وزیر انرژی روسیه هم به زنگنه وعده معافیت ایران از کاهش تولید داد، هم با سعودی معامله کرد

رویداد۲۴ وقتی اعضای اوپک ماه دسامبر در وین با هم دیدار کردند، با خطر انفجار از درون مواجه بودند. قیمت نفت سقوط کرده بود. قطر از این کارتل خارج شده بود و ترامپ نیز بر سعودی‌ها فشار می‌آورد تا بهای نفت را پایین نگه دارند. در حالی که مذاکرات در آستانه شکست بود، کمک از ناحیه کشوری رسید که حتی عضو اوپک نبود؛ روسیه. ولادیمیر پوتین موافقت کرد که به شرط ادامه تولید ایران در همان سطح، روسیه هماهنگ با سایر اعضای اوپک از تولید خود بکاهد.

میزان دلخوری و رنجش حاکم بر فضای آن نشست و نقش حیاتی روسیه در پیدا کردن راه‌حل خروج از بحران، پیشتر مورد مشابهی نداشت. مذاکراتی که در پشت در‌های بسته رخ داد نقشی محوری در تبدیل شدن روسیه از کشوری که هرگز با اوپک همکاری نمی‌کرد به کشوری داشت که شریکی جداناشدنی از اوپک تلقی می‌شود.

در حالی که این کارتل نفتی مدام از بحرانی به بحران دیگر برمی خورد مانند سقوط بهای نفت، تغییر حکومت در کشور‌های عضو، اختلافات داخلی و حملات متعدد ترامپ، روسیه به کشور قدرتمندی تبدیل شده که قادر است به آن کمک کند. این مسأله به پوتین قدرت زیادی داده تا بازار ۱.۷ تریلیون دلاری نفت را هدایت کند و از نفوذ بیشتری در خاورمیانه برخودار شود.

هلیما کرافت، استراتژیست آر بی سی کپیتال مارکتس می‌گوید اکنون روسیه به طبیب درمانگر اوپک تبدیل شده است. وزیر نفت عربستان، خالد الفالح اخیرا به شوخی گفته بود بیشتر از همکارانش در کابینه با آلکساندر نوواک، همتای روسی خود صحبت می‌کند. او پیشتر گفته بود در سال ۲۰۱۸ دوازده بار با او دیدار کرده بود.

در نشست بعدی اوپک که قرار است در ماه می‌برگزار شود، مقامات روسیه و عربستان در مورد رسمیت بخشیدن به اتحاد غیررسمی خود مذاکره خواهند کرد. برای دهه‌های متمادی بود که آمریکا با در آغوش کشیدن عربستان، آن را متحد راهبردی خود در خاورمیانه قلمداد کرده و با فروش عمده تسلیحات به آن، از این کشور به عنوان قدرت ثبات بخشی در منطقه استفاده کرده است. در عوض واشنگتن عرضه باثبات نفت در بازار به منظور جلوگیری از جهش قیمت و آسیب به اقتصاد آمریکا را از عربستان انتظار داشته است. اما با ائتلاف جدید با روسیه، عربستان دیگر فقط معشوقه آمریکا نخواهد بود.

با روی کار آمدن ترامپ، سیاست عدم مداخله آمریکا در تصمیمات اوپک نیز تغییر یافت. او بار‌ها در توییتر از این کارتل خواسته که با افزایش تولید قیمت را کاهش دهد و طی تماس‌های تلفنی مستقیم از رهبران عربستان بار‌ها خواسته که شیر‌های نفت خود را باز کنند.

یکی از اعضای ارشد دولت ترامپ می‌گوید روابط آمریکا با عربستان اهمیت زیادی برای حفظ ثبات در خاورمیانه و حفظ فشار بر ایران دارد و این رابطه مستحکم خواهد ماند. واقعه قتل جمال خاشقجی، مخالف حکومت آل سعود در ترکیه موجب شد که شکافی در روابط این دو کشور ایجاد شود. روسیه از این فرصت برای نزدیک شدن به عربستان استفاده کرد و به نفوذ در اوپک دست یافت. روابط اوپک با مسکو از دو سال پیش با سه انتصاب جدید استارت خورد.

ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان تصمیم گرفته دخالت بیشتری در صنعت نفت این کشور داشته باشد در حالی که رهبران پیشین این کشور ترجیح می‌دادند این صنعت را به بروکرات‌های وزارت نفت بسپارند. در اواسط ۲۰۱۶ او وزیر کهنه‌کار نفت این کشور، علی النعیمی را با رییس آرامکو، الفالح جایگزین کرد. پوتین نیز نوواک را به عنوان مسئول پیگیری راهبرد بین‌المللی نفتی روسیه برگزید. اوپک نیز محمد بارکیندو، ارشدترین عضو خود که اهل نیجریه است را برای دبیر کلی انتخاب کرد.

بهای نفت در سال ۲۰۱۶ سقوط کرده بود و امیدی به بهبود آن وجود نداشت. این سه نفر به یک توافق جامع برای احیای بهای نفت نیاز داشتند. در نهایت روسیه و اوپک برای کاهش عرضه به توافق رسیدند. در اواسط سال گذشته بود که در نتیجه کاهش عرضه اوپک و بهبود چشم‌انداز رشد اقتصادی جهان، قیمت نفت روند صعودی در پیش گرفت. اما در پایان سال، منازعه تجاری میان چین و آمریکا موجب شد چشم‌انداز اقتصادی جهان بار دیگر تاریک شود.

