ورود دو بازیگر جدید به صحنه سوریه/ واکنش ایران، روسیه، ترکیه و آمریکا چیست؟

  رویداد۲۴آموس هارل در هارتص نوشت: این هفته انتشار ویدئویی جنجالی در مورد حسام کاترجی، نماینده مجلس سوریه خبرساز شد. کاترجی یکی از مشهورترین تاجران سوریه محسوب می‌شود. در این ویدئو او از هواپیمای شخصی خود خارج و توسط بادیگارد‌های مسلح اسکورت می‌شود. دو ستون از سربازان سوری در دو طرف خودروی کاترجی قرار گرفته اند.

یکی از کاربران اجتماعی در واکنش به این ویدئو نوشته بود: «حتی رئیس جمهور نیز توسط چنین کاروانی بدرقه نمی‌شود. تعدادی از نمایندگان مجلس حتی دارای یک خودروی شخصی نیستند و با اتوبوس به محل کار خود جا به جا می‌شوند».

---

بیشتر بخوانید:

چگونه ایران در فهرست سیاه FATF قرار گرفت؟

---

این موضوع در پارلمان سوریه نیز جنجال برانگیز شد. یکی از نمایندگان خطاب به کاترجی گفت: «درست زمانی که کشور در بحران اقتصادی به سر می‌برد و مردم در درگیری‌ها کشته میشوند نباید چنین رفتاری از خود بروز دهیم». در نهایت کاترجی اعلام کرد که از اشتباه خود درس گرفته است و از مردم، پارلمان و رئیس جمهور عذرخواهی کرد.

کاترجی ۳۷ ساله رئیس بنگاه تجاری کاترجی است. این بنگاه از چندین شرکت تشکیل شده است که در صنایعی همچون ساختمان، نساجی و پتروشیمی فعالیت می‌کنند. او فرزند خیاط فقیری است که یک کارخانه بافندگی را در شهر رقه راه اندازی کرده بود. در حال حاضر کاترجی تقریبا یک میلیارد دلار ثروت دارد.

حسام کاترجی و برادرش در ابتدا وارد بخش ساخت و ساز شدند. آن‌ها به دلیل روابط نزدیک با خانواده بشار اسد و رهبران قومی در رقه توانستند کسب و کار خود را گسترش دهند. برادران کاترجی موفق شدند به مجوز‌های غیرقانونی برای ساخت و ساز در این منطقه دست پیدا کنند.

بعد از شروع جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ و قحطی آرد در مناطق مختلف کشور، برادران کاترجی از فرصت به دست آمده برای خرید گندم و آرد از کرد‌های حاکم بر استان‌های شمالی استفاده کردند. بعد از آنکه گروه داعش بر این منطقه مسلط شد، بنگاه تجاری کاترجی قرارداد‌های خود برای خرید گندم و آرد را ادامه داد. علاوه براین، برادران کاترجی با کمک گروه تروریستی داعش توانستند نفت استخراج شده در مناطق تحت کنترل داعش را خرید و فروش کنند.

سه سال پیش دولت آمریکا کاترجی و شرکت‌های او را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد. در طول این سال‌ها شرکت‌های او از طریق ترکیه برخی محصولات را وارد سوریه می‌کردند. سال گذشته نیرو‌های کرد موفق به شکست گروه داعش و پس گرفتن مناطق اشغال شده شدند. کاترجی از آن زمان نفت استخراج شده در این مناطق شمالی را از کرد‌های سوریه خریداری میکند.

مظلوم عبدی، فرمانده نیرو‌های شبه نظامی کرد تایید کرده است که دولت بشار اسد نفت استخراج شده در میادین نفتی بزرگ از جمله میدان العمر را خریداری می‌کند. این درحالی است که تحریم‌های آمریکا صادرات نفت به سوریه را منع کرده اند. اما ظاهرا آمریکایی‌ها مشکلی با فروش نفت مناطق تحت کنترل کرد‌ها به رژیم بشار اسد ندارند، زیرا نیرو‌های آمریکایی در این منطقه مستقر هستند و می‌تواند مانع این تجارت شوند. فروش نفت یکی از منابع درآمدی مهم برای کرد‌ها محسوب می‌شود.

اما بنگاه تجاری کاترجی و کرد‌های سوریه به زودی برای ادامه تسلط خود بر نفت سوریه باید با بازیگران جدید قدرتمندی رقابت کنند. مطابق با گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های کرد، اخیرا گروهی از نمایندگان کرد‌ها برای مذاکره با رهبران سعودی به ریاض سفر کرده اند.

