پولشویی در بازار دخانیات/ قاچاقچیان سیگار، سازمان‌یافته هستند

رویداد۲۴ واژه‌ پولشویی بر اساس تعریف بانک مرکزی، برای توصیف فرآیندی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در آن، پول غیرقانونی یا کثیف که حاصل فعالیت‌های مجرمانه مانند قاچاق است در چرخه‌ای از فعالیت‌ها و معاملات مالی و با گذر از مراحلی، به اصطلاح شسته شده و به عنوان پولی قانونی و مشروع جلوه داده می‌شود. پولشویی به کاهش درآمد دولت و تقویت منابع و شبکه مالی مجرمان منجر می‌شود و همین موضوع به مبارزه بین المللی با این پدیده منجر شده است.

* ارتباط باند‌های قاچاق سیگار و سلاح
بهزاد، ولی زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات نیز در این رابطه می‌گوید: قاچاق سیگار هم به قاچاق اسلحه و هم به قاچاق انسان در سطح بین الملل ارتباط پیدا می‌کند. سازمان جهانی بهداشت معاهده بین المللی با عنوان پروتکل ریشه کنی تجارت غیرقانونی محصولات دخانی دارد. این پروتکل ۴۸ عضو دارد که ایران نیز عضو این پروتکل است که تمرکز آن بر ریشه کنی قاچاق سیگار است. با این کار می‌توان شفافیت زنجیره عرضه محصولات دخانی را ایجاد کرد.

ولی زاده درباره میزان سیگار قاچاق در کشور می‌گوید: آمار‌ها نشان می‌دهد که میزان قاچاق سیگار از ۲۰ میلیارد نخ به ۳ میلیارد نخ کاهش یافته است. این موضوع به این علت اتفاق افتاده که بیش از ۹۰ درصد سیگار‌های مصرفی توسط صنایع داخلی تولید می‌شود و عملا میزان واردات صفر شده و اقدامات امنیتی در مرز‌ها برای ورود کالا‌های دخانی انجام شده است.

وی می‌افزاید: از طرفی به شرکت‌هایی که صاحب مارک‌های بین المللی هستند و واردات سیگار انجام می‌دادند، مجاب شدند که داخل کشور تولید کنند و از آن‌ها تعهدی گرفته شده که اگر محصول قاچاق از آن مارک کشف شود، شرکت‌ها باید ۳۳ برابر ارزش کالا را به صورت جریمه پرداخت کنند؛ زیرا این موضوع به اثبات رسیده که یکی از عوامل اصلی ایجاد قاچاق، خود صنایع دخانی هستند.

ولی زاده ادامه می‌دهد: بر اساس گزارش‌های غیر رسمی می‌توان گفت که حتی بخشی از سیگار به خارج از کشور قاچاق می‌شود. یعنی در حال حاضر با توجه به بالا رفتن قیمت ارز، قاچاق معکوس سیگار در کشور شکل گرفته است. اگر قبلا قیمت هر پاکت سیگار پر مصرف نیم دلار بود، الان به ۰.۲ دلار رسیده و می‌توان گفت قیمت سیگار در ایران بسیار پایین است.

* قاچاقچیان سیگار، سازمان یافته هستند
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات درباره شیوه قاچاق سیگار می‌گوید: وقتی ۲۰ میلیارد نخ سیگار به کشور قاچاق می‌شد، شاید حدود ۷۰ تریلی این میزان سیگار را به کشور وارد می‌کردند. عوامل قاچاق سیگار سازمان یافته هستند و حتی سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که عوامل قاچاق سیگار با شبکه‌های قاچاق اسلحه و انسان نیز در ارتباط هستند.

وی ادامه می‌دهد: به طور مثال برخی مارک‌های معروف سیگار در کشور اجازه تولید داخل و حتی واردات ندارند، اما در کشور وجود دارند و به فروش می‌رسند.

محمد رضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات نیز به ایرنا گفته بود: قاچاق سیگار در تمام جهان به صورت هدایت شده انجام می‌شود و به علت سود فراوانی که دارد ‏در تمام کشور‌های دنیا اتفاق می‌افتد. هر قدر تولید داخلی سیگار و نظارت و اعمال مقررات بیشتر باشد، نمی‌توان جلوی قاچاق را ‏گرفت. ‏

* آمار سیگار‌های قاچاق واقعی نیست
ولی زاده درباره آمار سیگار‌های قاچاق می‌گوید: بحث اصلی این است که هیچ مطالعه علمی در زمینه میزان قاچاق و مصرف برند‌های سیگار در کشور وجود ندارد. آمار‌های وزارت صنعت در این زمینه برآوردی است. یعنی می‌گویند که میزان مشخصی تولید و واردات وجود دارد و از طرفی میزان قاچاق نیز برآورد می‌شود. ادعا می‌شود ۶۰ میلیارد نخ مصرف داخلی سیگار است و از این میزان حدود ۵۰ میلیارد تولید داخل است. در نتیجه هیچ عدد و رقم مشخصی در زمینه سیگار‌های قاچاق وجود ندارد. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در این زمینه وارد شد و با مرکز آمار ایران مطالعه‌ای را آغاز کردند تا بررسی‌هایی در این زمینه انجام شود.

