قتل ناموسی

رویداد۲۴ قتل ناموسی پدیده‌ای است که شامل به قتل رساندن فرد یا افرادی از اعضای خانواده توسط سایر اعضای همان خانواده است. قربانیان قتل‌های ناموسی معمولاً دخترانی هستند که توسط پدر یا برادرشان کشته می‌شوند یا زنان متأهلی که توسط شوهر، برادر، پدر یا دیگر بستگان خود به قتل می‌رسند. در بیشتر موارد در جهان زنان و دختران به دست یکی از اعضای درجه یک خانواده خود قربانی می‌شوند.

دلیل قتل‌های ناموسی عمدتا شامل این موارد است: سرپیچی کردن از ازدواج‌های اجباری، اصرار برای این‌که زنی بخواهد همسر آینده‌اش را خودش انتخاب کند، برقراری روابط عاشقانهٔ غیر متعارف، خیانت به همسر، زنا و فرار از خانه و همجنسگرایی

افرادی که مرتکب قتل می‌شود، استدلالشان این است که با ریختن خون، آنچه را که «یک ننگ» می‌پندارند، پاک کرده‌اند.

قتل ناموسی در ایران

یکی از دلایلی که در ایران قتل ناموسی رخ می‌دهد، ضعف قوانین جمهوری اسلامی است. برای مثال در یکی از مواد قانونی به شوهر اجازه قتل زن داده شده است: مادهٔ ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: «هرگاه مرد همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره (مجبور) باشد فقط می‌تواند مرد را به قتل برساند»

بر پایه آمار استان‌های خوزستان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، سیستان و بلوچستان، فارس، آذربایجان شرقی و اردبیل بیشترین آمار قتل‌های ناموسی را در ایران دارند.

مواردی از قتل‌های ناموسی گزارش شده که جمع کثیری از اعضای یک خانواده هر یک با یک ضربه مقتول را کشته‌اند و به این ترتیب هیچ کدام از آن‌ها به طور مستقیم قاتل محسوب نمی‌شوند. قانون هم در این موارد حمایتی از زنان ندارد و به این ترتیب همه اعضای خانواده تنها به مشارکت در قتل محکوم و بعد از مدتی با رضایت، ولی‌دم که غالبا خودش در قتل مقتول همدستی داشته آزاد می‌شوند. پرونده رومینا اشرفی دختر نوجوان تالشی که به دست پدرش کشته شد، هنوز در افکار عمومی باز است.

نتیجه تحقیقات یک کنشگر اجتماعی عرب که مدیرعامل یک «ان.جی.او» به نام زنان ریحانه در خوزستان است نشان می‌دهد در دو سال گذشته دست‌کم ۶۰ زن در خوزستان به دلایل ناموسی به قتل رسیده‌اند. عاطفه بروایه مدیرعامل این «ان.جی.او» در پژوهش خود گفته در میان کشته‌شدگان قتل‌های ناموسی دختر ۱۰ و ۱۵ ساله هم وجود داشته است. او گفته که در ارتباط با این ۶۰ مورد قتل تاکنون یک نفر هم مجازات نشده و حتی خانواده‌ها از قاتلان شکایتی نکرده‌اند.

بیشتر بخوانید: ائتلاف هولناک مالکیت خصوصی و مردسالاری/ چه تفکری به قتل ناموسی می‌انجامد؟

قتل های ناموسی در جهان

تحقیقاتی توسط چند موسسه اروپایی در اتریش انجام شده که نشان می‌دهد در پاکستان سالانه ۱۰۰۰ قتل ناموسی انجام می‌شود. در ترکیه این رقم ۱۰۰۰ مورد در ۵ سال بوده است. صندوق جمعیت سازمان ملل گزارشی منتتشر کرده و از ۵۰۰۰ قتل ناموسی در جهان در هر سال خبر داده است. سال ۲۰۰۴ بریتانیا برنامه‌ای را اعلام کرد که طی آن همه پرونده‌هایی که نوعی قتل ناموسی محسوب می‌شدند را یک بار دیگر روی میز قاضی آورده و بررسی می‌کند.

