اصلا این طور نیست که برجام هیچ دستاوردی نداشت

علی خرم، کار‌شناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با رویداد۲۴ در خصوص صحبت‌های اخیر رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در شورای روابط خارجه آمریکا مبنی بر اینکه دستاورد برجام هیچ بوده گفت: فرضمان این است که آقای سیف حتما در مجموعه دولت به  قصد خود برای ابراز چنین صحبت‌هایی اشاره کرده و نمی‌توان آن را تایید یا تکذیب کرد اما از زمانی که مقام معظم رهبری از وضعیتی که در مورد توافق هسته‌ای وجود دارد، انتقاد کردند، مسئولین دولتی سعی کردند این نارضایتی را مرتبا به طرف آمریکایی منعکس کنند. 

وی در این رابطه گفت: همچنان که دیدید آقای روحانی در ملاقات با رئیس‌جمهور ایتالیا بر این نارضایتی تاکید کرد و آقای ظریف در دیدار با موگرینی این صحبت را مطرح کرد، آقای سیف نیز در آمریکا به این نکته اشاره کرد؛ همه این موضع‌گیری‌ها در یک راستا است. 

این دیپلمات سابق با طرح چنین مقدمه‌ای گفت: حال ممکن است پاسخ این سوال که آیا ما در عمل توانستیم از لغو تحریم‌ها کمال استفاده را ببریم یا خیر، ممکن است منفی باشد اما این بدان معنا نیست که تحریم‌ها لغو نشده است. رئیس‌جمهور آمریکا رسما و کتبا نامه‌ای به وزارت خزانه‌داری و سایر وزارتخانه‌های این کشورها نوشته و تحریم‌ها را ملغی کرده، اتحادیه اروپا نیز دست به اقدام مشابهی زد. بنابراین موضوع اول این است که در حال حاضر کسی لغو شدن تحریم‌ها را رد نمی‌کند.

وی در ادامه گفت: موضوع دومی که شاید تجربه کمتری نسبت به آن داریم این است که برداشته شدن تحریم‌ها با ایجاد اعتماد در سرمایه‌گذاران و بانکداران خارجی متفاوت است. 

علی خرم در توضیح این مطلب گفت: در برخی موارد تحریم‌ها برداشته می‌شود اما بانک‌های غربی تمایلی به برقراری ارتباط با بانک‌های ایرانی ندارند. بنابراین تنها زمانی که در میان بانکداران و سرمایه‌گذاران اروپایی یا آمریکایی اعتماد ایجاد شود، آن‌ها با برداشته شدن تحریم‌ها پا به میان گذشته و آن را به عمل درمی‌آورند. 

این استاد دانشگاه در ادامه این سوال را مطرح کرد که بانکداران و شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران غربی در چه شرایطی به ایران اعتماد می‌کنند، و در پاسخ متذکر شد که این مسئله به عملکرد ایران و آمریکا بستگی دارد. وی گفت: اگر در ایران فضای کلی کشور مرتبا این مسئله را القا کند که توافق هسته‌ای باید نقض شود و این توافق باید کنار گذاشته شود چراکه کارایی ندارد، همه این کلمات برای جهانیان بار معنایی و بار اقتصادی دارد. آن‌ها به‌طور مرتب در حال مانیتور ما هستند و اگر ببینند ما مرتبا بر ملغی شدن توافق و عدم اجرای آن تاکید می‌کنیم، این سیگنال را می‌گیرند که ایران هنوز از نظر عملی و واقعی حاضر به همکاری نیست. در این شرایط حتی گزارش سازمان انرژی اتمی در مورد پایبندی ایران هم باعث ایجاد اعتماد میان بانکداران نمی‌شود.

وی در خصوص شرایط و واکنش‌های داخلی به اجرای برجام و لغو تحریم‌ها نیز گفت: در داخل هم درک درستی از این مطلب وجود ندارد و برخی می‌گویند ایران به تعهدات خود عمل کرده اما طرف غربی متعهد نبوده است. تعهد طرف غربی با مسئله ایجاد اعتماد در میان سرمایه‌گذاران و بانکداران خارجی فرق می‌کند. به عمل درآوردن توافق با موضوع لغو تحریم متفاوت است؛  لغو تحریم بر عهده گروه 1+5 است اما اینکه عملا لغو تحریم به اجرا درآید موضوع بخش خصوصی آمریکا، اروپا و آسیا است و فضایی که ما به وجود می‌آوریم بر اینکه آن‌ها چطور به ما روی بیاورند و از این توافق استقبال کنند و آن را به عمل درآورند، تاثیر دارد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد تاثیر شرایط داخلی آمریکا بر اجرای توافق گفت: صحبت‌های آقای ترامپ و امثال وی مبنی بر اینکه پس از روی کار آمدن، توافق هسته‌ای را نقض خواهد کرد، حاصلی ندارد جز اینکه ایرباسی که در اروپا نشسته، دویچه بانکی که قصد برقراری روابط بانکی با ایران دارد یا اتریش و ایتالیایی که می‌خواهند خرید ایرباس را تامین مالی کنند می‌گویند صبر کنیم که نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شود تا نکند رئیس‌جمهوری جدید آن‌ها را به دلیل تعاملات مالی با ایران جریمه کند. 