سال گذشته عربستان تقریبا ۱۰۰ میلیون دلار به نیرو‌های کرد کمک کرد. در طول چند سال گذشته مقامات سعودی از نواحی تحت کنترل کرد‌ها بازدید کرده اند. به نظر می‌رسید که عربستان سرمایه گذاری هوشمندی را در سوریه انجام داده است.

دولت ترامپ در راستای کمک به کرد‌های سوریه پیشنهاد سرمایه گذاری شرکت دولتی آرامکو عربستان در میادین نفتی کرد‌ها را مطرح کرده است. اما حتی در صورتی که آرامکو این پیشنهاد را قبول کند، نفت استخراج شده در این منطقه را باید به کسی بفروشد و در حال حاضر رژیم اسد تنها مشتری ممکن به نظر می‌رسد. نباید فراموش کنیم که دولت سوریه پس از پایان جنگ داخلی می‌تواند کنترل این میادین نفتی را در اختیار بگیرد.

البته دسترسی به یک راه حل سیاسی برای بحران سوریه در آینده نزدیک غیر محتمل به نظر میرسد. اما رهبران عربستان به دنبال راه‌هایی برای بهبود روابط خود با دولت اسد هستند. در طول یک سال گذشته امارات، بحرین و سودان روابط دیپلماتیک خود با سوریه را از سر گرفته اند. عربستان نیز قصد دارد که به زودی سفارت خود در دمشق را بازگشایی کند.

سرمایه گذاری در میادین نفتی سوریه از لحاظ اقتصادی منفعت چندانی برای سعودی‌ها نخواهد داشت، اما ریاض از این طریق می‌تواند نفوذ سیاسی خود را افزایش دهد. تاکنون ترکیه، ایران و روسیه به عنوان بازیگران اصلی در صحنه دیپلماتیک سوریه در نظر گرفته می‌شدند. نباید برای ما غافل گیر کننده باشد که پادشاه عربستان در ماه نوامبر حمله ترکیه به شمال سوریه را نقض حاکمیت ملی این کشور توصیف کرده بود. او همچنین خواستار خروج همه نیرو‌های ایران از سوریه شده است. اخیرا رئیس سازمان اطلاعات سوریه از ریاض بازدید کرده بود.

در طول سال‌های گذشته عربستان و ترکیه روابط خصمانه‌ای با یکدیگر داشته اند. این موضوع تا حدود زیادی ناشی از روابط نزدیک ترکیه با قطر بوده است. ترکیه در حال حاضر یک پایگاه نظامی در دوحه دارد. ریاض بسته شدن این پایگاه نظامی را به عنوان یکی از پیش شرط‌های خود برای از سرگیری روابط با قطر اعلام کرده است. بعد از آنکه عربستان، بحرین و امارات دو سال قبل قطر را تحت محاصره اقتصادی قرار دادند، دولت اردوغان یکی از معدود متحدان دوحه در منطقه بود. به همین خاطر قطری‌ها اعلام کرده اند که تمایلی برای ضربه زدن به روابط دوستانه خود با آنکارا ندارند.

اما تلاش‌های اخیر ریاض برای تسلط بر میادین نفتی سوریه باعث ناراحتی روس‌ها شده است. مسکو نقش مهمی در بقا پیدا کردن رژیم بشار اسد داشت. اخیرا دولت روسیه اعلام کرده است که در طول چهار سال آینده ۷۰۰ میلیون دلار در سوریه سرمایه گذاری خواهد کرد.

سلطه روسیه بر بخش‌های اقتصادی سوریه موجب به حاشیه رانده شدن ایران شده است. دولت بشار اسد در طول سال‌های گذشته میلیارد‌ها دلار از تهران وام گرفته بود. نه تنها دمشق راهی برای بازپرداخت بدهی‌های خود ندارد، بلکه هنوز به وعده‌های خود برای اعطای پروژه‌هایی همچون نیروگاه‌های برق و شبکه سلولی به پیمانکاران ایرانی عمل نکرده است. قرارداد‌ها و تفاهم نامه‌هایی بین مقامات دو کشور امضا شده بودند، اما هنوز هیچ کدام از آن‌ها پیاده سازی نشده اند.

هم زمان، بازیگر جدید دیگری در حال ورود به صحنه اقتصادی سوریه است. این هفته بشار اسد اعلام کرده بود که چین در چارچوب ابتکار یک جاده، یک کمربند به دنبال سرمایه گذاری در شش پروژه اقتصادی سوریه است. پکن قول داده است که مطابق با استراتژی ملی خود پیشنهادات سرمایه گذاری موجود در بخش‌های مختلف از جمله پروژه‌های ساخت و ساز را در نظر بگیرد.