تحقیقات مرکز مطالعات زنان در لاهور پاکستان نشان می‌دهد در اکثر قتل‌ها نوعی ائتلاف میان مردان علیه مقتول شکل می‌گیرد و قاتل در واقع «افتخار» کشتن مقتول را به دست می‌آورد. در این جوامع سران قبیله یا جامعه از قاتلان در برابر پلیس حفاظت می‌کنند. از سوی دیگر جامعه بزرگتری که پلیس را هم شامل می‌شود به لحاظ فرهنگی با قاتل احساس همدردی دارند و از این رو دادستان و پلیس به نوعی همدستی با قاتل محکومند و از گناهش می‌گذرند.

تحقیقات در پاکستان نشان می‌دهد در بیشتر قتل‌های ناموسی ماموران پلیس پرونده را در بدو ورود با این بهانه که این اتفاق نتیجه یک درگیری خانوادگی بوده، مختومه اعلام می‌کنند و در پرونده مداخله نمی‌کنند. در این کشور قانون هم به نوعی مقّوم این فرهنگ مردسالارانه است.

کشور‌هایی مثل بنگلادش، پاکستان، سنگال، اندونزی، کشور‌های عربی، ترکیه، ایران و فیلیپین از جمله کشور‌هایی‌اند که بیشترین آمار قتل‌های ناموسی را داشته‌اند. در تمامی این کشور‌ها قوانینی وجود دارد که به نوعی ارتکاب به قتل ناموسی را تسهیل می‌کند.

در اردن قانونی وجود داشت که به تازگی اصلاح شده است. این قانون در واقع قتل ناموسی را به دفاع از خود تعبیر و آن را مستحق تخفیف می‌دانست. در سوریه هم اخیرا ماده ۵۴۸ قانون سوریه اصلاح شده است. این قانون همه مردان یک خانواده را از قتلی که به دلیل اقدامات نامناسب جنسی مرتکب شده بودند، تبرئه می‌کرد. در ماده ۱۹۲ و ۲۴۲ قانون سوریه صراحتا اعلام شده اگر قتلی برای دفاع از آبرو انجام شده باشد، قاضی می‌تواند مجازات مقتول را تخفیف دهد.

در ترکیه اگر قتلی ناموسی تشخیص داده شود، فرد به جای قصاص به حبس ابد محکوم خواهد شد. پرونده‌هایی در ترکیه وجود دارد که چندین تن از اعضای یک خانواده به اتهام قتل ناموسی به حبس ابد محکوم شده‌اند. سال ۲۰۰۹ پنج تن از یک خانواده کرد به جرم قتل ناموسی نوجوان ۱۶ ساله‌ای به نام «نیل ادریس» که در نتیجه یک تجاوز حامله شده بود، به حبس ابد محکوم شدند.

در پاکستان به زبان اردو به قتل ناموسی «کارو کاری» می‌گویند. کاروکاری در واقع قتل عادی به شمار می‌رود، اما پلیس و دادستان در اغلب پرونده‌ها مجازات قاتل را نادیده می‌گیرند. در مصر ماده ۱۷ قانون به قاضی اجازه می‌دهد در واردی که تشخیص می‌دهد مجازات قاتل را تخفیف دهد. این ماده عموما برای قتل‌های ناموسی به کار برده می‌شود.

دلایل قتل های ناموسی

مساله اصلی ریشه در یک نگاه تاریخی دارد. این فجایع محصول رویکرد قویا زن‌ستیز مردان در جوامع پدرسالار است. زنستیزی هم خود محصول «مالکیت خصوصی» است که به طور تاریخی زن را به عنوان کالای تحت مالکیت مرد تعریف کرده است.

مالکیت خصوصی در واقع زنان را ابتدائا کالای پدر و بعد همسرانشان می‌داند و از زنان انتظار دارد از مردان تبعیت کنند. بنابراین هر تخطی از «حکومت مردان» می‌تواند تنبیه سختی به همراه داشته باشد. اجرای تنبیه هم نوعی ائتلاف مردانه را پشت سر خود دارد چرا که هر تنبیهی در واقع هشدار به زنان دیگری است که خیال سرپیچی در سر دارند.

