گام‌های تهران- ریاض در مسیر تنش‌زدایی

رویداد۲۴ پس از سال‌ها تنش و اختلاف نظر در زمینه‌های مختلف بین ایران و ریاض، اینک نشانه‌های مثبت و امیدوار کننده‌ای از سوی مقامات دو طرف مشاهده می‌شود. اینکه «محمدبن سلمان» ولیعهد سعودی گزینه جنگ با ایران را رد کند و بر کارامدی روابط دیپلماتیک با ایران تاکید ورزد، حاکی از چرخش آشکار در مواضع سران آل سعود است. ضمن این که اعلام آمادگی برخی بازیگران منطقه همچون «عادل عبدالمهدی» و «عمران خان» نخست وزیران عراق و پاکستان، برای میانجیگری نیز از امیدواری ان‌ها برای حل وفصل مسالمت آمیز اختلافات تهران- ریاض حکایت دارد.

افزون بر آن، چندی پیش «علی ربیعی» سخنگوی دولت هم از پیام عربستان به تهران پرده برداشت که البته مقامات آل سعود برای پاسخگویی به افکار عمومی داخلی و متحدان خارجی تلاش کردند تا آن را به نحو دیگری انعکاس دهند. به عنوان نمونه «عادل الجبیر» وزیر مشاور عربستان در امور خارجه در صفحه توییتر خود نوشت «چیزی که سخنگوی دولت ایران اعلام کرد مبنی بر اینکه عربستان برای آن‌ها پیام‌هایی ارسال کرده است دقیق نیست؛ مساله‌ای که اتفاق افتاد این است که برخی کشور‌های برادر برای کاهش تنش تلاش کردند و ما نیز به آن‌ها گفتیم که عربستان دائما برای ایجاد امنیت و ثبات در منطقه تلاش می‌کند.»

جمهوری اسلامی ایران نیز که همواره خواستار بهبود روابط خود با کشور‌های همسایه و منطقه همچون عربستان بوده، در فضای کنونی هم بر رویکرد همیشگی خود تاکید می‌کند. در همین ارتباط بود که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان چند روز پیش در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرگزاری ترکیه‌ای «تی آر تی»، گفت: ما همیشه آماده مذاکره درباره تمامی مسائل با عربستان سعودی بوده‌ایم. عربستان همسایه ماست و قرار است تا ابد در کنار یکدیگر بمانیم. ما چاره‌ای جز گفتگو با یکدیگر نداریم. ما می‌توانیم مستقیم یا از طریق میانجی‌گری با عربستان مذاکره کنیم. ما هرگز میانجیگری را رد نمی‌کنیم.

پیام دوستی به همسایگان و تلاش برای اتحاد درونزای منطقه‌ای نیز اوایل مهرماه در قالب طرح «ابتکار صلح هرمز» از سوی حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری از پشت تریبون مجمع عمومی سازمان ملل به جهانیان مخابره شد؛ طرحی که از اهمیت امنیت درونزا برای دستیابی به صلح در منطقه حکایت دارد.

در همین ارتباط روحانی در جریان سخنان خود از تریبون مجمع اظهار کرد: بنا به مسئولیت تاریخی کشورم در حفظ امنیت، صلح، ثبات و پیشرفت در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز، همه کشور‌هایی را که از تحولات خلیج فارس و تنگه هرمز متأثر می‌شوند به «ائتلافِ امید HOPE» یعنی «ابتکار صلح هرمز» (Hormoz Peace Endeavor) دعوت می‌کنم.

---

از دریچه نگاه روحانی هدف «ائتلاف امید» ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان حوزه تنگه هرمز، و تفاهم متقابل و روابط صلح آمیز و دوستانه میان ایشان است. این ابتکار حوزه‌های مختلف همکاری مانند تأمین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع از و به کشور‌های حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را در بر می‌گیرد.

همچنین ائتلاف امید بر پایه اصول مهمی همچون پایبندی به اهداف و اصول ملل متحد، احترام متقابل، منافع متقابل، جایگاه برابر، گفتگو و تفاهم، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، خدشه‌ناپذیریِ مرزهایِ بین‌المللی، حل و فصلِ مسالمت‌آمیزِ تمامیِ اختلافات و از همه مهم‌تر دو اصلِ بنیادینِ «عدم تجاوز» و «عدم دخالت در امور داخلی یک‌دیگر» قرار دارد.

طرح روحانی چند روز پس از حملات موشکی انصارالله یمن به تاسیساست نفتی عربستان موسوم به «آرامکو» مطرح شد؛ حملاتی که هزینه سنگینی روی دوش سعودی‌ها گذاشت و برخی دشمنان ایران با بهره گیری از رخدا مذکور و طرح ادعای ارتباط آن با تهران، در صدد اعمال فشار بر ایران برآمدند.

باوجود گذشت نزدیک به یک ماه از واقعه حملات آرامکو، هنوز هم «دونالد ترامپ» به دنبال استفاده حداکثری از آن برای دستیابی به اهداف چندمنظوره خود هستند؛ اهدافی، چون به انزوا کشاندن و فشار بر ایران، اختلاف افکنی افزون‌تر در منطقه به ویژه بین کشور‌های حوزه خلیج فارس و دریای عمان، سرازیر کردن سلاح‌های آمریکایی به این کشورها، توجیه حضور و مداخله گری نظامی در منطقه و غیره.

باوجود گذشت نزدیک به یک ماه از واقعه حملات آرامکو، هنوز هم «دونالد ترامپ» به دنبال استفاده حداکثری از آن برای دستیابی به اهداف چندمنظوره خود هستند؛ اهدافی، چون به انزوا کشاندن و فشار بر ایران، اختلاف افکنی افزون‌تر در منطقه به ویژه بین کشور‌های حوزه خلیج فارس و دریای عمان، سرازیر کردن سلاح‌های آمریکایی به این کشورها، توجیه حضور و مداخله گری نظامی در منطقه و غیره.

روز جمعه نوزدهم مهرماه نیز «مارک اسپر» وزیر دفاع آمریکا از اعزام بیش از سه هزار نیروی نظامی به عربستان صحبت به میان آورد. بر پایه بیانیه پنتاگون دو سامانه جدید موشک‌های پاتریوت، یک سیستم اختلال موشکی تاد، دو اسکادران جنگنده هوایی و یک واحد تجسس هوایی از جمله تجهیزاتی است که به عربستان تحویل خواهند داد.

به باور ناظران فروش تجهیزات نظامی و جنگ افزار‌ها به همراه حضور نظامی چشمگیر امریکایی‌ها در عربستان، در راستای نظامی سازی منطقه و سرازیر شدن سیل دلار‌های نفتی عربستان به آمریکا انجام خواهد شد؛ خطری که حتی صدای نمایندگان کنگره را نیز درآورده و بار‌ها نسبت به تبعات حرص و ولع ترامپ برای فروش جنگ افزار‌ها معترض شده و در مقابل رئیس جمهوری ایستاده اند، اما تا کنون موفقیت زیادی در این مسیر به دست نیاورده اند.