رویداد۲۴ سعید شمس: غلامحسین کرباسچی سیاستمدار ایرانی است که قبلا طلبه بود. این چهره که استانداری اصفهان اولین مسئولیت رسمی‌اش در جمهوری اسلامی بود، اکنون به کار روزنامه‌نگاری مشغول است و مدیر مسئول روزنامه هم‌میهن است.
بیوگرافی غلامحسین کرباسچی
غلامحسین کرباسچی متولد سال ۱۳۳۲ در شهر قم است. پدر او آیت الله محمدصادق کرباسچی از نزدیکان به بیت آیت‌الله خمینی بود و شاید همین عامل محرکی برای ورود کرباسچی به عالم سیاست شد. کرباسچی در یکی از گفت‌وگوهایش در پاسخ به این سوال که «از چه موقعی با امام آشنا شدید» اینطور گفته است: «کسانی که در قم بودند بعد از آقای بروجردی با نام امام آشنا بودند. اما در آن دوره چند بار برای دیدار با پدرم به خانه ما آمدند»
کرباسچی پس با پایان تحصیلات ابتدایی راهی حوزه علمیه قم شد و در مدرسه علمیه حقانی به تحصیل پرداخت که در سال‌های حضور در حوزه در کلاس اساتیدی نظیر آیت‌الله حسینعلی منتظری و آیت‌الله وحید خراسانی نشست.
البته او در کنار علاقه‌مندی به تحصیلات دینی و فقهی، حضور در دانشگاه را هم جدی گرفت و به همین دلیل در سال ۱۳۵۱ تحصیلات دانشگاهی را آغاز کرد و در رشته علوم ریاضی کاربردی در دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت. همسرش «خیرالنساء عسگریان» از مالکان سابق رشت الکتریک است و «عبدالمجید معادیخواه» که در دهه شصت سابقه وزارت ارشاد و ریاست دادگاه‌های اول انقلاب را دارد، دایی کرباسچی است.
کرباسچی و فعالیت‌های قبل از انقلاب
کرباسچی گفته فعالیت‌های سیاسی‌اش از دوران نوجوانی آغاز شده است. کرباسچی قبل از انقلاب چند باری به شهربانی احضار شده و آنگونه که خودش گفته ۳ بار توسط نیرو‌های ساواک دستگیر شد. اولین بازداشت کرباسچی در آخرین روز‌های سال ۱۳۵۲ بود که دو ماه در کمیته مشترک ضد خرابکاری و دو ماه هم در زندان اوین بود. آخرین دوران زندانی‌اش هم از سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۵ طول کشید.
بیشتر بخوانید: حسن غفوری‌فرد کیست؟
کرباسچی در روز ۱۲ بهمن ماه یکی از افرادی بود که در کمیته استقبال از امام خمینی (ره) حضور داشت. چهره‌هایی که در آن جمع بودند، هر کدام بعدها مدیران ارشد جمهوری اسلامی شدند. کرباسچی ابتدا با حکم بنیانگذار انقلاب در ژاندارمری منصوب شد و در سال ۱۳۶۱ هنگامی که هنوز ۲۹ سالش هم نشده بود، استاندار اصفهان شد!
کرباسچی درباره چگونگی رفتن به اصفهان گفته است «آقای رسولی خبر حکم امام برای استانداری اصفهان را خبر دادند. وقتی به ایشان گفتم من بلد نیستم، گفتند خودت به امام بگو که نمی‌توانی. خدمت امام رسیدم. ایشان فرمودند، این کار‌ها (استانداری اصفهان) موقت است. من به ایشان عرض کردم، می‌خواهم به قم برگردم و درس را ادامه بدهم می‌خواهم در قم درسم را بخوانم. امام فرمودند وقت برای درس خواندن زیاد است. گفتم من کار استانداری بلد نیستم که ایشان فرمودند، شما شش ماه این مسئولیت را قبول کن و در اصفهان بمانید. با تاکید حضرت امام و خجالتی که در «نه» گفتن داشتم، راهی اصفهان شدم. البته کمی هم از ایشان ترسیدم چرا که امام خیلی جدی گفتند ولو شش ماه هم که شده بروید اصفهان. بعد از شش ماه دوباره خدمت امام رسیدم، ایشان دوباره فرمودند ۶ ماه دیگر بمانید. ۶ ماه دوم هم تمام شد و دوباره خدمت امام رسیدم، این بار امام فرمودند، آقای کرباسچی شما فعلا اصفهان هستید. همین شد که کلا در اصفهان ماندگار شدم.»