در ماه دسامبر موعد برگزاری اجلاس اوپک، قیمت نفت در شش هفته متمادی ۳۰ درصد کاهش یافته بود. ایران که با آمریکا درگیر بود، با هر گونه کاهش تولید خود مخالفت می‌کرد و لیبی و ونزوئلا نیز در نتیجه مشکلات داخلی، کاهش تولید را نمی‌پذیرفتند.

در آستانه برگزاری نشست اوپک، قطر نیز با خبر خروج از این کارتل دنیا را غافلگیر کرد. قطر یکی از کشور‌هایی بود که احساس می‌کرد در سایه روابط مسکو و ریاض، به حاشیه رانده شده است. یکی از مقامات قطری گله می‌کرد که اوپک فقط به شنونده تصمیمات بن سلمان و پوتین تبدیل شده است.

در آغاز نشست، الفالح با تقاضا‌های متعددی مواجه بود. ترامپ در پنهان و آشکار خواستار افزایش تولید اوپک میشد. او در توییتی اعلام کرده بود که امید دارد اوپک قیمت را در همین سطح حفظ کند، زیرا دنیا بهای بالای نفت را نمی‌پذیرد.

در عین حال الفالح نیاز داشت که تامین مالی نیاز‌های دولت عربستان را تضمین کند. ۸۷ درصد بودجه عربستان از فروش نفت تامین می‌شود. سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات گفته بود که الفالح امیدی به حصول یک توافق در این نشست ندارد. وقتی الفالح از ایران خواست که به حرکت جمعی کاهش تولید بپیوندد، بیژن زنگنه وزیر نفت ایران، این درخواست را رد کرد و کشور‌های عرب خلیج فارس را به تصرف بازار نفت ایران متهم کرد. شاهدان می‌گویند او با انگشت به المزروعی رییس جلسه اشاره کرد و گفت: شما دشمن کشور من هستید. او سپس تهدید کرد که عضویت ایران در اوپک را به حالت تعلیق در خواهد آورد. نتوانستیم از مقامات نفتی عربستان و امارات در این باره نظرخواهی کنیم.

قرار بود در پایان آن روز اعضای اوپک به توافق برسند و روز بعد با روسیه و سایر کشور‌های هم‌پیمان از جمله آذربایجان و قزاقستان جلسه‌ای برگزار کنند. اما المزروعی ناچار شد جلسه را بدون توافق به پایان برساند. یکی از مقامات اوپک که در آن جلسه حاضر بود می‌گوید یکی از روز‌هایی بود که همه تصور می‌کردند ناکامی در توافق بسیار محتمل است. همه نگران بودند که ببینند عضو بعدی که اوپک را ترک می‌کند، کدام است.

نوواک که در وین بود، روز بعد به مسکو بازگشت تا درباره تنش در اوپک با پوتین مشورت کند. طبق اظهارات اعضای هیات روسی، نوواک روز قبل با الفالح که اصرار داشت مسکو و ریاض سهم مساوی در کاهش تولید داشته باشند، مشاجره کرده بود. اما گویا در مسکو پوتین به نوواک اجازه داد که پیشنهاد کاهش تولید روسیه به میزان بیشتر از قبل را ارایه کند. او به نوواک دستور داد به وین بازگردد و اجازه ندهد اجلاس بدون توافق پایان بیابد.

نوواک پس از بازگشت به وین با وزیر نفت ایران که تهدید به تعلیق عضویت کرده بود، ملاقات کرد. او به زنگنه اطمینان داد که سعودی‌ها را به معافیت ایران از کاهش تولید راضی خواهد کرد. نوواک در دیدار با الفالح نیز وعده داد که روسیه با کاهش تولید به میزان برابر با روسیه موافقت کند. در عوض از ریاض خواست که به ادامه تولید ایران بدون کاهش رضایت بدهد. نوواک به اعضای اوپک گفته بود که ما نیز تحت تحریم آمریکا هستیم و به قیمت دست‌کم ۶۰ دلاری برای هر بشکه نیاز داریم بنابراین از کاهش عرضه، روسیه نیز نفع می‌برد.

در نهایت این ائتلاف، از ماه ژانویه تولید خود را کاهش داد و قیمت نفت از ابتدای سال ۳۰ درصد رشد را تجربه کرد که بهترین استارت سال نو در سی سال گذشته اوپک تلقی می‌شود. سعودی‌ها می‌گویند بیش از سهم متعهد شده از تولید خود کاستند. روسیه متعهد شده بود که روزانه ۲۳۰۰۰۰ بشکه از تولیدش بکاهد، اما طبق گزارش اوپک در ماه مارس تنها ۱۲۰۰۰۰ بشکه از تولید خود کاست. کارشناسان می‌گویند از آنجا که ریاض به حمایت بین‌المللی نیاز دارد، تخطی مسکو از تعهدش را نادیده می‌گیرد. یکی از مقامات این کشور می‌گوید ما تحمل از دست دادن این شریک را نداریم.