فروشگاه‌های زنجیره‌ای اروپایی در راه ایران

رویداد24- به رغم گذشت ۷۰ سال از افتتاح اولين فروشگاه زنجيره‌اي در ايران، اين شيوه از تجارت همچنان با معضلات زیادي دست به گريبان است. راه‌اندازی یک مجموعه فروشگاه زنجیره‌ای، بسیار سرمایه بر است و به زیرساخت‌های زیادی نیاز دارد؛ عواملي كه در كنار نامشخص بودن وضعيت بازگشت سرمايه، فعاليت در اين عرصه را با ترديد مواجه مي‌كند. تا حدود صد سال پيش، بازار مركزي در شهرهاي عمده، محلي متمركز بود كه در آنجا عمده فعاليت هاي بازرگاني، خدماتي و حتي توليدي صورت مي‌گرفت و به نوعي، داد و ستد به طور مستقيم و در پيوند با عرضه و تقاضا اتفاق مي‌افتاد.

به گزارش روزنامه آرمان، اين شكل از بازرگاني متمركز را اين روزها شايد بتوان در مجموعه فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي سراغ گرفت؛ اماكني كه هر چند در قالب با نمونه هاي تاريخي خود تفاوت هاي فاحشي دارند، اما در هدف گذاري دقيقا بر همان مبنايي استوارند كه بازارچه‌هاي سنتي بر آن اساس شكل گرفته بوده‌اند و آن تمركز گرايي در تجارت و ارائه خدمات به مشتريان و متقاضيان است. با اين همه، فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي در ايران، همچنان تا دستيابي به اهداف غايي و موفقيت هاي فراگير راه درازي در پيش دارد.

با اينكه تجربه تاسيس اولين فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي در جهان به قرن هجدهم در بريتانيا برمي‌گردد، اما قريب به دو قرن طول كشيد تا پاي فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي به بازار ايران باز شود. سال ۱۳۲۸ خورشيدي فروشگاه‌هاي سراسري سپه در تهران پايه‌گذاري شد و چنان تجربه بديعي بود كه همچنان بسياري از مردم، فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي را با مفهوم فروشگاه سپه به خاطر مي‌آورند. با شروع دهه هفتاد و به دنبال نابساماني در توزيع اقلام اساسي، نياز به تاسيس فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي در سطح گسترده آنچنان احساس شد كه شهرداري تهران در اولين گام به تاسيس فروشگاه‌هاي شهروند اقدام كرد.

در اين دوره در كنار فروشگاه‌هاي اتكا، سپه، امكان، اولين فروشگاه بخش خصوصي با نام پروما در مشهد راه‌اندازي شد. در سال ۱۳۸۴ براي اولين بار يک فروشگاه فرانسوي– اماراتي در ايران مجوز تاسيس گرفت و در سال ۱۳۸۸ با نام هايپراستار در غرب تهران افتتاح شد. اين فروشگاه که به مدت ۲۰ سال زمين مورد نظر خود را از شهرداري تهران اجاره کرده، نخستين مورد از سرمايه گذاري بزرگ يک شرکت خارجي در بخش خدمات ايران محسوب مي‌شود.در حال حاضر فروشگاه‌هاي هايپرمي، حامي، جانبو، افق كوروش، نجم خاورميانه، خونه به خونه در كنار فروشگاه‌هاي سپه، اتكا، امكان، شهروند و هايپراستار در ايران و به شكل زنجيره‌اي فعاليت مي‌كنند.

فروشگاه‌هاي پر ترديد

به رغم گذشت ۷۰ سال از افتتاح اولين فروشگاه زنجيره‌اي در ايران، اين شيوه از تجارت همچنان با معضلات زیادي دست به گريبان است. راه‌اندازی یک مجموعه فروشگاه زنجیره‌ای، بسیار سرمایه بر است و به زیرساخت‌های زیادی نیاز دارد؛ عواملي كه در كنار نامشخص بودن وضعيت بازگشت سرمايه، فعاليت در اين عرصه را با ترديد مواجه مي‌كند. از سوي ديگر هزینه‌های جاری این قبیل فروشگاه‌ها از جمله بهای حامل‌های انرژی و مالیات‌های دوره‌ای كه حتي تا نيم ميليارد تومان در ماه برآورد مي‌شود، از ديگر موانع توسعه اين شيوه از تجارت در ايران عنوان مي‌شود.

اما گذشته از اين مسائل، توليد در حجم انبوه، وجود شرايط رقابتي در بازار اقتصاد، رشد فزاينده تعداد مراكزتوليدي، صنعتي و خدماتي، افزايش درآمد سرانه و تنوع طلبي، از ديگر عوامل اثرگذار در رشد و توسعه فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي تلقي مي‌شوند. وجود تورم و تغييرات مداوم در قوانين اقتصادي - تجاري، توان برنامه ريزي بلندمدت و ميان مدت را از بنگاه هاي اقتصادي به طور اعم و فروشگاههاي زنجيره‌اي به طور اخص سلب مي‌كند.