بیشتر بخوانید: محمدعلی نجفی کیست؟
غلامحسین کرباسچی روز ۱۳ دی ۱۳۶۸ جانشین سیدمرتضی طباطبایی در شهرداری تهران شد تا بعد از سابقه استانداری، شهردار شدن را هم در کارنامه کاری‌اش به ثبت برسد. کرباسچی در این باره گفته: «آقای عبدالله نوری در جلسه‌ای به من گفتند، قرار است به عنوان شهردار تهران انتخاب شوم که من مخالفت کرده و برای خروج از اصفهان اعلام آمادگی کرده و گفتم، تمایلی به قبولی شهرداری تهران ندارم. عبدالله نوری پیشنهاد داد به دیدار آقای هاشمی بروم که در جلسه با ایشان نتوانستم مقاومت کنم و اینطور شد که در دی ماه ۶۸ از اصفهان به تهران آمده و شهردار تهران شدم.»
مهمترین اقدام کرباسچی در تهران تغییرات بصری در شهر بود؛ از جمله همه مغازه‌داران مکلف شدند، کرکره‌های خود را به رنگی که تعیین شده بود، رنگ بزنند. منطقه‌ای آبی و منطقه دیگر قرمز و زرد و... به طوریکه فضای هر منطقه‌ای به یک رنگ درآمده بود. او همچنین نرده‌هایی که پارک‌ها را از خیابان جدا می‌کرد، برداشت تا فضای پارک جزیی از خیابان شود. شهرداری در آن روز‌ها در همه معابر گلدان گذاشت. بعد از اینکه گلدان‌ها توسط عده‌ای در آخر شب ربوده می‌شدند، شهردار جدید در واکنش به این اقدام گفت «اگر همه شب‌ها گلدان‌ها را ببرند، فردا صبح گلدان دیگری می‌گذاریم تا شهر فضای زیبا شود»
مهمترین انتقاد در دوره شهرداری کرباسچی، اختلافا طبقاتی رخ داده در تهران بود که پایه آن بعد از انقلاب در این دوره رقم خورد. پروژه‌های بالای شهر به سرعت یکی پس از دیگری افتتاح و اجرا می‌شدند و در پایین شهر خبری از تغییر نبود و تغییرات رخ داده هم چندان به مذاق مردم خوش نمی‌آمد؛ از جمله مهمترین تغییرات تخریب خانه‌های مردم در محله «نواب» بود که آن منطقه برای تاسیس بزرگراه نواب مورد نیاز شهرداری بود. برخی از ساکنان آن زمان می‌گفتند خانه‌هایشان به کمترین قیمت خریداری شد تا تخریب شود. در فضایی که جو منفی علیه شهردار به وجود آمده بود، برخی شعار می‌دادند «شهر ما، خانه ما/ کرباسچی، صاحبخانه ما»
تاسیس روزنامه همشهری توسط کرباسچی
در دوره‌ای فشارها بر شهرداری افزایش یافت، کرباسچی تصمیم گرفت رسانه‌ای شهری تاسیس کند که فضای افکار عمومی را تغییر دهد. در آن دوره روزنامه همشهری زیرمجموعه شهرداری تهران تاسیس شد. کرباسچی از بهار سال ۱۳۷۰ به فکر تاًسیس «همشهری» افتاد و در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۷۱ نخستین شمارهٔ همشهری در ۱۶ صفحه با قیمت ۵ تومان در تیراژ ۱۰ هزار نسخه و به صاحب‌امتیازی شهرداری تهران منتشر شد.