وی ادامه می‌دهد: در این مطالعه از خود فرد پرسیده می‌شود که چه نوع و مارک سیگار مصرف می‌کند و پاکت سیگار توسط پرسشگر مشاهده می‌شود. این سوال‌ها از خانوار پرسیده می‌شود تا آمار‌های دقیقی در دست باشد.

* رهگیری محصولات دخانی
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات درباره رهگیری محصولات دخانی در کشور می‌گوید: این طرح در وزارت صنعت با همکاری وزارت بهداشت در حال بررسی است که بر اساس کد رهگیری ثبت شده روی بسته سیگار، بتوان از لحظه تولید و واردات تا مصرف، محموله دخانی را کنترل کرد. در این طرح اگر محموله دخانی از مسیر مشخص شده خارج شود، می‌توان به راحتی آن را کنترل کرد و با عواملی که تخلف کردند، برخورد کرد.

ولی زاده ادامه می‌دهد: مجوز محل‌های فروش دخانیات نیز یکی دیگر از شیوه‌های کنترل است. در حال حاضر ۳۸ هزار واحد صنفی در کشور این پروانه را دریافت کردند.

* ظرفیت ۱۲ هزار میلیارد تومانی مالیات سیگار
ولی زاده درباره مالیات سیگار می‌گوید: وزارت بهداشت با مطالعاتی که انجام داده است مشخص کرده که ظرفیت درآمدی مالیات سیگار در کشور ما سالانه ۱۲ هزار میلیارد تومان در سال است که از این ظرفیت درآمدی به علت قاچاق چشم پوشی می‌شود. بهانه‌هایی که صنایع دخانی بین المللی به کمک ارتباطات خود ایجاد می‌کنند و می‌گویند که اگر مالیات بیشتر شود، قاچاق افزایش پیدا می‌کند، این ظرفیت درآمدی کسب نمی‌شود. در حالی که دولت می‌تواند بخشی از این درآمد را در بحث‌های اطلاع رسانی و درمان هزینه کند تا شیوع مصرف دخانیات در کشور کاهش یابد.

محمد رضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات نیز پیش از این گفته بود: در شرایط اقتصادی فعلی روزانه ۲۰ میلیارد تومان در کشور برای مصرف سیگار هزینه می‌شود ‏و حداقل ۲ تا سه برابر این مبلغ را دولت برای درمان بیماری‌ها هزینه می‌کند. ‏

* سیگار مشمول تحریم آمریکا نشد
حسین علی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره میزان قاچاق سیگار به کشور می‌گوید: هیچکس اطلاع دقیقی از میزان قاچاق سیگار به کشور ندارد. به خصوص طی سال‌های اخیر که به اصطلاح با قاچاق مبارزه می‌شود، آمار‌ها در این رابطه زیرزمینی شده است.

شهریاری درباره پولشویی به وسیله قاچاق سیگار ادامه می‌دهد: هر نوع قاچاقی مصداق پولشویی است. افرادی که قاچاق می‌کنند به این علت که بعد پاسخ ندهند پول‌ها را از کجا آوردند، منابع مالی خود را به انواع و اقسام روش‌ها مدیریت می‌کنند.

این نماینده مجلس به موضوع تحریم نشدن سیگار توسط آمریکا در دوران تحریم نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در شرایط تحریم، حتی واردات قانونی سیگار نیز تحریم نیست.

حیدر علی عابدی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز درباره میزان قاچاق سیگار می‌گوید: با توجه به اینکه قیمت دلار بالا رفته، قاچاق سیگار به داخل کشور برای قاچاقچی‌های سیگار خیلی به صرفه نیست.

عابدی درباره پولشویی به وسیله قاچاق سیگار بیان می‌کند: میزان آن دسته از دخانیاتی که قانونی وارد کشور می‌شود مشخص است. آنچه خارج از چرخه قانونی وارد کشور می‌شود، در خارج از ایران بسته بندی می‌شود. هر جا عنوان قاچاق مطرح شود، مصداق پولشویی است، زیرا باید به هر حال پولی رد و بدل شود. اگر فردی بخواهد مواد دخانی قاچاق از کشوری دیگر وارد کند، نمی‌تواند پول را در تریلی بگذارد و برود و باید این پول را به دلار تبدیل کند. این پول از طریق شبکه‌های غیررسمی به دلار تبدیل می‌شود. در نتیجه هر جایی که صحبت از قاچاق مطرح می‌شود، زمینه پولشویی نیز مطرح است. این موضوع فقط مربوط به دخانیات نیست و می‌توان گفت که کلمه قاچاق مترادف با نوعی از پولشویی است.