از بلاتکیفی پلاسکو تا عدم ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن

رویداد۲۴ سه سال از روزی که نخستین ساختمان مدرن و نماد تجاری بلندمرتبه پایتخت در کمتر از سه ساعت بر سر مالکان و امدادرسانان فرو ریخت، می‌گذرد. حادثه تلخ و سنگین بود، یک هفته پرالتهاب گذشت و تهران ۱۶ آتش‌نشان فداکار خود را از دست داد، خسارات اولیه معادل ۱۵۰۰ میلیارد تومان برآورد شد و سه هزار کاگر با بحران شغلی روبرو شدند. ابعاد مالی، اجتماعی و جانی آن به حدی بود که شورای شهر تهران تصمیم گرفت، مساله ایمنی ساختمان‌های تجاری و مسکونی با جدیت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد و شهرداری تهران را ملزم کرد، برنامه عملیاتی ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن بلندمرتبه و پرخطر را ارائه دهند، اما سوال این است در این مدت ایمن‌سازی ساختمان‌های شهر تهران چقدر پیشرفت کرده و آیا ریزش پلاسکو عبرتی برای شتاب بخشیدن به ایمنی ساختمان‌های پایتخت شده است؟

به نظر نمی‌رسد؛ در این مدت تهران پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در ایمنی ساختمان‌ها کرده باشد. چرا که با توجه به شناسایی ۳۴ هزار پلاک ناایمن درتهران، تعداد ساختمان‌هایی که ایمن‌سازی شده‌اند، هنوز به ۱۰۰ مورد هم نرسیده و شناسایی ساختمان‌های ناایمن پررنگ‌تر از مساله ایمن‌سازی آن‌ها بوده است.

از طرفی از خود پلاسکو هم که قرار بود دو ساله تحویل مالکان شود، خبری نیست. در هم ریختگی اقدامات به حدی است که پس از سه سال این ساختمان در سطح صفر-صفر پیش رفته و بین شهرداری و بنیاد مستضعفان به عنوان مالک اختلاف نظر‌های قابل ملاحظه‌ای وجود دارد.

اگرچه که شناسایی ساختمان‌های ناایمن پایتخت در این مدت با سرعت بیشتری پیش رفته و بیش از ۳۴ هزار ساختمان در سطح شهر ناایمن تشخیص داده شد،، اما به نظر نمی‌رسد حادثه پلاسکو به اندازه کافی عبرت آفرین بوده باشد، این را ناایمن ماندن ساختمان‌های تجاری شاخص تهران از جمله علاالدین و پایتخت مشخص می‌کند.

رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران:
پس از سه سال؛ گزارش چرایی وقوع حادثه پلاسکو هنوز آماده نیست

پس از این حادثه پلاسکو مقرر شد؛ کمیته‌ای در شورای شهر تشکیل و خروجی‌های گزارش پلاسکو مورد بررسی قرار گیرد که پس از گذشت سه سال از این حادثه، هنوز جلسه‌ای تشکیل نشده است.

«زهرا صدر اعظم نوری» رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات ایمنی شورای شهر تهران در گفتگو با خبرنگار ایلنا معتقد است؛ حادثه پلاسکو موجب شد، مساله ایمنی به ویژه در ساختمان‌های بلندمرتبه و فرسوده جدی گرفته شود. او می‌گوید: پلاسکو توجه همگان را به این مساله جلب کرد که ایمنی مقدم بر سایر موضوعات است، چرا که جان و مال انسان‌ها مهم است و همه تلاش‌های مدیریت شهری در این است که بتواند در جهت رفاه، آسایش و امنیت شهروندان کار کند، چرا که اگر نحوه ساخت و ساز‌ها ناایمن و بدون رعایت استاندارد‌ها باشد، این خود نقض قرض و در تعارض با اهدافی است که مدیریت شهری دنبال می‌کند.