غلامحسین کرباسچی در جایی به مخالفت عبدالله نوری وزیر وقت کشور برای راه‌اندازی روزنامه اشاره کرده است. او در این رابطه گفته «احساس کردم برای نزدیکی مردم با شهرداری به روزنامه نیاز داریم که در دولت با این موضوع مخالفت شدیدی شد، به طوریکه عبدالله نوری، آقایان عطریانفر و معزی مامور کردند تا من را از این کار منصرف کنند. با آنها به منطقه‌ای جنگلی در غرب تهران رفتیم و بعد از کلی بحث، قانع‌شان کردم و قرار شد عطریانفر که سابقه کار در روزنامه کیهان را داشت، در انتشار همشهری به من کمک کند. آقای نوری با شنیدن این خبر به این دو نفر گفته بود من شمار را فرستادم که کرباسچی را منصرف کنید، اما خودتان قانع شدید که بروید کمکش کنید.»
به گزارش رویداد۲۴ دادگاه کرباسچی، بعد از اختلاس ۱۲۳ میلیاردیِ بانک صادرات در بین مردم سر و صدای زیادی به پا کرد. البته شائبه‌ای هم رای به این می‌دهد که دادگاه کرباسچی به نوعی انتقام طیفی بود که از نتیجه انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶ عصبانی بود و دادگاهی شدن کرباسچی ابزاری برای زدن دولت سیدمحمد خاتمی عنوان می‌شد. در آن دوره شهردار توسط وزیر کشور انتخاب می‌شد و به همین دلیل به گمان تخریب دولت این پرونده باز شد.
در جلسه اول که در روز ۱۷ خرداد ۱۳۷۷ برگزار شد، صورت کلی اتهامات خوانده شد و کرباسچی تمامی اتهامات را رد کرد. او همچنین به اژه‌ای گفت صلاحیت قضاوت شما را قبول ندارم. کرباسچی قصد داشت صحبتش با کلامی از حضرت علی شروع کند که قاضی مانع شد. دادگاه کرباسچی از ۱۷ خرداد شروع و بعد از ۷ جلسه در ۲۰ تیر با متن آخرین کرباسچی تمام شد و او با محکومیت قطعی به زندان رفت و سرانجام پس از ۲ سال با دخالت آیت الله هاشمی آزاد شد.
نکته حاشیه‌ای دادگاه این بود، وقتی اژه‌ای حرف‌های کرباسچی را در جلسات قطع می‌کرد، او با گفتن اینکه «اجازه بدهید، کلام من منعقد شود» واکنش نشان می‌داد که این جمله هم در آن روز‌ها در بین مردم زبان به زبان می‌چرخید.
دادگاه کرباسچی در تیرماه سال ۷۷ و همزمان با جام جهانی ۹۸ فرانسه برگزار شد که جلسه دادگاه ساعت ۱۰ شب همان روز از شبکه دوم سیما پخش می‌شد. کرباسچی در یکی از جلسه‌ها از اژه‌ای خواست، از صدا و سیما بخواهد دادگاه را همزمان با پخش بازی‌های جام جهانی پخش نکنند تا در خانه‌ها دعوا راه نیفتد!
غلامحسین کرباسچی در آستانهٔ برگزاری انتخابات مجلس پنجم، به همراه عده‌ای دیگر از وزرا و معاونان هاشمی رفسنجانی، حزب کارگزاران سازندگی ایران را تأسیس کرد و در کنار جامعهٔ روحانیت مبارز تهران به ارائه لیست انتخاباتی پرداخت. پس از کناره‌گیری وزرای دولت هاشمی رفسنجانی از حزب کارگزاران، غلامحسین کرباسچی عملاً به عنوان چهرهٔ اول حزب مطرح شد و تا ۱۹ آبان ۱۴۰۰ هم دبیر کلی این حزب را به عهده داشت و جای خود را به حسین مرعشی داد. این جا به جایی در حالی صورت گرفت که کرباسچی از دبیر کلی کنار رفت که سه سال پیش از آن به اطلاع اعضای حزب رسانده بود که تمایلی برای تداوم دبیرکلی ندارد.