این استاد دانشگاه در خصوص ابعاد و تاثیرات صحبت‌های ولی‌الله سیف در واشنگتن گفت: مشکل دیگری که وجود دارد مشکل فنی مالی است که آقای سیف مطرح کرده و این مسئله در ایران خوب جا نیافتاده؛ اگر ما بخواهیم پول نفتی را که قصد داریم به هند بفروشیم، به روپیه  تحویل بگیریم هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید، اما زمانی که بخواهیم به‌جای روپیه خواستار دریافت دلار باشیم، هند می‌گوید روپیه من به دلار وصل است و اگر دلار بخواهید، روپیه باید به دلار تبدیل شود و این یعنی روپیه یک‌بار از مسیر دلار در وزارت خزانه‌داری آمریکا برود و مجوز بگیرد و به دلار تبدیل شود و مشکل همین‌جا آغاز می‌شود؛ چراکه وزارت خزانه‌داری آمریکا برای فضای بین‌المللی تحریم‌ها را لغو کرده و این بدان معنا است که برای تبدیل کردن ارز ایران همراهی با کشور ما نمی‌کند. 

وی در ادامه افزود: البته این نکته جدید نیست؛ قبل از انقلاب شرایط به این منوال بود و حال پس از انقلاب نیز شرایط به همین منوال است. تبدیل هر ارزی که به دلار، اگر بیشتر از 10 هزار دلار باشد باید با نظر  وزارت خزانه‌داری آمریکا صورت بگیرد. کشورهایی که در لیست آمریکا قرار دارند یا دشمن آن محسوب می‌شوند، به‌صورت موردی به بحث گذاشته می‌شوند. اما اگر عربستان، ترکیه یا پاکستان بخواهند 10 میلیارد روپیه را به دلار تبدیل کنند، این امر بدون هیچ‌گونه دخل و تصرفی از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا بنابر برنامه‌های کامپیوتری این وزارت خانه به‌صورت خودکار انجام می‌شود و فقط آن را ثبت می‌کنند و هیچ دخالتی نمی‌کنند. اما در مورد کشورهایی مانند ایران که شامل حدود 20 کشور می‌شوند، کامپیوتر متوقف می‌شود و بایستی مدیریت وزارت خزانه‌داری آمریکا روی آن نظر دهد. این همان قسمتی است که به‌اصطلاح گفته می‌شود ما در سیستم بانکداری آمریکا وارد نشده‌ایم و آقای سیف به واشنگتن رفت تا در این مورد گلایه کند اما ازآنجایی‌که حرفش در ایران خوب شفاف‌سازی نشد، این گمان پیش آمد که وی به آمریکا رفته تا در مورد توافق هسته‌ای گلایه کند. 

علی خرم تصریح کرد: آقای سیف می‌گوید برجام هیچ دستاوردی برای ما نداشته است. اصلا اینطور نیست نمونه‌های زیادی در این مورد وجود دارد. ما سه ماه پیش پس از برداشته شدن تحریم‌ها، به‌صورت آزمایشی و با توافق اتحادیه اروپا یک‌میلیون بشکه نفت را در جبل‌الطارق تحویل اتحادیه اروپا دادیم آن‌ها هم از طریق سوئیفت و سیستم بانکی خود پول آن را به یورو تحویل دادند. این امر نشان می‌دهد که تحریمی در کار نبود اما اگر بخواهیم آن پول به دلار به ما برسد، همین مشکل برایمان ایجاد می‌شود.

وی بار دیگر تاکید کرد: وقتی در سطح رهبری کشور از موضوع هسته‌ای اعلام نارضایتی می‌شود، مسئولین اجرایی هم باید آن نارضایتی را ابراز کنند. حال ابراز نارضایتی آقای سیف در واشنگتن بدین معنا نیست که اصلا کاری انجام‌نشده، بلکه می‌خواهد این نارضایتی را بیان کند که مشکل بانکداری خود را حل کند. شاید اشکالی در نوع هماهنگی وجود داشته یا جملاتی که گفته‌شده، بدون در نظر گرفتن فضای داخلی بوده و حال فضا اینطور شده که به نظر می‌رسد منظور ایشان این بوده که ما هیچ دستاوردی از توافق هسته‌ای نداشته‌ایم. درحالی‌که اینطور نیست. معمولا رئیس بانک مرکزی سخنرانی سیاسی ندارد و شاید اگر آقای ظریف این سخنرانی را انجام می‌داد به دلیل اشراف بر میزان حساسیت‌ها، جوانب امر را بهتر در هر دو طرف در نظر می‌گرفت. وگرنه آقای سیف به دنبال حل کمبودهای سیستم بانکی بوده و موضوع خود را خوب مطرح کرده اما جو داخلی ایران آماده آن نبوده و واکنش دیگری نشان داده است.