کشمکش شورای نگهبان و رئیس‌جمهوری در پی رد صلاحیت‌ گسترده اصلاح‌طلبان

رویداد۲۴ اعلام نتایج بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس یازدهم اگرچه قابل پیش‌بینی بود، اما برخی از چهره‌های سیاسی و جریان اصلاحات را بهت‌زده کرد. هنوز نتیجه اعتراض به رد صلاحیت‌ها اعلام نشده، اما با وجود این بسیاری از فعالان سیاسی این جریان معتقدند نحوه رد صلاحیت‌ها به گونه‌ای بوده که حتی ارائه لیست هم برای آن‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود.

آنچنان که حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران، گفته، فقط پنج نفر از اعضای این حزب در میان تایید صلاحیت‌شدگان هستند. این روند برای دیگر احزاب اصلاح‌طلب نیز به همین شکل است؛ حزب اتحاد ملت ایران اسلامی از تایید تنها یک نفر خبر داده و حزب جمعیت زنان نواندیش در کل کشور ۲ تاییدشده داشته و این روند تقریباً بر دیگر احزاب این جریان هم حاکم است.

روند رد صلاحیت‌ها و تایید صلاحیت عمده یک جریان سیاسی موجب بروز انتقاد‌هایی از طرف کنشگران سیاسی شد. آنچه از مدت‌ها پیش مورد توجه قرار داشته و چهره‌های سیاسی بر آن تاکید می‌کردند لزوم فراهم آوردن شرایطی برای مشارکت حداکثری در انتخابات دوم اسفندماه است. موضوعی که اگرچه از جانب کنشگران سیاسی اصلاح‌طلب پیش‌بینی می‌شد، اما در حال حاضر رد صلاحیت‌های گسترده تایید شده و انتخابات اسفند را به یک انتخابات درون‌حزبی برای اصولگرایان نزدیک می‌کند.

شاید بر همین اساس حسن روحانی، رئیس‌جمهوری، به عنوان مسئول اجرای قانون سیاسی به موضوع ورود کرده و درصدد جلب مشارکت حداکثری و حق انتخاب برآمده است.

هرچند بسیاری از منتقدان حامیان سابق رئیس‌جمهوری هستند و تاکید دارند که او در آستانه انتخابات بار دیگر به این صرافت افتاده تا از آن‌ها حمایت کند و همه این عملکرد به خاطر داغ شدن تنور انتخابات است و حامیان قدیمی مطرح نیستند، اما برخی از انتقادات، تند و تیزی و معنای دیگری دارد.

صحبت‌ها و توصیه‌های رئیس‌جمهوری، سوای واکنش‌های برخی از منتقدان او، بیش از همه بلافاصله با عدم استقبال شورای نگهبان و واکنش‌های تند این نهاد مواجه شد.

---

رئیس‌جمهوری: بگذارید در میدان انتخابات همه احزاب و گروه‌ها شرکت کنند

رئیس‌جمهوری در بخشی از سخنان خود در جلسه هیات دولت که ۲۵ دی‌ماه برگزار شد خطاب به دست‌اندرکاران انتخابات گفت: «همه آن‌هایی که در این انتخابات نقش دارید، از شما خواهش می‌کنم، آنجایی که روشن است تا صلاحیت فردی رد شود، آن را رد کنید، اما آن جا‌هایی که نامشخص است یا احتمالات ضعیف است، مردم را ناراحت نکنید. به مردم نگوییم که در برابر یک صندلی مجلس ۱۷ نفر، ۱۷۰ یا ۱۷۰۰ نفر کاندیدا هستند. ببینیم از چند جناح ۱۷۰۰ نفرکاندیدا هستند؟ ۱۷ نفر از چند جناح، از یک جناح؟ اینکه انتخابات نمی‌شود. مثل اینکه در مغازه‌ای از یک جنس، ۲ هزار عدد وجود داشته باشد.»

رئیس دولت دوازدهم افزود: «مردم تنوع می‌خواهند. بگذارید در میدان انتخابات همه احزاب و گروه‌ها شرکت کنند، قطعاً ضرر نمی‌کنید. با یک جناح نمی‌شود کشور را اداره کرد. کشور متعلق به همه است.»

