«وام با سود ۱۲ درصد» حمایت یا خالی کردن جیب مردم؟!

رویداد۲۴ هنوز چند ساعت از اعلام این خبر که قرار است برای جبران خسارت‌هایی که کرونا به معیشت شهروندان زده وامی یک میلیونی به یارانه‌بگیران اعطا شود، نگذشته بود که موجی از انتقاد‌ها نسبت به شیوه حمایت‌های دولتی به راه افتاد. از همان روز‌های اولی که به صورت رسمی اعلام شد کرونا در ایران شیوع پیدا کرده و به ویژه بعد از آنکه توصیه‌ها مبنی بر ماندن در خانه اوج گرفت، ضرورت ارائه کمک‌های دولتی برای تامین معیشت شهروندان مطرح شد. از آخرین روز بهمن ۹۸ یعنی زمان اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران تاکنون که ده‌ها هزار نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند، انواع و اقسام وعده‌ها داده و برخی از آن‌ها مانند ارائه بسته کمک معیشتی ۲۰۰ تا ۶۰۰ میلیونی عملیاتی شده است. در اظهارنظری جدید ۱۸ فروردین امسال رئیس جمهور از اعطای وام یک میلیونی به یارانه‌بگیران خبر داد. دو روز بعد محمدباقر نوبخت (رئیس سازمان برنامه و بودجه) با بیان اینکه «یک میلیون تومان تسهیلات با نرخ ۱۲ درصد برای خرید اقلام مورد نیاز در اختیار سرپرستان خانوار قرار خواهد گرفت، عنوان کرد: سرپرستان خانوار تمام ۲۳ میلیون خانواری که یارانه نقدی می‌گیرند می‌تواند از شارژ یک میلیون تومانی کارت یارانه استفاده کنند.»، اما آنچه باعث بالا گرفتن انتقاد‌ها از طرح حمایتی جدید دولت شده شیوه بازپس‌گیری وام یک میلیونی و بیش از آن سود این وام است.

پرداخت نقدی، راهی شناخته شده برای گذر از رکود

دولت‌های مختلف در برهه‌هایی به پرداخت وام نقدی یا شارژ کارت‌های اعتباری شهروندان برای رونق‌بخشی به اقتصاد اقدام می‌کنند، همانطور که حداقل در سه ماهه اخیر شاهد بوده‌ایم که اعطای وام روشی موثر برای کمک به شهروندان خسارت دیده از کرونا بوده است. مشکل طرح ارائه شده در ایران مخلوط کردن این دو شیوه پرداخت نقدی و درخواست سود بالاست که این شائبه را به وجود آورده که وام یک میلیونی اساسا نه برای کمک به شهروندان که برای کمک به دولت است.

در برهه‌هایی در چین وقتی نوعی رکود در اقتصاد به وجود آمده بود شاهد پرداخت ۱۰۰ دلار به هر شهروند برای خرید بودیم. در ایران نیز نظیر چنین پرداخت‌هایی را داشته‌ایم، هر چند این پرداخت‌ها در قالب وام صورت گرفته است. با این همه بسته حمایتی برای جبران خسارت کرونا تعریف دیگری دارد. دولت هنگ کنگ برای جبران خسارت کرونا و ترغیب افراد به ماندن در خانه حساب تمامی شهروندانش را ۱۲۰۰ دلار شارژ کرد؛ وامی بلاعوض و طبیعتا بدون بهره. از آمریکا خبر می‌رسد که قرار است هر شهروند ۱۰۰۰ دلار دریافت کند تا اقتصاد این کشور از رکود ناشی از کرونا بگذرد.

اطلاعات اولیه‌ای که درباره بسته یک میلیونی حمایتی در ایران وجود دارد، اثبات می‌کند که دولت می‌خواهد با یک تیر نه حتی دو نشان که چند نشان را بزند! قرار است یکی میلیون تومان اعطایی هم به معیشت خانوار‌های در بحران کرونا کمک کند، هم رکود را بشکند و رونق ایجاد کند و هم منبعی برای درآمد شده و دولت بعد مدتی پولش را با سود ۱۲ درصد پس بگیرد. ناگفته پیداست که اهداف مختلف تعیین شده تامین نمی‌شود و شاید فقط سودی برای دولت حاصل شود که آن هم در شرایط کنونی نارواست.

