«تحریم داخلی» یا «تحریم خارجی» کدام تاثیرگذارترند؟/ محصولات فولادی در گذر سخت تولید تا صادرات

رویداد۲۴ روند صادرات فولاد و محصولات فولادی از سوی شرکت‌های عمده تولیدکننده فولاد کشور نشان می‌دهد که صادرات این محصولات در فروردین ماه سال جاری رشد ۲۵ درصدی داشته است. افت ۳۱ درصدی صادرات فولاد و محصولات فولادی در اردیبهشت ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه سال قبل به دلایلی، چون الزام فولادسازان به عرضه محصولات خود در بورس کالا و لغو معافیت پیمان‌سپاری ارزی صادرکنندگان به کشور‌های عراق و افغانستان در مقایسه با اردیبهشت سال ۱۳۹۷ اتفاق افتاده است.

این در حالی است که رئیس جمهور آمریکا بخش فلزات و معادن ایران که به گفته آمریکایی‌ها می‌تواند در تأمین مالی برنامه هسته‌ای ایران نقش داشته باشد را از ماه گذشته تحریم کرده است. این تحریم شامل صنایع آهن و فولاد، آلومینیوم، سرب و مس است. در پی اعلام تحریم‌های آمریکا بر ضد بخش فلزات ایران، شاید به اعتقاد برخی کارشناسان یک تحریم بخش فلزات ایران به دلیل اجرای سخت و زمان‌بر بودن آن بیشتر در حد یک تهدید باشداما قطعا تبعاتی در این زمینه بر روی توسعه صادرات کشور خواهد داشت.

در گزارش مرکز پژوهش‌ها مجلس آمده است، بررسی روند تحولات داخلی بخش معدن و صنایع معدنی ایران نشان می‌دهد که در سه ماهه اول سال ۱۳۹۸ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، تولید آلومینیوم با افت ۳۲ درصدی، تولید مس کاتد با رشد ۲۷ درصدی، تولید فولاد خام با رشد ۳ درصدی و تولید محصولات فولادی با رشد ۷ درصدی همراه بوده است.

در سه ماهه نخست سال ۱۳۹۸، قیمت جهانی مس در بازه ۶۵۰۰ – ۵۸۰۰ دلار بر تن در نوسان بوده است. در اواخر ماه مارس اعتراضات جوامع محلی در معادن پرو باعث کسری عرضه کنسانتره مس در دنیا و افزایش قیمت این فلز شد. در اواخر ماه ژوئن ۲۰۱۹ عواملی، چون ادامه اعتصابات در معادن بزرگ پرو، کاهش میزان شاخص تبدیل کنسانتره به فلز، کاهش قیمت اسید سولفوریک و اعمال تعرفه روی ۵۰۰ هزار تن کنسانتره وارداتی از آمریکا از سوی چین، موجب افزایش مجدد قیمت این فلز در دنیا شد.

طبق این گزارش در سه ماهه نخست سال ۱۳۹۸ تولید آهن اسفنجی با ۶/۹ میلیون تن رشد ۱۳ درصدی نسبت به سه ماهه نخست سال ۱۳۹۷ داشته است. بررسی آمار تولید محصولات معدنی و فلزات اساسی کشور نشان می‌دهد که به‌رغم تحریم‌های اعمال شده از سوی ایالات متحده آمریکا و افزایش قابل توجه هزینه‌های تولید، واحد‌های معدن و صنایع معدنی کشور توانسته‌اند تا رشد تولید محصولات معدنی و فلزات را در ابتدای سال ۱۳۹۸ تجربه کنند.

محصولات فولادی در گذر تحریم

بررسی آمار ۱۰ شرکت بزرگ فولادساز در دوره فروردین تا تیرماه امسال گویای آن است که در مجموع ۲ میلیون و ۲۴۱ هزار و ۳۲۶ تن صادرات انجام شد که در مقایسه با چهار ماهه پارسال نزول ۱۲ درصدی را تجربه کرده است.

آمار شرکت‌های ذوب آهن، فولاد مبارکه، خوزستان، هرمزگان، خراسان، بناب، چادرملو، کاوه جنوب، آلیاژی و اکسین نشان می‌دهد که در مجموع تیر ماه امسال ۶۲۰ هزار و ۵۸۹ تن صادرات داشتند که نسبت به ماه مشابه در سال گذشته کاهش ۱۳ درصدی را ثبت کرد.

عملکرد واحد‌های فولاد سازی و معدنی در سه ماهه نخست امسال گویای آن است که تولید آهن اسفنجی ۱۳ درصد رشد نسبت به مدت مشابه پارسال دارد و کنسانتره سنگ آهن هم در این دوره چهار درصد افزایش عملکرد داشت، اما تولید گندله سنگ آهن یک درصد افت پیدا کرد. برابر آمار عملکرد واحد‌های فولاد سازی در زمینه آهن اسفنجی در سه ماهه ابتدایی امسال بالغ بر هفت میلیون و ۱۰۱ هزار و ۷۵۰ تن تولید ثبت شد که در مقایسه با مدت مشابه پارسال رشد ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد.