او به گزارشاتی که قرار بود پس از حادثه پلاسکو به شورای شهر ارائه شود، اشاره می‌کند و می‌گوید پس از سه سال هنوز گزارشی به ما نرسیده است. پس از این حادثه مقرر شد براساس گزارش‌های تهیه شده کمیته‌ای در شورای شهر تشکیل و خروجی‌های گزارش پلاسکو مورد بررسی قرار گیرد که پس از گذشت سه سال از این حادثه و با وجود مکاتباتی که در آن علت عدم برگزاری جلسات را جویا شدم، هنوز جلسه‌ای تشکیل نشده است.

نوری با تاکید بر اینکه سازمان آتش‌نشانی مکلف است، ساختمان‌های ناایمن در سطح شهر را شناسایی و دستورالعمل ایمن‌سازی را به آن‌ها ابلاغ کند، ادامه می‌دهد: آتش‌نشانی در صورت عدم تمکین و پذیرش حتما از طریق مراجع قضائی وارد می‌شود که این کار تا حدودی توسط سازمان آتش‌نشانی انجام شده، اما با توجه به گستردگی شهر تهران، تراکم بالای ساختمان‌ها و فرسودگی تعدادی از آن‌ها این امکان فراهم نیست که تمام ساختمان‌ها در یک مدت کوتاه بازدید شوند.

شناسایی ۳۴ هزار پلاک ناایمن در شهر تهران

در گزارش‌هایی که آتش‌نشانی می‌دهد بیشترین خطرات مربوط به ساختمان‌های زیر ۶ طبقه است، چرا که قدیمی‌تر هستند و فراوانی آن‌ها بسیار زیاد است.

رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات ایمنی شورای شهر تهران معتقد است؛ اقدامات آتش‌نشانی در این مدت اثرگذار بوده و تاکنون ۳۴ هزار پلاک ناایمن در شهر تهران مورد شناسایی قرار گرفته است که از این تعداد حدود ۲۸ هزار ساختمان اختصاصی، ۳ هزار و ۴۹۵ ساختمان دولتی و هزار و ۲۰۷ ساختمان متعلق به شهرداری مورد بازدید قرار گرفته اند که هر کدام ضریب ریسک مختلفی دارند.

او در پاسخ به این سوال که تاکنون چند ساختمان مشابه پلاسکو شناسایی و ایمن‌سازی آن‌ها انجام شده است، می‌گوید: اعداد دقیق را آتش‌نشانی باید اعلام کند، اما چندین پاساژ و مجتمع بزرگ تجاری که از یک درجه ریسک بسیار بالا برخوردار و به شدت خطرناک بوده‌اند، تذکر گرفتند و در حدود ده مورد از پاساژ‌های تهران که شامل ده‌ها واحد تجاری است با هماهنگی مرجع قضائی اخطار‌های لازم را دریافت و حکم مرجع قضائی به آن‌ها ابلاغ شده است و برخی از این واحد‌ها ایمن‌سازی را شروع کرده‌اند.

نوری می‌گوید: شورای شهر روز گذشته طرح دیگری را نیز در راستای سرعت‌بخشی به ایمنی ساختمان‌ها به تصویب رساند که براساس آن سامانه برخطی طراحی می‌شود و به موجب آن اطلاعات تمام ساختمان‌های پایتخت و نه تنها ساختمان‌های بلندمرتبه در این سامانه درج و اطلاعات نقشه‌های ساختمان، وضعیت سازه، دسترسی‌ها و سایر اطلاعات مورد نیاز برای بررسی ایمنی ثبت و مرتبا به روزرسانی می‌شود و با این کار امدادرسانی و اطفا حریق با سرعت بیشتری حاصل خواهد شد و می‌توانیم وضعیت ایمنی ساختمان‌های پرخطر را سریعتر بهبود بخشیم.

او به تفکیک ایمنی در ساختمان‌های پایتخت اشاره می‌کند و معتقد است: مشکل ایمنی مربوط به ساختمان‌های بلندمرتبه نیست و تمرکز در این زمینه باید بر روی ساختمان‌های زیر ده طبقه باشد. وی می‌گوید: ساختمان‌های بلندمرتبه با توجه به جدید بودن خیلی ناایمن نیستند و مباحث مختلف مقررات ملی ساختمان از جمله مبحث ۳ و ۲۲ در آن‌ها رعایت شده است. در گزارش‌هایی که آتش‌نشانی می‌دهد بیشترین خطرات مربوط به ساختمان‌های زیر ۶ طبقه است، چرا که قدیمی‌تر هستند و فراوانی آن‌ها بسیار زیاد است، بنابراین مشکل ما ساختمان‌های بلندمرتبه نیست، مگر ساختمان‌های قدیمی بلندمرتبه که تعداد آن‌ها کم است و تقریبا در حد ممکن آتش‌نشانی از آن‌ها بازدید کرده و مورد رصد آن‌ها قرار دارد.

