موفقیت‌های صنعتی ایران در صورت عدم دشمنی ترامپ/چرا دلواپسان از دستاورد‌های برجام ترسیدند؟

رویداد۲۴ این روز‌ها بسیاری از منتقدان و دلواپسان دولت را به بهانه عدم موفقیت در هدایت صحیح کشتی سیاست ایران در عرصه بین الملل هدف تاریخی‌ترین انتقادات قرار داده و دستگاه دیپلماسی کشور و بخصوص شخص محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه را که مورد تقدیر رهبرمعظم انقلاب قرار گرفته و در عرصه‌های بین المللی نیز بار‌ها و بار‌ها نقش پررنگی را ایفا کرده و به اعتراف حتی دشمنان از بهترین حربه‌ها برای حفظ منافع ملی کشور بهره برده است به بدترین شککل ممکن تخریب می‌کنند.

این در حالی است که بنابر گزارش کمیسیون امنیت ملی مجلس، دستاورد‌های برجام طی شش ماه نخست بعد از انعقاد توافق تاریخی، دستاورد‌هایی چشمگیر و بسیار مؤثر در امرو اقتصاد و سیاست کشور بوده است.

تیرماه ۹۶ بود که گزارش شش ماهه دوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از روند اجرای برجام به هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی برای قرائت در صحن علنی ارجاع شد.

این گزارش دارای ۸ بخش مشتمل بر مبانی و منابع گزارش، اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران، فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، تحریم‌های رفع شده، تحریم‌های باقی مانده، موارد نقض عهد و پیمان شکنی آمریکا، اقدامات متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران بود.

با اجرای برجام، برخی از موانع و تحریم‌های هسته‌ای وفق برجام رفع شد که گوشه‌ای از این موارد رفع تحریم شده عبارتند از:

-رفع تحریم‌ها در حوزه نفت، گاز پتروشیمی به شکلی که میانگین صادرات روزانه نفت خام ومیعانات گازی کشور به بیش از دو برابر نسبت به زمان قبل از برجام افزایش داشته است.

-با انعقاد تفاهم نامه‌های متعدد در حوزه توسعه زیرساخت‌های نفت و گاز، زمینه برای عقد قرارداد‌های بین‌المللی فراهم و برخی از آن‌ها عملیاتی و اجرایی گردیده است، که قدم مناسبی در جهت جذب شرکت‌های بین‌المللی و سرمایه گذاری خارجی می‌باشد.

-در حوزه حمل و نقل پس از برجام زمینه خرید هواپیما‌های مسافربری نو از شرکت‌های سازنده فراهم گردید که از جمله می‌توان به انعقاد قرارداد خرید ۱۰۰ فروند ایرباس، ۸۰ فروند بوئینگ و ۲۰ فروند هواپیمای ATR توسط هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران «هما» و امضای قرارداد خرید ۳۰ فروند هواپیمای بوئینگ (قابل افزایش تا ۶۰ فروند) توسط شرکت هواپیمایی آسمان اشاره نمود. علاوه بر آن، براساس برجم تحریم ۷۰ فروند از هواپیما‌های خط هوایی جمهوری اسلامی ایران لغو و زمینه خرید قطعات هواپیما به قیمت رسمی کشور‌های سازنده و نیز تعمیر هواپیما با مشارکت کشور‌های دیگر و تأمین سوخت هواپیما فراهم شده است. شایان ذکر است تاکنون سه فروند هواپیمای ایرباس و ۴ فروند هواپیمای ATR تحویل هواپیمایی هما شده است.

-در حوزه کشتیرانی ونفتکش تحریم‌های شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی نفتکش، اعم از تأمین سوخت، دسترسی به بنادر، بیمه و بیمه اتکاریی رفع گردیده و ۱۴۳ فروند از کشتی‌های شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و ۷۴ فروند از نفتکش‌های شرکت ملی نفتکش از فهرست تحریم‌ها خارج شده است و شرایط لازم برای خرید، ساخت، تعمیرات و سایر خدمات جانبی در زمینه کشتیرانی و نفتکش، فراهم گردیده است.

اما یکی از مهمترین مواردی که در اقتصاد خانوار‌های ایرانی به طور مستقیم اثر داشته و قابل مشاهده بود رفع تحریم‌های بخش خودرو بود.

با رفع بخشی از تحریم‌ها علیه صنعت خودروسازی و ازاد شدن بازار ایران برای شرکت‌های خودرویی دنیا، رقابتی تنگاتنگ برای ورود به بازار ۸۰ میلیونی ایران آغاز شد.