به این ترتیب فارغ از دین، طبقه و قومیت، زنان سرمایه مردانند. صاحب سرمایه حق تعیین سرنوشت املاک خود را دارد. همین رویکرد هم زنان را به کالایی قابل خرید و فروش تبدیل کرده است. همین فرهنگ به زنان اجازه از دست دادن بکارت قبل از قرار گرفتن تحت مالکیت مردی تحت عنوان همسر را نمی‌دهد چرا که بکارت او سرمایه مرد به شمار می‌رود که توسط پدرش برای فروش به همسر حفظ شده است. زن حق ندارد حقوق مالکیت مرد را با از دست دادن بکارت از طریق رابطه قبل از ازدواج یا زنا زیر سوال ببرد.

قتل رومینا اشرفی به دست پدرش

قتل رومینا اشرفی به دست پدرش یکی از مهمترین قتل‌های ناموسی در ایران بود. رومینا اشرفی دختر ۱۴ ساله‌ای بود که در ۱ خرداد ۱۳۹۹ به دست پدرش به قتل رسید. پیش‌تر او به‌دلیل مخالفت خانواده با ازدواجش، به همراه دوست پسرش از خانه گریخته بود، اما توسط پلیس دستگیر و به پدرش تحویل داده شد. پدر رومینا هنگامی که او خواب بود، با داس سر از تنش جدا کرد.

قتل ریحانه عامری در کرمان

ریحانه دختر ۲۲ ساله اهل کرمان بود در ۲۶ خرداد ۱۳۹۹ توسط پدرش با «میله» و به گفته برخی رسانه‌ها با «تبر» کشته شد. معاون اجتماعی نیروی انتظامی استان کرمان گفت که پدر میله آهنی را «در عصبانیت پرتاب کرده و میله به سر دختر برخورد کرده» و باعث مرگ او شده است.

قتل مونا حیدری در اهواز

مونا حیدری زن ۱۷ سالهٔ اهوازی بود که در ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ توسط همسرش سر بُریده شد. او پیشتر به ترکیه فرار کرده و مدتی پیش از کشته شدنش توسط همسرش به ایران بازگردانده شده بود. همسر حیدری پس از قتل او، برای دقایقی سر بُریده را میدان کسایی خشایار اهواز در برابر دیدگان رهگذران نمایش داد و بعد متواری شد.

قتل فرشته نجاتی در مریوان

در سال ۱۳۸۷ فرشته نجاتی دختر ۱۹ سالهٔ اهل مریوان به اتهام رابطهٔ نامشروع، به‌دست پدرش سر بریده شد. او مدتی بود که از شوهرش (که ۱۸ سال از او بزرگ‌تر بود) جدا شده بود و تصمیم داشت با یکی از خواستگارانش ازدواج کند.

فرشته دو روز پیش از مرگش به مرکز نگهداری بیماران روانی (که مادرش در آن‌جا بستری بود) رفته بود و از آن‌ها خواسته بود اجازه دهند آن‌جا بماند وگرنه کشته می‌شود، اما کسی حرفش را جدی نگرفت.

در بازگشت، ساکی از لباس‌هایش را به همسایه‌شان سپرده و گفته بود: «دیر یا زود من را می‌کشد. این‌ها را یادگاری نگهدار»

سرانجام پدر فرشته به تحریک نامادری، شبانگاه سر فرشته را تنش جدا کرد. پس از سال‌ها زندگی با همسر سابقش و بعد از اتهامی که پدرش به او وارد کرد، پزشکی قانونی با معاینهٔ جسد فرشته نجاتی اعلام کرد که او در زمان مرگ باکره بوده‌است.

بیشتر بخوانید: فاطمه برحی چگونه در خوزستان به قتل رسید؟

قتل فاطمه برحی در خوزستان

فاطمه برحی ۱۹ ساله بود که در جنوب کشور و در آبادان با رضایت پدر به دست همسر خشمگینی که فاطمه او را نمی‌خواسته و دل خوشی هم از او نداشته است، سرش بریده می‌شود. قاتل در این ماجرا پیش از آنکه اطمینان حاصل کند، همسرش را به بهانه ارتکاب خیانت می‌کشد.