نوری در پاسخ به این سوال که با گذشت سه سال از حادثه پلاسکو اگر همین لحظه اتفاق آن روز تکرار شود، سطح آمادگی در چه حد است و آیا می‌توانیم مانع ریزش ساختمان شویم، گفت: براساس تجهیزات، امکانات و نیرو‌هایی که اکنون سازمان آتش‌نشانی دارد، وضعیت بهتر است و با توجه به تجربه‌ای که در این مدت کسب کرده، حتما بهتر از قبل عمل خواهد کرد و خدمات‌رسانی بهتر صورت خواهد گرفت.

او به نقش مردم هم اشاره می‌کند و می‌گوید: البته نباید نقش مردم را هم نادیده گرفت و همکاری مالکان ساختمان‌ها نیز بسیار مهم است. وقتی در پاساژی دسترسی‌ها بسیار کم است و مالکان با کارتن و ابزار غیراستاندارد و ناایمن دسترسی‌ها را می‌بندند و جایی برای فرار نمی‌گذارند و وقتی از گاز و پیک‌نیک‌های غیراستاندارد برای گرم کردن ساختمان و طبخ غذا استفاده می‌کنند، زمینه بروز حادثه را فراهم می‌کنند که مردم باید به این مساله نیز توجه کنند.

---

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهر تهران:
صدور حکم قضائی برای ۱۱ ساختمان پرخطر تهران

الزامات قانونی ما برای مالکان الزام آور نیست به ویژه برای ساختمان‌هایی که در گذشته پایان‌کار دریافت کرده‌اند.

«مهدی داوری» مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهر تهران در گفت‌گو با خبرنگار ایلنا از وضعیت ایمنی ساختمان‌های تهران پس از حادثه پلاسکو می‌گوید. او به طرح پایش ایمنی ساختمان‌ها که پس از این حادثه در دستور کار قرار گرفته اشاره می‌کند و می‌گوید: در طی سه سال گذشته این طرح همواره در حال اجرا است و در قالب این طرح ۲۴۳ ساختمان مشابه پلاسکو توسط آتش‌نشانی شناسایی شده که البته همه آن‌ها الزاما مانند پلاسکو نبودند، چراکه شرایط ساختمان، نوع سازه و نوع کاربری و قدمت ساختمان‌ها با یکدیگر متفاوت است.

او می‌گوید: در این مدت برای ۱۱ ساختمان پرخطر تهران با همکاری قوه قضاییه حکم صادر شده و ملزم شدند که موارد ایمنی را رعایت کنند. با همکاری قوه قضاییه برخی را پلمپ کردیم و ساختمان‌ها اقدامات ایمنی را انجام دادند. سازمان آتش‌نشانی به طور جدی این اقدامات را پیگیری می‌کند و البته برخی از ساختمان‌ها داوطلبانه برای ایمنی ساختمان‌شان اقدام کردند.

اما این تعداد ساختمان با توجه به وسعت و بزرگی شهر تهران و پس از گذشت سه سال چقدر در ارتقا ایمنی پایتخت موثر بوده است. داوری معتقد است؛ الزامات قانونی ما برای مالکان الزام آور نیست به ویژه برای ساختمان‌هایی که در گذشته پایان‌کار دریافت کرده‌اند، اما ما همکاری خود با قوه قضاییه را ادامه می‌دهیم و امیدواریم که خود مالکان ساختمان‌ها برای ایمنی اقدام کنند.