سال ۲۰۱۷ بهار خودروسازان جهانی در بازار ایران

آغاز سال ۲۰۱۷ برای خودرویی‌ها نشان از شروع همکاری‌ها وبه ثمر نشستن مذاکراتی بود که به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ۱۹ قرارداد خودرویی را در کارنامه بخش دولتی و بخش خصوصی تولیدکننده خودرو ثبت کرد.

خودروساز‌های داخلی و البته بخش خصوصی قرارداد‌هایی را با پیش‌شرط استفاده از توان تولید داخلی، انتقال تکنولوژی و البته صادرات ۳۰ درصدی با خودروسازان اروپایی و آسیایی امضا کردند و خبر‌ها حکایت از انعقاد قرارداد‌های جدیدی داشت که می‌توانست بازارخودرو‌های تولیدی ایران را به لحاظ تنوع گسترده‌تر از قبل کند.

برجام

مسابقه رنو و پژو برای فتح بازار خودروی ایران

وزیر صنعت، معدن و تجارت در نشست خبری روز صنعت و معدن علاوه بر ارائه کارنامه فعالیت این وزارتخانه، اخبار جدیدی را که بعضاً مرتبط به صنعت خودرو است اعلام کرد و برخی از چالش‌های موجود در بخش صنعت و معدن را مورد ارزیابی قرار داد. محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت وقت در آن نشست اعلام کرد: رفع تحریم‌های بین‌المللی، ورود شرکت‌های بزرگ خودروسازی برای سرمایه‌گذاری در کشور را به همراه داشت و موجب شد تا رایزنی با برخی از این شرکت‌ها رنگ‌وبوی جدی به خود گیرد. در این خصوص می‌توان به مذاکرات صورت‌گرفته میان ایدرو و رنو اشاره کرد. مذاکراتی که نزدیک به ۱۰ ماه پیش به مرحله امضای تفاهم‌نامه رسید؛ اما با وجود اعلام چند بازه زمانی برای تبدیل این تفاهم‌نامه به قرارداد از سوی سازمان گسترش هنوز دو طرف از مرحله تفاهم‌نامه عبور نکرده‌اند. آخرین اخبار از نهایی شدن این تفاهم‌نامه در اواخر اردیبهشت ۹۷ حکایت داشت؛ اما با وجود حضور مسوولان این شرکت فرانسوی در ایران قرارداد نهایی امضا نشد و ظاهراً آخرین رایزنی‌ها برای رسیدن به توافق نهایی همچنان ادامه دارد.

«پیش‌بینی ۶۰ درصدی سرمایه‌گذاری رنو، تاکید بر صادرات ۳۰ درصدی، پیوند قطعه‌سازان ایرانی به زنجیره تولید جهانی و ورود شرکت واردکننده محصولات رنو به ایران به هلدینگ ایدرو _ رنو» از جمله الزاماتی است که برای این قرارداد در نظرگرفته شده؛ الزاماتی که می‌توان گفت راه را برای نهایی کردن این قرارداد دشوار کرده است و حال نعمت‌زاده با ورود هیاتی از رنو به ایران در هفته جاری از احتمال نهایی شدن این قرارداد خبر می‌دهد.

فراهم شدن مقدمات ورود مرسدس بنز

عقد قرارداد با شرکت مرسدس بنز و حضور این خودروساز مطرح آلمانی در ایران یکی از دستاورد‌های مهم برجامی دولت روحانی در عرصه صنعت خودرو بود.

امیرحسن کاکایی، اظهار کرد: شرکت مرسدس بنز از شرکای قدیمی و استراتژیک صنعت خودروی ایران در طول نیم قرن گذشته بوده است.

وی با بیان اینکه در دهه ۴۰ و ۵۰ هجری شمسی شرکت بنز با همکاری شرکت ایرانی خاور حضور پر رنگی در تولید خودرو‌های تجاری و سنگین در ایران داشت، خاطرنشان کرد: در آن زمان زیرساخت‌های کشور در این حوزه و کیفیت خودرو‌های بنز تولیدی در ایران در سطح جهان زبانزد بود.

این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: با وجود این سابقه همکاری با شرکت مرسدس بنز در اواخر دهه ۸۰ قطع شد، اما با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و اجرایی شدن برجام مذاکره برای بازگشت این خودروساز مطرح جهان به صنعت خودروی ایران آغاز شد.