سخنگوی شورای نگهبان: پیشگامی رئیس‌جمهور در پروژه ضدملی تاسف‌بار است

زمان زیادی از صحبت‌های رئیس‌جمهوری نگذشته بود که عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، در توییتی به انتقادات حسن روحانی از شورای نگهبان واکنش نشان داد و نوشت: «جنجال برای تایید افراد فاقد صلاحیت تازگی ندارد، اما پیشگامی رئیس‌جمهور در این پروژه ضدملی تاسف‌بار است. البته نمی‌دانستیم عدم تایید بستگان به معنی حذف جناح‌های دیگر است.»

روابط عمومی شورای نگهبان: رئیس‌جمهور از روند بررسی‌ها در هیات‌های نظارت بر انتخابات بی‌اطلاع است

همچنین روابط عمومی شورای نگهبان در بیانیه‌ای صحبت‌های رئیس‌جمهوری را از سر بی‌اطلاعی او دانست و اعلام کرد: «سخنان امروز رئیس‌جمهور نشان‌دهنده بی‌اطلاعی ایشان نسبت به روند بررسی‌ها در هیات‌های نظارت بر انتخابات است و زیبنده یک مقام اجرایی رسمی نیست که بدون تحقیق درباره افراد فاقد صلاحیت سخن بگوید. در شرایطی که کشور بیش از گذشته نیاز به اتحاد و همدلی دارد، انتظار می‌رود مسئولان کشور در بیان اظهارات و نظرات خویش سنجیده‌تر عمل کنند و از ایجاد تشنج بپرهیزند.»

در این بیانیه با اشاره به عملکرد شورای نگهبان آمده است: «دقت در نتایج بررسی‌های شورای نگهبان نشان می‌دهد این نهاد در بررسی صلاحیت‌ها تمایزی میان این جناح و آن جناح قائل نشده است و در میان افراد تایید یا ردشده از همه جناح‌ها حضور دارند.»

وزیر کشور: ادبیات به کار رفته در پیام شما در شأن رئیس‌جمهور و جنابعالی نیست

در پی واکنش تند توییتری سخنگوی شورای نگهبان به صحبت‌های رئیس‌جمهوری، عبدالرضا رحمانی‌فضلی وزیر کشور، در نامه‌ای خطاب به کدخدایی نوشت: «انتظار می‌رود شورای محترم نگهبان و شخص جنابعالی به عنوان فرد موثر و فعال در خصوص انتخابات، صحبت‌های دلسوزانه و مشفقانه و قانونی رئیس‌جمهور را با نظر حسن و وسع در چارچوب قانون و تحقق ارکان چهارگانه (مشارکت، سلامت، امنیت و رقابت) در انتخابات پیش رو تلقی کنید.»

وزیر کشور تاکید کرد: «توییت جنابعالی در خصوص صحبت‌های رئیس‌جمهور محترم در جلسه هیات‌دولت را مشاهده کردم، ادبیات و واژه‌های به کار رفته در این متن در شأن رئیس‌جمهور قانونی و منتخب مردم و جنابعالی به عنوان یک حقوقدان باتجربه نیست.»

سخنگوی دولت: مهم حفاظت و حفظ کرامت نهاد دولت است

علی ربیعی، سخنگوی دولت، نیز طی یادداشتی در پاسخ اظهارات کدخدایی نوشت: «در پاسخ به بیان رئیس‌جمهوری، در کمال تاسف و شگفتی، سخنگوی شورای نگهبان از جایگاهی ناهمتراز با عالی‌ترین مقام انتخابی با رأی مستقیم و پاسدار قانون اساسی، رئیس‌جمهوری را به اقدام (پروژه) ضدملی متهم کرد و او نیز تیری دیگر بر پیکر وحدت ملی و آداب جمهوری نشاند.»

سخنگوی دولت، با تاکید بر اینکه دولت‌ها می‌آیند و می‌روند، ولی آنچه مهم است حفاظت و حفظ کرامت نهاد دولت است، ادامه داد: «دولت، یادگار نهضت مشروطه و مردمسالاری نیز یادگار انقلاب ماست.»

