تهران و دردسر چشم‌انداز جدید منطقه/ چگونه اسرائیل و اعراب متحد شدند؟
رویداد۲۴ سارا ریاضی: مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در سرمقاله‌ای که در وال استریت ژورنال منتشر شده، بر اهمیت عربستان سعودی به عنوان شریک حیاتی برای آمریکا تاکید کرده و نوشته عربستان سعودی برای حفظ دموکراسی شکننده در عراق و حفظ منافع غرب در این کشور تلاش می‌کند.
وزیرخارجه آمریکا به نقش عربستان سعودی در خاورمیانه در حفظ صلح و ثابت و کمک به مدیریت جریان پناهجویان سوری با همکاری با کشورهای میزبان و همکاری نزدیک با مصر و در نهایت به ایجاد روابط قوی میان اسرائیل و عربستان اشاره کرده است.
این اولین بار نیست که شکل‌گیری روابط عربستان و اسرائیل در این سطح مطرح می‌شود اما آنچه تازگی دارد، تایید شکل گیری چنین روابطی از سوی عربستانی‌هاست و انتشار بخشی از مقاله پمپئو درباره روابط عربستان و اسرائیل در العربیه که وبسایت رسمی آل سعود است، به معنای تایید این واقعیت جدید در عرصه بین الملل است.
یاکوو نگل مشاور امنیت ملی سابق بنیامین نتانیاهو سال گذشته در گفت‌وگو با روزنامه تلگراف انگلیس گفته بود «عربستان سعودی مشتاق ایجاد روابط دیپلماتیک با اسرائیل است و این بدان معنی است که آنها اهمیتی به قرارداد صلح اسرائیل - فلسطین نمی‌دهند. ریاض مشتاق برقراری روابط و همکاری با اسرائیل علیه ایران است و هیچ اهمیتی به توافقی که قرار است با فلسطین به منظور صلح منعقد شود، ندارد. آنها فقط می‌گویند بین اسرائیل و فلسطین باید توافق منعقد شود و اینکه این توافق چه محتوایی دارد برای آنها پشیزی اهمیت ندارد. آنها به این توافق نیاز دارند که بتوانند قدم‌های بعدی را به واسطه آن بردارند.»
بیان عریان صورت بندی جدید رابطه اعراب و اسرائیل
پیش از این عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی صورت‌بندی روابط جدید با اسرائیل که روزی دشمن شماره یک آنها بود، را به شکل عریان بیان نکرده بودند؛ آنها معتقد بودند جامعه عربی تاب تحمل چنین رسوایی را نداشت.
از بین نرفتن دلایل خصومت بین اعراب و اسرائیل از یک سو و تعمیق این دلایل با حملات اخیر اسرائیل به نوار غزه و کشتار فلسطینی‌ها از سوی دیگر، عوامل بازدارنده‌ای برای اعلام عمومی چرخش رادیکال در سیاست‌های سنتی اعراب بود اما به نظر می‌رسد با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا برگ انجیر از عورت عربستان برداشته شده است.
دونالد ترامپ چندی پیش در جمع خبرنگاران گفته بود ثبات عربستان سعودی به نفع اسرائیل است. او گفته بود «اگر به اسرائیل نگاه کنید، بدون عربستان مشکلات زیادی خواهد داشت. این یعنی چه؟ در واقع عربستان در خاورمیانه کمک بزرگی برای ماست. اگر عربستان نبود ما پایگاه بزرگی نداشتیم.»
پازل عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل با سفر بنیامین نتانیاهو به عمان کامل‌تر شد. این سفر که گفته می‌شود با هدف مذاکره درباره طرح صلح اسرائیل و فلسطین انجام شده بود، سر و صدای زیادی داشت.