رشد چهار درصدی کنسانتره آهن

تعداد ۹ واحد معدنی شاخص در بخش سنگ آهن نیز در دوره سه ماهه امسال ۱۲ میلیون و ۲۰۷ هزار و ۴۴۳ تن کنسانتره آهن تولید کردند که در مقایسه با سه ماهه ابتدایی ۹۷ رشد چهار درصدی را نشان می‌دهد. مرور عملکرد خرداد ماه امسال ۹ واحد یاد شده نیز حاکی از تولید چهار میلیون و ۱۲۶ هزار و ۱۹ تن است که در مقایسه با ماه مشابه در سال گذشته افزایش ۱۲ درصدی را ثبت کرد، در عین حال خرداد ماه سهم ۳۳.۷ درصدی از کل عملکرد سه ماهه ابتدایی امسال را در زمینه کنسانتره آهن داشت. بیشترین رشد عملکرد در دوره سه ماهه امسال در زمینه کنسانتره آهن در بین ۹ واحد معدنی مورد بررسی، مربوط به شرکت صنعتی و معدنی توسعه ملی با رقم ۹۷ درصد است و تولید ۵۰۹ هزار و ۶۵ تن را نشان می‌دهد.

بیش از ۱۰.۹ میلیون تن تولید گندله

آمار‌های ۹ واحد معدنی مورد بررسی در سه ماهه امسال نشان می‌دهد که ۱۰ میلیون و ۹۹۳ هزار و ۳۵۸ تن گندله سنگ آهن تولید کردند که در مقایسه با سه ماهه نخست پارسال کاهش یک درصدی دارند. خرداد ماه نیز مجموع عملکرد واحد‌های یاد شده سه میلیون و ۷۵۸ هزار و ۶۱۹ تن بود که رشد یک درصدی داشتند. بیشترین رشد در دوره این گزارش در زمینه تولید گندله سنگ آهن مربوط به فولاد خراسان با رقم ۵۰ درصد بود که رقم تولیدش به ۲۲۷ هزار و ۶۲۸ تن رسید و فولاد سنگان خراسان هم با افت ۱۴ درصدی در مقایسه با سه ماهه بهار ۹۷ تولید خود را به رقم ۴۶۴ هزار و ۲۴ تن رساند.

آلومینیوم کاهش تولید را تجربه کرد

همچنین شمش آلومینیوم نیز ۳۲ درصد کاهش تولید در سه ماهه نخست سال جاری داشته است. شمش آلومینیوم امسال ۶۳ هزار تن و در مدت مشابه سال گذشته ۹۲ هزار تن تولید شده است. در این مدت ظروف شیشه‌ای ۱۰۳ هزار تن، کنسانتره زغال‌سنگ ۳۵۵ هزار تن و سنگ‌آهن ۹ میلیون و ۹۸ هزار تن تولید شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب ۹.۹ درصد، ۹.۳ درصد و ۵.۳ درصد کاهش تولید داشته‌اند.

رشد در تولید مس و سرب

خردادماه امسال میزان تولید سرب و روی انگوران (زنجان) با رشد ۳۳ درصدی نسبت به ماه مشابه در سال گذشته به ۱۲۲ هزار و ۳۸۱ تن رسید و در واحد سرب نخلک (استان اصفهان) هم با افزایش ۹۵ درصدی در مقایسه با ماه مشابه پارسال به میزان پنج هزار و ۳۰۶ تن تولید شد. آمار عملکرد سه ماهه نخست سرب و روی انگوران از رشد تولید ۸۵ درصدی نسبت به سه ماهه اولیه سال گذشته حکایت دارد که بیش از ۳۷۱ هزار و ۷۶۰ تن شد و سرب نخلک نیز در این مدت ۱۵ هزار و ۲۹۸ تن تولید داشت که در مقایسه با فصل بهار ۹۶ افزایش ۱۱۲ درصدی دارد.

مجموع تولید این واحد‌ها در سه ماهه ابتدایی امسال به ۳۸۷ هزار و ۵۷ تن رسید که در مقایسه با سه ماهه اول ۹۶ افزایش ۸۶ درصدی دارد.

بی تاثیری تحریم‌ها برمحصولات فولادی؛ تاکنون

رییس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران با اشاره به اعمال تحریم‌های بخش فلزات و معادن ایران از سوی آمریکا گفت: پس از گذشت یک ماه از اجرای این تحریم هنوز تاثیر جدی در روند صادرات این محصولات به وجود نیامده است.