پلمپ ساختمان‌های ناایمن در دستور کار نیست

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهر تهران درباره اینکه چرا ساختمان‌های ناایمن پلمپ نمی‌شوند تا مساله ایمنی ساختمان‌ها جدی‌تر گرفته شود؟ اظهار می‌کند: فعلا پلمپ ساختمان در دستور کار نیست، چرا که هدف ما پلمپ کردن ساختمان نیست بلکه ایمن‌سازی ساختمان و ارتقای ضریب ایمنی برای ما در اولویت است.

اما تا اینجا تنها مساله شناسایی ساختمان‌های ناایمن برجسته شده و از این همه ساختمان تعداد انگشت‌شماری آنهم با فشار و دستور قضائی ایمن‌سازی را به سرانجام رسانده‌اند.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران:
حجم کار باق مانده بسیار فراتر از ظرفیت‌های ما است

هر کسی تمایل داشته باشد، این امکان وجود دارد که ساختمانش از نظر ایمنی مورد ارزیابی قرار گیرد.

«رضا کرمی محمدی» رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در گفتگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که چرا فرآیند ایمن‌سازی ساختمان‌ها به کندی پیش می‌رود، می‌گوید: دست به هرجای شهر که بزنید می‌بینید، کار انجام نشده زیاد است و حجم کار باقی مانده بسیار فراتر از ظرفیت‌های ما است. به این موارد کسری بودجه را هم اضافه کنید.

او معتقد است: با این وجود سازمان آتش‌نشانی خیلی خوب کار کرده و تجهیزات نوینی در طی این مدت خریداری شده که نسبت به قبل بسیار بهتر است، اما در حد مقدورات است.

از کرمی محمدی درباره مدیریت بحران ساختمان‌های بلندمرتبه هم که وضعیت مناسبی ندارد، می‌پرسم، او در پاسخ به این سوال می‌گوید: پایه اقدامات فراهم شده و تمام آموزش‌ها و افرادی که این آموزش‌ها را می‌دهند، مشخص هستند. افراد می‌توانند در سامانه‌ای درخواست این خدمات را بدهند که هم در سایت سازمان مدیریت بحران و هم در اپلیکیشن شهر آماده مشخص است و هرکسی که تمایل داشته باشد، ساختمانش مورد ارزیابی قرار گیرد، در سامانه مدیریت بحران اطلاعات را وارد و ستاد مدیریت بحران منطقه با توجه به منطقه‌ای که ساختمان در آن قرار دارد مراجعه می‌کند و اقدامات لازم را انجام و شناسنامه ایمنی را دریافت می‌کند.

او در پاسخ به این سوال که آیا اجرای این طرح الزامی است؟ می‌گوید: الزامی وجود ندارد، چرا که در قوانین دیده نشده است و این کار در حال حاضر داوطلبانه و به درخواست مالک ساختمان انجام می‌شود.

اولویت در طرح مدیریت بحران ساختمان، ساختمان‌های مسکونی کمتر از ده طبقه است که جمعیت بالای ۲۵ نفر دارند و شهروندان متقاضی که می‌خواهند، ساختمان مسکونی آن‌ها ارزیابی شود را پوشش می‌دهیم. در گام بعدی ساختمان‌های اداری و تجاری در دستور کار صدور شناسنامه ایمنی هستند، چرا که چک لیست مخاطرات با هم متفاوت است.

کرمی محمدی در پاسخ به این سوال که طرح مدیریت بحران ساختمان‌های مسکونی و تجاری به صورت موازی پیش نمی‌روند، می‌گوید: ساختمان‌های مسکونی تعداد بیشتری دارند و حمعیت بیشتری نیز در آن ساکن هستند و از طرفی بررسی ساختمان‌های تجاری با توجه به درآمدزایی رایگان انجام نمی‌شود، در حالی که برای ساختمان‌های مسکونی این طرح رایگان است.

تا اینجای کار پس از گذشت سه سال به جز ارتقای تجهیزات آتش‌نشانی پیشرفت چشمگیری که دلمان را به ایمن ماندن در حادثه دیگری گرم کند، ندیده‌ایم، از طرفی خود پلاسکو هم چندان حال و روز خوشی ندارد. بنیاد مستضعفان قول داده بود که طی دو سال پلاسکوی جدید را تحویل مالکان می‌دهد، اما همزمان با شروع گودبرداری آتش اختلاف بین شهرداری و بنیاد بالا گرفت. بنیاد مستضعفان معتقد به عدم پرداخت عوارض به شهرداری است و شهرداری می‌گوید؛ بدون عوارض پروانه ساخت وارد نمی‌شود و حالا ساختمان بی پیکر پلاسکو هم بلاتکلیف بر زمین مانده است.

معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران:
گود پلاسکو خطرناک بود؛ اجازه ساخت تا سطح صفر-صفر را دادیم

بنیاد مستضعفان که مسئولیت ساخت پلاسکو را برعهده گرفته، هزینه عوارض را هم باید پرداخت کند و قرار نیست ما از حق و حقوق شهر بگذریم.

«عبدالرضا گلپایگانی» معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در ارتباط با سرانجام ساخت پلاسکو و اختلاف شهرداری و بنیاد مستضعفان می‌گوید: در مرحله اول استراتژی اصلی برای ما رعایت قانون است، اگرچه که قوانین نیز در مواردی توجه به شرایط ویژه را لحاظ می‌کند، برای مثال برای اینکه اجازه دهیم زیرزمین پلاسکو تا حد تراز صفر-صفر اجازه ساخت داشته باشد به استناد مصوبه شورای تامین استان عمل و به‌رغم آنکه پروانه نداشت اجازه ساخت تا سطح صفر را صادر کردیم، چرا که گود پلاسکو خطرناک بود و می‌توانست برای همسایگان و خطوط حمل و نقلی که از آنجا عبور می‌کرد، خطرآفرین باشد.

او ادامه می‌دهد:، اما برای تداوم عملیات ساخت براساس ماده صد قانون شهرداری تمام مالکان در شهر و حریم شهر برای هرگونه محدود عملیات عمرانی باید پروانه ساختمانی دریافت کنند و شهرداری می‌گوید، این قانون باید لحاظ شود. از طرفی بند دیگری در تبصره ۳ ماده ۵۳ قانون ارزش افزوده وجود دارد که بنابر آن تخفیف با بخشودگی عوارض شهرداری ممنوع است و این موضوع مصوبه مجلس است و به استناد این دو موضوع ضرورت دریافت پروانه و ضرورت دریافت عوارض توسط شهرداری از بنیاد نیز دو حکم قانونی است و اجازه نداریم، احکام قانونی را نادیده بگیریم و در این زمینه تخلف نمی‌کنیم.

گلپایگانی با اشاره به کم‌بودن هزینه عوارض ساخت پلاسکو می‌گوید: بنیاد مستضعفان که مسئولیت ساخت این ملک را برعهده گرفته، هزینه عوارض را هم باید پرداخت کند و قرار نیست ما از حق و حقوق شهر بگذریم، چرا که اجازه این کار را نداریم و حتما مدیران محترم بنیاد مستضعفان با توجه به شناختی که از آن‌ها دارم، اقدام قانونی خواهند کرد و ما نیز وظیفه قانونی خود را انجام می‌دهیم.

او درباره توقف ساخت پلاسکو می‌گوید: بین شهرداری تهران و بنیاد مستضعفان تفاهم نامه‌هایی برقرار است و اینگونه نیست که تا پول ندهند اجازه ساخت ندهیم، در برخی موارد ما از بنیاد طلب داریم و در برخی موارد بنیاد از شهرداری طلبکار است و این حتما در حساب‌های فی مابین درج می‌شود و مشکل براساس قانون حل می‌شود.

معاون شهردار تهران در پاسخ به این سوال که چرا پس از گذشته سه سال هنوز ساخت پلاسکو به طبقه صفر هم نرسیده است، می‌گوید: از همان روزی که نقشه‌های ساختمان برای درخواست پروانه ارسال شد، فرایند بررسی در شهرداری آغاز و به محض ارائه مانند همه پروانه‌ها اقدام شد، البته برای پلاسکو یک تیم ویژه اختصاص پیدا کرد تا کار در زمان کوتاهتری پیگیری شود و این در کنار بسیاری از مواردی است که خودمان در حال پیگیری هستیم و بنیاد مستضعفان نیز در حال طی کردن روال قانونی است.