ربیعی تاکید کرد: «توهین به رئیس‌جمهوری منتخب از سوی سخنگوی حافظ قانون اساسی، جز اهانت به جانفشانی‌های تاریخی ملت بزرگ ایران در این راه طولانی نیست. در حالی که سخنگوی شورای نگهبان باید در شأن اکثریت بزرگان این شورا و پاسداران قانون اساسی باشد، نه مانند سخنران اقلیتی خاص.»

او در مورد معنای نظارت توضیح داد: «در عین حال این رویکرد با همه تلخی خود پنجره‌ای می‌گشاید به سوی معنایی که سخنگوی محترم شورای نگهبان از «نظارت» آن هم در شکل استصوابی خود در نظر دارد. وقتی رئیس‌جمهوری یک مملکت اینچنین در معرض «نظارت» سخنگوی شورای نگهبان قرار می‌گیرد ما می‌توانیم دید روشنی از نحوه نظارت استصوابی بر دیگر کاندیدا‌های نمایندگی مجلس به دست آوریم.»

سخنگوی دولت همچنین با اشاره به شیوه نظارت بر داوطلبان انتخابات مجلس در دوره اول مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: «وقتی ناظران انتخابات مجلس اول در اسفند ۵۸، هیچ یک از احزاب و جریان‌های سیاسی جامعه را در معرض حذف قرار ندادند، چه مفهومی از «نظارت» را در ذهن داشتند؟ در آن روز‌ها مرکب قانون اساسی هنوز خشک نشده بود و هنوز پدران قانون اساسی در میان ما بودند؛ بنابراین طبیعی است که فکر کنیم آن ناظران چنانچه در قانون اساسی نیز منعکس شده، حق نظارت و حاکمیت بدون قید و شرط را از آن خود ملت می‌دانستند.»

مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی: آیا قرار نیست شورای نگهبان از اعتبار خودش نگهبانی کند؟

مسیح مهاجری، مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی، نیز در واکنش به توییت سخنگوی شورای نگهبان و ضدملی خواندن اقدام رئیس‌جمهوری در سرمقاله روز شنبه این روزنامه نوشت: «شورای نگهبان نهاد دیگری است که باید تقویت شود. بهترین و موثرترین راه تقویت این نهاد مهم و سرنوشت‌ساز، عملکرد و مواضع اعضای خود این نهاد است. کسی نمی‌تواند مدعی شود شورای نگهبان هرگز مرتکب اشتباه نمی‌شود و تمام تصمیماتش درست است. بنابراین، طبیعی است که انتقاد‌هایی هم متوجه شورای نگهبان باشد.»

او در ادامه افزود: «وقتی رئیس‌جمهور می‌گوید وجود ۱۷ داوطلب برای هر کرسی مجلس شورای اسلامی از یک جناح انتخابات نیست، چون رقابت محسوب نمی‌شود، در واقع از عملکرد هیات‌های نظارت انتقاد کرده است. سخنگوی شورای نگهبان اگر این انتقاد را وارد نمی‌داند می‌تواند توضیح بدهد و به افکار عمومی بگوید این سخن رئیس‌جمهور به این دلیل نادرست است. چنین روشی را همه می‌پسندند و شورای نگهبان هم با این روش تقویت می‌شود.»

مهاجری با اشاره به واکنش کدخدایی نوشت: «وقتی سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به انتقاد رئیس‌جمهور، او را پیشگام یک جریان «ضدملی» می‌نامد، چنین تهمتی را نه می‌توان پاسخ به انتقاد دانست و نه تنویر افکار عمومی. این روش، به زیان نهاد شورای نگهبان است و دشمنان نظام جمهوری اسلامی را به ابزار کارآمدی برای متهم ساختن این نظام به انواع و اقسام انحرافات و تخلفات از موازین مجهز می‌کند.»

او افزود: «چرا سخنگوی شورای نگهبان به جای این برخورد خارج از ضوابط، مرتکب چنین اشتباه بزرگی شده است؟ آیا قرار نیست شورای نگهبان از اعتبار خودش نگهبانی کند تا بتواند زمینه‌ساز برگزاری انتخاباتی پرشور و پرمشارکت باشد؟!»