رویداد۲۴ مازیار وکیلی: روز صفر آخرین ساخته سعید ملکان است که در سومین روز سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده است. سعید ملکان گریمور سینمای ایران است (اتفاقا شش بار هم برنده جایزه جشنواره فیلم فجر شده) که مدتی است به تهیه کنندگی و کارگردانی روی آورده است. فیلم اخیر سعید ملکان موضوعی امنیتی دارد.
چند سالی هست که متولیان دولتی به فکر ساختن فیلم‌های امنیتی افتادند تا به وسیله این فیلم‌ها، این موضوع را برای مخاطب جا بیندازند که بدون وجود امنیت همه هستی ایران به باد می‌رود و ما به عنوان مردم این جامعه باید خودمان را مدیون حافظان این امنیت بدانیم.
سال گذشته «شبی که ماه کامل شد» ساخته نرگس آبیار مسئول جا انداختن این دیدگاه بود و امسال «سال صفر» سعید ملکان عهده‌دار این مسئولیت است.
به گزارش گزارش رویداد۲۴ داستان روز صفر درباره پشت پرده دستگیری عبدالمالک ریگی است. اینکه چه مراحل پیچیده‌ای طی شده تا ریگی دستگیر شود، محور اصلی داستان فیلم است.
روز صفر سعید ملکان برخلاف فیلم نرگس آبیار که ملودرامی عاشقانه بود، یک اکشن خوش ساخت به سیاق اکشن‌های هالیوودی است. فیلم (که به نظر می‌رسد به لحاظ بودجه دستش باز بوده) در ساختن صحنه‌های اکشن بسیار دست و دلباز عمل می‌کند و کارگردان همه تلاش خود را کرده تا صحنه‌های اکشن اولین فیلمش چیزی از نمونه‌های هالیوودی کم نداشته باشد. این مسئله اما به جای اینکه به بهتر شدن فیلم کمک کند، بدل به بزرگترین مشکل آن شده است.
فیلمسازانی که سراغ چنین پروژه‌هایی می‌روند متوجه نیستند که صحنه‌های اکشن فیلم‌هایشان هرچقدر هم که خوب باشد به پای نمونه‌های هالیوودی نمی‌رسد. کارگردان نه چندان مطرح هالیوودی مثل مایکل بی و آنتونی فوکوآ صحنه‌های اکشنی می‌سازند که ده‌ها بار از صحنه‌های اکشن فیلم ملکان (با تمام خوش‌ساختی صحنه‌های اکشن فیلم) بهتر است، پس صرف ساختن صحنه‌های خوب اکشن نمی‌تواند فیلمی مثل روز صفر را بدل به یک محصول خوب سینمایی کند.
جامعه آمریکا تعارضات داخلی جامعه ایرانی را ندارد یا اگر مشکلات داخلی هم دارد با مشکلات داخلی جامعه ایران متفاوت است. مشکلات جامعه ایران بیشتر از آن‌که امنیتی باشد، اقتصادی است و نمی‌توان به مردمی که فشار اقتصادی زیادی را تحمل می‌کنند، گفت خدا را بابت امنیتی که دارند شاکر باشند، به همین دلیل است که هشتگ کنایی «عوضش امنیت داریم» در انتقاد به وضعیت اقتصادی بسیار فراگیر شده است.
مشکل فیلم‌های سفارشی از جنس روز صفر هم دقیقاً همین است. این فیلم‌ها به سبب سفارشی بودن فقط روی عنصر امنیت تکیه می‌کنند و به این موضوع توجه نمی‌کنند که امنیت بدون آزادی نه تنها چیز خوبی نیست که می‌تواند جامعه ایران را دچار مشکلات و معضلاتی کند که از درون دچار فروپاشی شود.
