رویداد۲۴ سیاست‌های منطقه‌ای ایران همواره یکی از سوژه‌های رسانه‌های جهان بوده است، اما اخیرا برخی گزارش‌ها از سوریه و عراق بیانگر بروز تغییراتی در این سیاست‌هاست؛ تغییراتی که بی ارتباط با ترور قاسم سلیمانی و روی کار آمدن الکاظمی در عراق به عنوان نخست وزیر این کشور نیست.
میدل ایست.آی در گزارشی از تغییر استراتژی ایران در عراق خبر داده است. براساس این گزارش تقریبا یک ماه پیش یادداشتی به دست نیروهای عراقی مرتبط با ایران رسیده که حاکی از تصمیم ایران برای ترک سیاست عراق و سپردن آن به دست عراقی‌ها بوده است.
میدل ایست.آی در حالی گفته ایران قرار است از تصمیم‌گیری در عراق دست بردارد که ایران هیچگاه چنین اتهامی را نپذیرفته است و می‌گوید هیچگونه دخالتی در سیاست‌های داخلی عراق ندارد.
در یادداشت این رسانه غربی گفته شده ایرانی‌ها قرار نیست در هیچ یک از جزییات مرتبط با فرآیند‌های سیاسی عراق دخالت کنند و امور داخلی این کشور به سران عراق بستگی دارد. همچنین گفته شده انتخاب نخست وزیر را از جمله امور داخلی عراق است و این سران عراق هستند که باید در مورد یافتن فرد مناسب در مناصبشان تصمیم‌گیری کنند.
زمانی که سردار اسماعیل قاآنی فرمانده جدید سپاه قدس در اواخر ماه مارس به عراق سفر کرد، این کشور در شرایط قرنطینه کرونا قرار داشت و همزمان در آستانه انتخاب نخست وزیر جدید بود. با وجود قرنطینه، فرمانده سپاه قدس با تعداد زیادی ار سران بلوک‌های شیعه از جمله عمار الحکیم، نوری المالکی، هادی العامری و فلاح فیاض دیدار داشت.
بیشتر بخوانید:
ایران و آمریکا چگونه بر سر دولت جدید عراق توافق کردند؟
برای بسیاری از افراد تعجبی بود که او با هیچ یک از سران قدرتمند عراق از گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران دیدار نکرده است. به گفته برخی سران شیعه که در جریان گفتگو‌ها و نشست‌های انجام گرفته در زمان حضور قاانی در عراق بودند، این دیدار‌ها سیاسی بود، اما هیچ اشاره‌ای به جزییان نظامی یا امنیتی در آن نشده است. اما پیام قاآنی از طریق چهار تن از سران عراق به این گروه‌های نظامی مورد حمایت ایران مخابره شده است. میدل ایست.آی گفته پیام فرمانده سپاه قدس این بوده که ایرانی‌ها قرار نیست در جزییات هیچ یک از امور سیاسی عراق دخالت کنند و قرار نیست هیچ اسمی از نخست وزیر خاصی که مد نظرشان است ببرند.
ایران از هر نخست وزیری که با ایران خصومت نداشته باشد یا با نیروهای دوست ایران در عراق مخاصمه نداشته باشد همکاری کرده و از او حمایت می‌کند.
قاآنی زمان زیادی در بغداد نماند و فردای سفر به عراق برای دیدار با مقتدی صدر به نجف رفت. علاوه بر دیدار با صدر، سردار قاآنی با محمدرضا سیستانی فرزند ارشد آیت الله سیستانی و رییس دفنر او نیز دیدار داشت.
میدل ایست.آی مدعی شده دیدار او با محمدرضا سیستانی بیش از دو ساعت به طول انجامید و قاآنی پیام رهبر ایران را مخابره کرده است. پیام این بوده که «رضایت آیت الله سیستانی اولویت ایرانی‌هاست و آنها آماده هرگونه مذاکره برای اجرای پیشنهاد آیت الله هستتد.»
میدل ایست.آی مدعی است درخواست‌های آیت الله سیستانی از سردار قاآنی این موارد بوده است: «هر گونه ساز و کار سیاسی، امنیتی و اقتصادی بین ایران و عراق باید منحصرا از طریق کانال‌های رسمی دولتی شکل بگیرد؛ هر گونه حمایتی از نیروهای عراقی که دولت را تضعیف کند باید متوقف شود و سپاه پاسداران و اطلاعات سپاه نباید اجازه دخالت در امور سیاسی و نظامی عراق به جز از طریق کانال‌های رسمی دولتی را داشته باشند.»
یک منبع آگاه نزدیک به سیستانی دیدار با محمدرضا سیستانی را تایید کرده و به میدل ایست.آی گفته بیشتر این دیدار بر اقدامات ایران در عراق که خشم آیت‌الله را برانگیخته و تلاش ایران برای راضی کردن نجف به هر قیمتی، گذشته است.
سه منبع آگاه به دیدار‌های قاآنی به میدل ایست آی تاکید کرده‌اند که سفر قاآنی به عراق در اوج درگیری‌های این کشور برای انتخاب نخست وزیر با هدف حمایت از یکی از کاندیدا‌ها انجام نشده بود؛ برعکس او می‌خواست پیام رهبر ایران برای پایان دادن به دخالت‌های ایران در عراق را مخابره کند.