سعید صمدی گفت: برنامه صادرات ۸ میلیون تنی فولاد در سال ۹۸ خیز ایران برای توسعه صادرات این محصول را نشان می‌دهد. ناگفته نماند که فولاد ایران نسبت به بیزنس فولاد خیلی رقم بالایی نیست.

به گفته این صاحبنظر در بخش معدن، عمده مشتری‌های محصولات معدنی ایران در بازار‌های جهانی، شرکت‌های کوچک هستندکه با آمریکا تبادلی ندارند، از اینرو این تحریم‌ها خیلی تاثیری بر روی روند صادرات محصولات ایرانی تاکنون نگذاشته است. از سوی دیگر قیمت فولاد ایران نسبت به بازار‌های جهانی اختلاف قابل توجهی ندارد.

صمدی ادامه داد: در سال‌های گذشته ایران به دلایل مختلف ناگزیر به فروش محصول با قیمت پایین‌تر از قیمت جهانی بود، اما امروز به دلیل کسب جایگاه خود در بازار این فاصله را به حداقل رسانده است.

تحریم‌های داخلی بر محصولات فولادی

رییس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران در پاسخ به این سوال که با توجه به هزینه‌های حمل محموله‌های صادراتی تاثیر آن بر قیمت و یا میزان صادرات چقدر بوده است؟ گفت: امروز نسبت به سال قبل افزایش قابل توجهی در قیمت حمل محموله‌ها از طریق کشتی به چین نبوده است (همان ۳۴ تا ۳۵ دلار) از اینرو تغییر کاهشی در مسیر صادرات نداشتیم، اما نمی‌توانیم خیلی به این موضوع خوشبینانه نگاه کرد چرا که احتمال افزایش نرخ حمل بار در آینده نزدیک باعث کاهش بخشی از صادرات محصولات فولادی و مواد معدنی کشورمان به کشور‌های دیگر از جمله چین شده است. در رابطه با صادرات سرب و روی نیز تاکنون تاثیر کاهشی به خود نگرفته است چرا که مقادیر صادرات این محصولات خرد است، از اینرو نمی‌تواند مورد ردیابی از سوی آمریکا قرار بگیرد.

به گفته صمدی، تحریم‌های داخلی خیلی زودتر از تحریم‌های خارجی بر روی تولید و صادرات محصولات معدنی به ویژه صادرات فولاد تاثیرگذار بوده است.

رییس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران با بیان اینکه قبل‌تر از اعمال تحریم‌های یکجانبه از سوی آمریکا، بیشتر محصولات معدنی در معرض کاهش تولید یا صادرات قرار گرفته بود. یکی از روش‌های تحریم داخلی که بر محصولات معدنی به ویژه فولاد از سوی مسئولان کشور اعمال شده است ممانعت از صادرات فولاد توسط شرکت‌ها و بازرگانان است. در حال حاضر اجازه صادرات این محصول صرفا از طریق شرکت‌های مورد تایید وزارت صنعت صادر می‌شود.

جایگاه محصولات فولادی در بازار داخل

دبیرکل کنفدراسیون صنعت ایران نیز در همین رابطه به خبرنگار اقتصاد۲۴ گفت: صنایع معدنی و محصولات فولادی یکی از بخش‌های بزرگ و تکمیل کننده بازار داخلی است که اهمیت زیادی برای سایر صنایع به ویژه صنایع دفاعی کشور دارد.

داریوش مهاجر در ادامه گفت: تامین نیاز داخل یکی از ویژگی‌های حفظ و توسعه تولید این محصولات است. به‌کارگیری مقاطع مختلف فولادی در صنایع مختلف، اهمیت تولید این محصولات را بیش از گذشته کرده است از این رو تمام تولیدکنندگان با هدف توسعه و صادرات اقدام به تولید کرده اند چرا که بازار داخل بازار بزرگی است و حوزه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد.

دبیرکل کنفدراسیون صنعت ایران با اشاره به اعمال تحریم‌های آمریکا بر صادرات مواد معدنی و فولادی کشور گفت: عمده صادرات این نوع محصولات، بازار‌های محدود است و بیشتر کشور‌های منطقه مثل عراق و افغانستان را پوشش می‌دهد. در حال حاضر تغییری در روند تولید و صادرات این محصولات به وجود نیامده است.

مهاجر ادامه داد: زمانی شمش فولاد در کشور‌های قرقیزستان و روسیه تولید و به جهت به کارگیری در سایر صنایع وارد کشور می‌شد، اما امروز کارخانه‌های زیادی هستند که با توجه به نیاز داخل اقدام به تولید شمش فولاد کرده و نیاز صنایع کشور را در داخل تامین می‌کنند.