گردشگري به قصد خريد

در حالي كه فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي كشور به دنبال ايجاد تحول در شيوه خريد ايرانيان هستند، به نظر مي‌رسد شهر تهران در شرف تبديل شدن به شهر مال‌ها است؛ اتفاقي كه به گفته كارشناسان اقتصادي مي‌تواند اين شهر را به مقصد «گردشگري خريد هاي مدرن» تبديل كند. بنابر آمار اعلام شده از سوي استانداري تهران، در فروردين سال جاري قريب به يك ميليون و صد و پنجاه هزار گردشگر از مراكز خريد، پاساژها و فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي در تهران بازديد كرده‌اند. اين اتفاق حكايت از اين دارد كه تحولي تازه در بازار داد و ستد ايران در حال رخ دادن است؛ تحولي كه مي‌رود تا بازارهاي سنتي را به بازارهاي مدرن تبديل كند.

 بنا بر اعلام مسئولان مجتمع تجاری کوروش، در نوروز امسال، بيش از نیم‌ میلیون نفر از این مرکز بازدید کردندكه به طور میانگین روزانه ۴۰ هزار نفر را شامل مي‌شود. شايد روشن بودن افق «مال»‌ها بوده است كه باعث شده تا بسياري از مديران اين مجموعه ها، گسترش دامنه فعاليت هايشان حتي تا خارج از مرزهاي ايران را به مورد اجرا بگذارند.

خرداد سال گذشته، يكي از فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي ايران، شعبات خارجي خود در چهار كشور روسیه،عراق،گرجستان و ارمنستان را افتتاح كرد. معاون اجرایی فروشگاه‌های زنجیره‌ای خونه به خونه در اين رابطه عنوان كرد: یش بینی ما این است که با افتتاح ۵۰ شعبه از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خونه به خونه ۲۵ درصد بازار منطقه ای را می‌توانیم پوشش دهیم.

دستور پلمب

بعد از نهايي شدن برجام، نگاه فعالان اقتصادي بين‌المللي به بازارهاي ايران دوخته شد. اولين برندي كه حضورش در ايران خبرساز شد و البته حواشي زيادي را هم ايجاد كرد، «فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي مك دونالد» بود. هر چند بعدتر مشخص شد كه چنين اتفاق در عمل رخ نداده است، اما خبرگزاري‌ها از پلمب «KFCهای تقلبی» در بازار نوشتند. نایب رئیس اتاق اصناف ایران در اين ارتباط به تسنيم گفت:« در صورتی که فروشگاه زنجیره‌ای با نام آمریکایی در ایران افتتاح شود برای پلمب به اماکن معرفی می‌شود.» جلال الدین محمد شکریه در عين حال اظهار كرد:«فروشگاه‌های زنجیره‌ای بين‌المللی در صورتی می‌توانند در ایران حضور داشته باشند که ابتدا اقدام به ثبت شرکت در ایران کرده باشند و بعد به وزارت صنعت مراجعه کرده و مجوز بگیرند.»

پيوند اقتصادي در مال‌ها

دکتر عباس کاظمی در کتاب «پرسه‌زنی و زندگی روزمره ایرانی» می‌نویسد: «در دنیای امروز پاساژها و مراکز خرید به بخش جدایی‌ناپذیر از هویت شهری تبدیل شده‌اند.» به عقيده اين استاد دانشگاه، فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي و مراكز بزرگ خريد، نقطه اتصال اقتصاد جهاني است. گسترش فرهنگ خريد حالا باعث شده تا دنياي فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي به فراسوي مرزها پيوند بخورد؛ آنچنان كه فروشگاه‌هاي ايراني به ساير كشورها راه يافته و از آن سو، پاي فروشگاه‌هاي معتبر خارجي هم به ايران باز شود.

 نایب رئیس اتحادیه صنف فروشگاه‌های زنجیره‌ای سراسر کشور از مذاکره میان شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه با چند شرکت اروپایی و آسیایی برای ایجاد شرکت و برندی مشترک در زمینه فروشگاه‌های زنجیره‌ای خبر داد و گفت: پیش بینی می‌شود تا پایان امسال مشارکت و قراردادهای همکاریمان را تعریف کنیم و سرمایه‌گذاری شکل بگیرد. آنچنان كه خبرگزاري ايرنا گزارش داده، فرشید گل زاده ارزش صنعت خرده‌فروشی در کشور را ۷۰ میلیارد دلار بیان کرد و گفت: «کمتر از ۱۸ درصد از این حجم به صورت مدرن مدیریت می‌شود؛ این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته، سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای بسیار بیشتر است.»

سرمايه گذاري ديگر كشورها براي «مال» سازي در ايران را شايد بتوان نمونه‌اي از مدرنيزه شدن داد و ستد در كشورمان تلقي كرد؛ اتفاقي كه البته پيش از اين هم مورد توجه مسئولان اقتصادي ايران قرار داشته است؛ آنچنان كه سال گذشته و در«دومین کنفرانس صنعت پخش ایران» قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت از سرمایه گذاری كشورهاي فرانسه و اتريش به منظور تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران خبر داد و گفت:«در صورت راه‌اندازی این فروشگاه‌ها در کشور، برای رقابت با آنها نیازمند توزیع و خدمات‌رسانی به شکل رقابتی‌تر و شفاف‌تر هستیم.» مجتبي خسرو تاج با اشاره به مزايا و الزامات ايجاد فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي اظهار كرد:«فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي با اصلاح سیستم توزیع می‌توانند در کاهش هزینه‌ها نقش موثری برعهده داشته باشند.»