خانواده بی‌توجه به عدم رضایت فاطمه نسبت به ازدواج، او را به عقد پسر عمویش حبیب درمی‌آورند، درحالیکه او پیش‌تر خانواده‌اش را تهدید می‌کند که اگر او را به ازدواج با این فرد وادار کنند دست به خودکشی می‌زند. اما در نهایت خانواده برنده این ماجراست و او تن به ازدواجی ناخواسته می‌دهد.

تازه عروس طی چند ماهی که از عقدش می‌گذرد از یک سو بار‌ها مورد ضرب و شتم همسر قرار می‌گیرد و از سوی دیگر راه فرار و طلاق را هم بر خود بسته می‌بیند به همین دلیل تصمیم می‌گیرد زندگی‌اش را نجات دهد. در این بین یکی از دوستانش کمک می‌کند که از خانه فرار کند و به یکی از خانه‌های امن زیرنظر سازمان بهزیستی کشور پناه ببرد. دختر جوان که در این زمان ۱۷ سال سن داشته، یک سال را در این خانه امن دولتی می‌گذراند اما سازمان بهزیستی او را تحویل پدرش می‌دهد.

بعد از بازگرداندن فاطمه به آبادان یک بار پدر سعی می‌کند او را با خوراندن سم از بین ببرد که مادر فاطمه جلوی این کار را می‌گیرد به همین دلیل هم بعد از مدتی پدر فاطمه را به دست دامادش حبیب می‌دهد تا او به زندگی دختر پایان دهد.

قتل سرگل حبیبی در کردستان

ساعت ۳ بامداد ۹ آذر سرگل حبیبی ۳۱ ساله توسط دو برادر خود در بیابان‌های اطراف سنندج با ضربات چاقو به قتل رسیده و دو فرزند او یتیم می‌شوند. ماجرای قتل این زن که ساکن یکی از مناطق حاشیه‌ای و فقیرنشین سنندج بوده  به این صورت بود که ساعاتی پیش از به قتل رسیدن یعنی ساعت ۱۱ شب سرگل همراه با مردی به نام «خ» بازداشت و راهی دادسرا می‌شوند.

برادران سرگل توسط همسر وی از ماجرا باخبر می‌شوند. قاضی کشیک حدود ۳ بامداد سرگل را آزاد می‌کند و برادرانش او را به بیابان می‌برند و قتل فجیع سرگل همانجا اتفاق می‌افتد. درحال حاضر برادران سرگل، آقای «خ» و همسر سرگل در بازداشت به سر می‌برند.

بیشتر بخوانید: جزییات دردناک قتل ناموسی سه زن در استان کردستان

قتل نسرین عبدالله در سردشت

نسرین عبدالله زاده ۴۳ ساله حوالی ساعت ۸ شب شنبه ۱۷ آذرماه با شلیک ۳ گلوله جان خود را از دست می‌دهد. اهالی محل تعریف کرده‌اند که در این ساعت برادر و برادرزاده نسرین در خانه وی رفته و او را دم درب منزلش به قتل می‌رسانند. برادر مقتول همه جا اعلام می‌کند که من گلوله‌ها را شلیک کرده‌ام. به هر حال این قتل با کمک هر دو عضو خانواده انجام می‌شود.

به گفته منابع محلی این زن که پیش از این از همسر خود طلاق گرفته و دو فرزند نوجوان دارد، مدتی بوده که با مردی آشنا شده و به گفته برخی قصد ازدواج با او را داشته اما بهانه قتل او گویا همین آشنایی و ارتباط بوده است.

قتل آزاده مروتی در دهگلان کردستان

آزاده مروتی ۲۱ ساله و از اهالی یکی از روستا‌های شهرستان دهگلان از توابع کردستان بوده است. جسد او را درحالی پیدا می‌کنند که همسر ۲۶ ساله وی نیز با ضربات متعدد چاقو زخمی شده و در بازجویی‌های اولیه به قتل همسر جوانش با انگیزه اختلافات خانوادگی اعتراف می‌کند.