محافل رسانه‌ای غرب و اسرائیل حمله موشکی دو هفته پیش فلسطینی‌ها به شهرک نشینان اسرائیلی را که پاسخ ایران به سفر نتانیاهو به مسقط خواندند و مدعی شده بودند جمهوری اسلامی قصد دارد در فرآیند صلح اسرائیل و فلسطین و عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب اختلال ایجاد کند. استناد آنها به اظهارات برخی مقام‌های ایران در تائید این موشک‌باران بود.
اما این ادعا چقدر واقعیت دارد؟
به گزارش رویداد۲۴ علی شمخانی دبیر شورای امنیت ملی در برنامه سطر‌های ناخوانده که سال ۹۴ در هفته دفاع مقدس از صدا و سیما پخش شده بود، به نوعی اسناد سازمان سیا را تایید کرده و گفته: «جمهوری اسلامی حتی اگر نمی‌خواست، که نمی‌خواست، دخالتی در هیچ کشوری داشته باشد، نوع حکومتش، افراد کارگزارش، چهره‌های حاکم بر آن، طوری بود که انعکاسی از وضعیت بازگشت به اسلام را داشت. اسلام امروز در طراحی داعش‌سازان، اسلام شیعه و سنی شده، در حالی که آن موقع اصلاً چنین بحثی را میان مسلمانان نمی‌بینید. این پیام در منطقه زلزله ایجاد می‌کرد. به شکل طبییعی در کنار بهم خوردن توازن قدرت در منطقه نیز شاهد تلاش کشورهای منطقه برای سرکوب این قدرت بودیم.»
سخنان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی بدان معناست که ظهور انقلاب شیعه در منطقه‌ای با اکثریت اهل تسنن که تا پیش از این درگیر جنگ عرب و عجم بود، معادلات منطقه را تغییر داده است. درگیری‌های امروز منطقه بیش از هر چیز ماهیت فرقه‌ای پیدا کرده و جمهوری اسلامی به عنوان رهبر جریان شیعی در برابر عربستان سعودی به عنوان سرکرده جریان اهل تسنن، مورد هجمه همه جانبه بازیگران منطقه‌ای است.
با وجود از بین نرفتن عوامل درگیری‌های اعراب و اسراییل، این درگیری‌ها آشکارا جای خود را به اتحاد استراتژیک کشورهای عربی و اسرائیل داده که محور این ائتلاف جدید، مقابله با جمهوری اسلامی است. این فصل مشترک، دشمنان دیرینه یعنی اعراب و اسرائیل را حول محور دشمنی با ایران متحد کرده است. از این جهت است که مدت‌هاست در سخنان مقام‌های ایران علاوه بر دشمن غربی، به دشمنان کشورهای عربی خلیج فارس اشاره بیشتری می‌شود. این در حالی است که تغییر تاکتیک بازیگران منطقه‌ای تاثیر چشمگیری بر سیاست‌های جمهوری اسلامی نگذاشته است. ایران به جای صورت‌بندی ائتلاف‌های قدرتمند منطقه‌ای حول منافع مشترک اقتصادی و فرهنگی، برای جلوگیری از شکل گیری یک محور ضد شیعی، بر سیاست‌های فرامنطقه‌ای خود که به طور بالقوه کلیدواژه شیعه را در بطن خود مستتر کرده، بر گفتمان رقیب مهر تایید زده است.
تقویت ائتلاف عربستان و اسرائیل و ریختن قبح این ائتلاف نامقدس در جهان عرب، زمینه‌ساز مشکلات بزرگتری در آینده برای جمهوری اسلامی خواهد بود. حل مساله قدس شریف بدون نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی که پایه‌های سیاست خارجی خود را بر حمایت از مظلومیت فلسطینی‌ها بنا کرده، بحران مبنایی برای استراتژی‌های بین‌المللی ایران به وجود خواهد آورد. چنین چشم‌اندازی مستلزم تغییر تاکتیک و برهم زدم ائتلاف‌های منطقه‌ای ضد ایران از طریق صورت‌بندی ائتلاف‌های جدید با حضور و بازیگری جمهوری اسلامی است.