حزب کارگزاران در حقیقت چهره‌های «لیبرال و معتقد به بازار آزاد» حامی هاشمی رفسنجانی بودند که جناح راست اصلاح‌طلبان محسوب می‌شدند. آنها بعدها به تکنوکرات‌های ایران تبدیل شدند و چون در سال‌های بعد ابزارهای قدرتمند رسانه در اختیار داشتند، به «روشنفکران» ایران بدل شدند. در حقیقت جریان روشنفکری ایران که تا پیش از این نویسندگان و روحانیون دگراندیش بودند، از دوره‌ای به بعد با تکنوکرات‌ها شناخته می‌شدند، در حالی‌که واقعیت چنین چیزی نبود.
حزب کارگزاران چند ماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ تاسیس شد. در آن دوره تبلیغات خاتمی با نام حزب کارگزاران انجام می‌شد و به همین دلیل کارگزاران نیز خاتمی را مدیون خود می‌دانست که او را رئیس جمهور کرده است. خاتمی البته به جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب نزدیک شد و به لحاظ فکری بیش از آنکه از کارگزاران خط بگیرد، از آن دو حزب تاثیر می‌پذیرفت.
بیشتر بخوانید: سیداحمد خاتمی؛ روحانی برآمده از فضای غیررقابتی
کرباسچی و انتخابات ۸۸
همراهی دبیرکل کارگزاران سازندگی با مهدی کروبی که از اواخر سال ۱۳۸۴ حزب اعتماد ملی را راه‌اندازی کرده بود، کمی عجیب و البته غیرمنتظره بود. اما این پیوند صورت گرفت و شهردار اسبق تهران که عنوان دبیر کلی کارگزاران سازندگی را یدک می‌کشید، به عنوان رئیس ستاد کروبی و همچنین معاون اول دولت احتمالی‌اش معرفی شد. هر چند که این موضوع برای کروبی حرف و حدیث زیادی در پی داشت و او به این متهم شد که از افرادی که پرونده مالی دارند، برای کابینه خود استفاده می‌کند.
محمدجواد حق شناس عضو شورای مرکزی حزب اعتمادملی به روزنامه اعتماد گفته «در ایام پیش شروع به کار تبلیغاتی در سال ۸۸ در نشستی که با آقای کروبی داشتیم، با تعجب دیدیم ایشان برای کرباسچی را به عنوان رئیس ستاد انتخاب کرد تا بتواند از چهره و وجهه‌اش برای جلب رای کمک بگیرد که ما هم با این موضوع کنار آمدیم.»
البته روز ۲۲ خرداد ۸۸ شائبه‌ای با این مضمون پیچید که «کرباسچی به میرحسین رای داد» که اگر صحت هم داشته باشد، با توجه به فضای دوقطبی ۱۰۰ درصدی آن رای گیری نمی‌توان خرده‌ای به او گرفت.
کرباسچی، مهاجرانی، محمدعلی نجفی، الویری و ابطحی و قوچانی در آن دوره در ستاد کروبی فعال بودند و چون ناآشنا به امور تبلیغات بودند، تصور می‌کردند چون روزنامه اعتماد ملی در تهران خواننده دارد، پس کروبی برنده انتخابات خواهد بود یا دست‌کم به دور دوم کشیده خواهد شد که چنین نشد و کروبی رای بسیار کمی آورد.
بازداشت غلامحسین کرباسچی در دهه ۹۰
«دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی برای اجرای حکم حبس تعزیری بازداشت و روانه زندان شد» این خبر در اولین روز بهمن ماه سال ۱۳۹۷ توسط گزارشگر فارس از اصفهان با این شرح مخابره شد. دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی که با شکایت خانواده شهدای مدافع حرم و بر اساس مستندات نهاد‌های امنیتی و انتظامی مختلف در دادگاه انقلاب اصفهان مجرم شناخته شده بود، بازداشت و پس از پیگیری مکرر خانواده شهدا، برای اجرای حکم صادره روانه زندان شد، اما خیلی زود آزاد شد تا این غائله برای کرباسچی ختم به خیر شود.
سال ۱۴۰۱ غلامحسین کرباسچی روزنامه هم‌میهن را راه‌اندازی کرد. این روزنامه قبلا در سال ۱۳۷۸ منتشر و پس از مدتی کوتاه توقیف شد و بعد از نزدیک به سه دهه در تیر ۱۴۰۱ دوباره منتشر شد.