وی افزود: این مذاکرات اخیراً به نتیجه رسیده و قرارداد همکاری مشترک با شرکت مرسدس بنز در زمینه تأسیس شرکت مشترک برای طراحی و تولید خودرو‌های تجاری و ارائه خدمات پس از فروش این خودرو‌ها در سطح استاندارد‌های جهانی در ایران، منعقد شد.

نقض برجام توسط آمریکا، خودرو را گران کرد

همه چیز از نقض برجام توسط آمریکایی‌ها شروع شد، آنجاکه دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا خبر از خروج این کشور از توافق هسته‌ای و برجام داد. این خروج به معنای بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران بود و دست بر قضا، خودروسازی در اولویت تحریم‌ها قرار گرفت. فشار سنگینی که نقض برجام و بازگشت تحریم‌ها به بازار خودرو وارد کرد، از چند جهت بود؛ رشد نرخ ارز، افت شدید تولید و صعود قیمت.

چند ماه قبل از نقض برجام توسط آمریکا، کشور با محدودیت انتقال ارز از امارات مواجه شد و این اتفاق، زمینه را برای بروز بحران ارزی فراهم آورد. با رشد نرخ ارز به سبب محدودیت انتقال از امارات، تورم رفته رفته در مسیر افزایش قرار گرفت و این موضوع به صنایع خودرو و قطعه نیز سرایت کرد. رشد نرخ ارز، هزینه تولید قطعات و مواد اولیه خارجی را بالا برد و به تبع آن، قیمت تمام شده خودرو‌های داخلی نیز افزایش یافت. با این حال، بازار شوک چندان بزرگی را از این ناحیه دریافت نکرد و قیمت‌ها همچنان برای مشتریان قابل‌هضم بود. با آغاز سال ۹۷، اما نرخ ارز رشدی دیگر را تجربه کرد و همزمان، تأمین ارز دولتی نیز برای زنجیره خودروسازی کشور سخت شد. این شرایط تنها نقض برجام را کم داشت که آن نیز توسط آمریکایی‌ها رخ داد و نرخ ارز با سرعتی بالاتر از قبل سر به صعود گذاشت.

اقدام متقابل ایران در مقابل خلف وعده پژو و رنو

بعد از خروج شرکت‌هایی که برای فتح بازار ایران با یکدیگر رقابت می‌کردند به دلیل تحریم‌های ترامپ علیه آنان، خط تولید پژو ۳۰۱ بدون حضور شرکت پژو در ایران‌خودرو رونمایی شد.

پس از امضای برجام شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا به سمت بازار ۳۰ میلیارد دلاری خودرو در ایران روانه شدند.

با بازگشت پژو به ایران قرارداد ازسرگیری همکاری ایران‌خودرو با پژو فرانسه پس از مذاکراتی طولانی به امضا رسید. بر این اساس، ایجاد شرکت مشترک ایرانی-فرانسوی با سهامداری ۵۰ درصدی هر یک از طرفین، مهم‌ترین بخش این قرارداد است که به انتقال فنّاوری به‌روز دنیا، تولید محصولات جدید و همچنین استفاده از بازار‌های صادراتی خواهد انجامید.

رویترز با انتشار جزئیاتی از قرارداد ۸۰۰ میلیون یورویی ایران‌خودرو با پژو فرانسه را اعلام کرد تولید کنونی مدل‌های قدیمی پژو ۴۰۵ و پژو ۲۰۶ ساماندهی شده و تولید سه خودروی جدید پژو ۲۰۸، ۲۰۰۸ و ۳۰۱ از اواسط سال ۲۰۱۷ در این قرارداد پیش‌بینی‌شده است.

شرکت تازه تأسیس ایرانی- فرانسوی با سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون یورویی که به‌طور مساوی از سوی دو طرف تأمین می‌شد، کارخانه‌ای نزدیک تهران را برای تولید مدل‌های جدید پژو یعنی پژو ۲۰۸، ۲۰۰۸ و ۳۰۱ از اواسط سال ۲۰۱۷ نوسازی خواهد کرد.

این تنها گوشه‌ای از اثرات یک توافق بین المللی بود که اگر طرف مقابل با دستاویز قراردادن بهانه‌های واهی آن را به بیراهه نمی‌کشاند قطعاً اثرگذاری مثبت آن در عرصه صنعت خودرو امسال و سال‌های آینده بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌خورد. شاید آن وقت دیگر منتقدان دولت و کاسبان تحریم نمی‌توانستند هر روز با استفاده از گرانی خودرو و کیفیت پایین و ... دولت را مورد بی مهری قرار داده و از آن به عنوان یکی از نقاط ضعف دولت روحانی نام ببرند.