چه ملودرام نرگس آبیار و چه اکشن خوش ساخت هالیوودی سعید ملکان به این موضوع بی‌توجه هستند و به همین خاطر است که فیلم‌هایشان با وجود کوشش فراوان سازندگان برای ساخت یک اثر محکم به لحاظ فنی ابتر می‌ماند و به نتیجه نمی‌رسد.
امید جدیدی بازیگر مامور امنیتی این فیلم خوب است چون قرار است خوب باشد. نویسندگان این اثر با پیش‌فرض قرار دادن دلایل خوب بودن مامور امنیتی اشاره چندانی به وجوه مثبت او نمی‌کنند و او را به سیاق بروس ویلیس و سیلوستر استالونه وسط یک معرکه امنیتی می‌اندازند تا برایشان نقش جان مک کلین و رمبو را بازی کند. غافل از اینکه دلیل ماندگاری جان مک کلین و رمبو نه صحنه‌های اکشن سری فیلم‌های «جان سخت» و «رمبو» که شخصیت‌پردازی دقیق این دو کاراکتر و قرار دادن وجوه انسانی از این دو شخصیت درون داستان است که آن‌ها را بدل به کاراکترهایی ماندگار می‌کند، چیزی که مامور امنیتی فیلم روز صفر فاقد آن است.
این مشکل به شکل دیگری گریبان شخصیت منفی فیلم را هم گرفته، ما چه در فیلم آبیار و چه در فیلم ملکان متوجه نمی‌شویم در گروه‌های تکفیری چه فرآیندی طی می‌شود که نوجوان کم سن و سالی حاضر می‌شود به خود جلیقه انتحاری ببندد و خودش را میان انسان‌هایی بی‌گناه منفجر کند.
صِرف نشان دادن کلاس درس و خواندن چند آیه از قرآن به وسیله ریگی نمی‌تواند به کاراکتر منفی فیلم ابعاد انسانی ببخشد و قساوت او را برای مخاطب باورپذیر کند. برای ساختن یک اکشن بیشتر از پروداکشن عظیم و کارگردانی سطح بالا، به فیلمنامه‌ای نیاز است که بتواند انگیزه‌های قهرمان و ضد قهرمان را به خوبی تبیین کند و قصه را برمبنای آن به درستی طراحی کند تا بعد از طی این مراحل صحنه‌های اکشن خوب ساخته شده فیلم معنای درستی پیدا کنند. اما فیلم ملکان چون سفارشی است و با بودجه حکومتی ساخته شده از قبل تصمیم خود را گرفته چه شکلی باشد و با بی‌خیال شدن فیلمنامه تمام تمرکز خود را روی صحنه‌های اکشن گذاشته تا حداقل با این صحنه‌ها تماشاگر را مشتاق تماشای فیلم نگه دارد. غافل از اینکه صرف اکشن آمریکایی ساختن نمی‌تواند سفارشی بودن فیلم را پنهان کند.
جامعه ایران آنقدر مشکلات مختلف، پیچیده و لاینحلی دارد که با ده فیلم هم مشابه این هم نمی‌توان مشکلات این‌چنینی را حل کرد و هزینه‌ها و رپُرتاژ آگهی‌های چند میلیاردی کمکی به ماجرا نخواهد کرد.
یکی از اهالی سیستان و بلوچستان در نوشته‌ای پرمعنا گفته بود بودجه‌های میلیاردی این چنینی را خرج معیشت ما کنید تا نیاز نباشد بعدها با امثال عبدالمالک ریگی مبارزه کنید و برایش فیلم بسازید.»
عوامل فیلم روز صفر
تهیه کننده و کارگردان: سعید ملکان
نویسندگان: سعید ملکان و بهرام توکلی
بازیگران: امیر جدیدی، ساعد سهیلی، تینو صالحی و محمدرضا ملکی
مدیر فیلم‌برداری: علی قاضی
تدوین: میثم مولایی
مدیر صدابرداری: رشید دانشمند
طراح صحنه: سهیل دانش اشرفی
طراح لباس: امیر ملک‌پور