوثی‌های یمن را اعلام کرد، چنان با توسل به رئیس جمهور مستعفی و فراری یمن کوشید به عملیات خود رنگ قانونی بخشید، که تصور می‌رفت می‌خواهد چند روزه مسئله را حل و در صنعا رژه پیروزی برپا کند.

اکنون نوروز ۱۳۹۵ فرارسیده است و عربستان در باتلاقی در جنگ یمن فرورفته و تقاضای آتش بس مرزی کرده و در آینده باید هزینه‌های بازسازی آن کشور ویران را هم تقبل کند.

عربستان به بهانه نفت‌های استخراجی از ماسه‌ها و رس‌های نفتی در آمریکا، که گرانی شدید بهای نفت آن را مقرون به صرفه کرده بود، ولی در عمل برای ضربه زدن به روسیه و ایران و نمایش قدرت بهای نفت را به یک سوم کاهش داد. اما صادرات ایران فقط هفتصد هزار بشکه بود و صادرات عربستان بالای ده میلیون بشکه! یعنی ۱۴ برابر بیشتر از ایران زیان می‌دید!

البته این سیاست برای روسیه نیز که همیشه خود را از برنامه ریزی‌های محدودکننده تولید اوپک کنار می‌کشید و استفاده کلان می‌کرد درس خوبی بود که بداند از این پس باید سهمی به عهده بگیرد. اگر موضوع فقط افزوده شدن به عرضه با ورود نفت پرهزینه شل بود، که یک شبه به وقوع نپیوسته بود و عربستان و روسیه با کاهش جمعاً پنج میلیون بشکه از تولید روزانه خود می‌توانستند بهای نفت را به سقف هزینه تولید نفت شل افزایش دهند و بازار را تثبیت کنند! اکنون پس از یک سال تحمل و تحمیل خسارت به این فکر افتاده‌اند.

 در ایران با وجود مقاومت‌ها و تهدید‌های سراسیمه و ایران هراسانه عربستان و اسرائیل سرانجام تفاهم با ۵+۱ به کندی حاصل شد، هرچند برخی از نیروهای داخلی بنا به محاسبات داخلی خودشان شرایط التهابی تحریم را ترجیح می‌دهند، و با تحرکاتی بهانه‌هایی برای به تأخیر انداختن اجرایی شدن آن به دست داده‌اند.

هیأت‌های بازرگانی و اقتصادی غربی به ایران آمدند. اما اقتصاد و تجارت در شرایط التهاب و تنش جواب نمی‌دهد. در این صورت باید دید ایران بدون غرب می‌تواند با گردش استرتژیک به سوی شرق وارد بخشی از تعاملات بین المللی شود، یا آنان مانند گذشته برای روابط عمده خود با غرب اولویت قائل خواهند شد.

گرچه با امضای تفاهم نامه با ۵+۱ مسئله هسته‌ای ایران حل شد، اما التهاب در روابط به غرب در آخرین روزهای سال ۱۳۹۴ صرفاً به بهانه تهدیدآمیز بودن آزمایش‌های موشکی ایران نسبت به اسرائیل تشدید شده است و بار دیگر صحبت از طرح مسئله تهدید امنیت بین المللی را در شورای امنیت پیش کشیده‌اند. ایران در برابر تهدیدهای گوناگون برخی همسایگان که تسلیحات خود را هم از غرب دریافت کرده‌اند حق دارد متکی به مقدورات بازدارنده خود باشد.

منتها غربی‌ها تحت تأثیر تبلیغات ایران هراسانه اسرائیل صرفِ نوشتن عبارات و شعارهایی بر روی موشک‌ها را بهانه‌ای برای تهدید آمیز بودن ایران قرار داده و باردیگر نوای ناسازگاری ساز کرده‌اند، و این در حالی است که در ایران نیز هرگونه تعامل جدی با غرب با توجه با سوابق تاریخی و کینه‌های برجای مانده با تردید تلقی و منع شده است. به این ترتیب گمان می‌رود هرگونه پیش بینی در باره آینده منوط به‌‌ همان شیوه صبر و انتظار سالیان پیشین باشد.