بیشتر بخوانید:
آیا نخست وزیری الکاظمی شروعی برای مذاکره ایران و آمریکاست؟
به گزارش رویداد۲۴ یک نیروی شیعه نزدیک به ایران که نامش برده نشده درباره این سفر گفته قاآنی هیچ حرفی از تشکیل دولت جدید یا پیشنهاد یکی از کاندیدا‌ها برای نخست وزیری نزده است. کاری که سردار سلیمانی پیش از این بار‌ها انجام داده بود. تشکیل دولت کاظمی در واقع اولین آزمون جدی ایران در عدم مداخله در امور داخلی عراق بوده است.
تصمیم ایرانی‌ها برای عقب‌نشینی و چشم بستن بر روابط نزدیک کاظمی با آمریکا نیروهای نزدیک به ایران را خشمگین کرد. کتائب حزب الله یکی از نیروهای نظامی شیعه مورد حمایت ایران در عراق از جمله گروه‌هایی بود که از عقب‌نشینی ایران ناراحت بود و در همان روز‌های اولیه شایعه
دخالت کاظمی در لو رفتن سفر سلیمانی به عراق و حمله آمریکا به قاسم سلیمانی را مطرح کرد.
ارتش ثارالله، بریگارد الخراسانی و جنبش النجبا نیز از پذیرش کاظمی به عنوان نخست وزیر جدید سر باز زدند و ایران را مسئول عواقب تصمیم اخیر خواندند.
عصائب اهل الحق که دیگر گروه نظامی مورد حمایت ایران است و بریگارد جند الامام، کاظمی را پذیرفتند، اما اعلام کردند که به زودی عراقی‌ها از این تصمیم پشیمان می‌شوند.
به گزارش رویداد۲۴ در آستانه رای‌گیری مجلس برای انتخاب کاظمی به عنوان نخست وزیر، تعدادی از سران فتح جنبشی برای رای منفی به کاظمی به راه انداختند. هیاتی ایرانی به ریاست حسن دانایی‌فر سفیر پیشبین ایران در عراق سه روز قبل از رای گیری مجلس وارد عراق شد. هیات او با سران فتح و حکیم دیدار کرد و نقطه نظرات ایران را به آنها رساند.
یکی از فرماندهان النجبا بعد از رای گیری به رسانه‌ها گفته بود: بیشتر نمایندگان فتحی به نفع کاظمی رای دادند. او گفته شیعیان ابتکار عمل را در مجلس از دست دادند. کاظمی شیعه است، اما قرار نیست به نفع ما کار کند و این یک اتفاق خطرناک است. کاظمی هیچ ضمانتی به ما نداده و ایرانی‌ها با رای دادن به او موافقت کردند و عملا از همه مسائل عقب‌نشینی کردند.
اولویت‌های جدید
وضعیت اقتصادی ایران اسفناک است. تحریم‌های آمریکا تشدید شده، قیمت نفت به شدت کاهش یافته و پندمی کرونا مرزهای ایران و عراق را بسته و تجارت کالا بین دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
نفوذ زیاد ایران در عراق می‌تواند از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار بگیرد. تهران حمایت‌های مالی و معنوی از عراق کرده و با حمایت‌های نظامی از نیروهای شیعه از آنهادر برابر آمریکا استفاده کرده است. در ماه‌های اخیر؛ به ویژه بعد از ترور قاسم سلیمانی، ایران و آمریکادر آستانه یک جنگ تمام‌عیار در خاک عراق قرار گرفتند و برخی عراقی‌ها از جمله سیستانی به فکر تغییر این توازن افتادند.
برخی منابع غربی معتقدند برای حل این توازن باید به فکری راه حلی بود؛ آنها معتقدند بهترین راه سپردن قدرت الحشد الشعبی به دست دولت و محدود کردن نفوذ نیروهای امنیتی ایران در عراق و همچنین محدود کردن ارتباط بین دو کشور به ارتباط از طریق کانال‌های دولتی می‌تواند سنگ بنای روابط جدید اصلاح شده بین ایران و عراق باشد.
یک رسانه غربی مدعی شده الحشد الشعبی به دستور مقامات ارشد ایران از هر گونه حمله به پایگاه‌های آمریکایی منع شده و نخبگان این جریان به سمت تشکیل یک جناح جدید قدم برداشته‌اند. این در حالی است که یکی از فرماندهان الحشد الشعبی گفته این جناح جدید هنوز شکل نگرفته و قرار نیست جنبه مبارزاتی داشته باشد. این جناج می‌تواند بعد‌ها برای اعمال فشار ایرانی‌ها به آمریکایی‌ها در مذاکرات به کار برود. از طرفی نخبگان این جریان جدید لزوما بعد از خروج از الحشد شعبی در عراق نمی‌مانند و ممکن است به سوریه، ایران یا لبنان بروند. او گفته مشکل اینجاست که شیوع کرونا سفر‌ها را تحت الشعاع قرار داده و قدم بعدی هنوز مشخص نیست.
اولویت ایران حل مشکلات با آمریکاست که به طور اتوماتیک مسائل در عراق و خلیج فارس را نیز حل خواهد کرد اما به نظر می‌رسد این اقدام از دریچه تغییر استراتژی در عراق شروع شده است.