حمایتی در کار نیست

علیرضا حیدری (کارشناس اقتصادی و فعال کارگری) در ارتباط با وام یک میلیونی وعده داده شده، به ایلنا می‌گوید: در اصل اینکه باید دولت از شهروندان حمایت کند تردیدی نیست. از زمان شیوع کرونا کارشناسان بر ضرورت ارائه بسته حمایتی تاکید کرده‌اند، چراکه شیوع کووید ۱۹ به شدت به اقتصاد و معیشت شهروندان ضرر زده و باعث شده است آن‌ها با مشکلات عدیده‌ای رو‌به‌رو شوند، اما میزان کمک و شکل آن درست نیست و باید مورد بازنگری قرار گیرد.

دولت‌ها در مقاطعی می‌بینند که قدرت خرید پایین باعث رکورد شده و اقتصاد و تولید را تهدید می‌کنند. آن‌ها اقدام به اعطای وام‌هایی می‌کنند که نرخ سود صفر درصد یا بسیار پایین دارد. اقدامی که در کشور‌های دیگر در شرایط عادی اجرا می‌شود، در ایران در اوج بحران کرونا قرار است اجرا شود، حال آنکه سودی که طلب شده بسیار بالاتر از سودی است که در کشور‌های دیگر طلب می‌شود

او با بیان اینکه بر اساس حداقلی‌ترین سبد معاش، خوراک یک خانواده در یک ماه بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خرج برمی‌دارد، عنوان می‌کند: بر این اساس یک میلیون تومان رقم ناچیزی است که حتی هزینه‌های خوراک حداقلی خانواده‌ها را هم جبران نمی‌کند.

این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه می‌دهد: حال در نظر بگیرید که قرار است همین رقم اندک نه به صورت بلاعوض که در قالب وامی که باید بازپرداخت شود، در اختیار خانوار‌ها قرار گیرد، آن هم وامی با نرخ سود دو رقمی.

---

بیشتر بخوانید: کمک ۱ میلیون تومانی دولت دردی از کارگران دوا نمی‌کند

---

او با بیان اینکه برای گذشتن از رکود در کشور‌های مختلف چنین طرح‌هایی اجرا می‌شود، می‌گوید: دولت‌ها در مقاطعی می‌بینند که قدرت خرید پایین باعث رکورد شده و اقتصاد و تولید را تهدید می‌کنند. آن‌ها اقدام به اعطای وام‌هایی می‌کنند که نرخ سود صفر درصد یا بسیار پایین دارد. اقدامی که در کشور‌های دیگر در شرایط عادی اجرا می‌شود، در ایران در اوج بحران کرونا قرار است اجرا شود، حال آنکه سودی که طلب شده بسیار بالاتر از سودی است که در کشور‌های دیگر طلب می‌شود.

حیدری با بیان اینکه باید عنوان کرد حمایتی در کار نیست، بیان می‌کند: اگر بخواهیم همین طرح ارائه شده به گونه‌ای اجرا شود که سمت و سوی حمایتی گرفته و اندکی از مشکلات شهروندان بکاهد باید اصلاحاتی صورت دهیم. اول اینکه اگر قرار است وامی داده شود که می‌خواهیم آن را پس بگیریم، لااقل باید سود آن صفر درصد باشد. از طرف دیگر اکنون که ما یارانه را ضامن بازپرداخت وام کرده‌ایم باید اندکی فرصت داد و گذاشت اوضاع به شرایط عادی برگردد و بعد طلب بازپرداخت وام کرد.

او ادامه می‌دهد: منظور از شرایط عادی این است که شیوع بیماری متوقف شده و تاثیرات آن بر اقتصاد کمرنگ شود. وقتی این اتفاقات افتاد با سود صفر درصد می‌توان وام اعطایی را پس گرفت.

محمدباقر نوبخت (رئیس سازمان برنامه و بودجه) با بیان اینکه یک میلیون تومان تسهیلات با نرخ ۱۲ درصد برای خرید اقلام مورد نیاز در اختیار سرپرستان خانوار قرار خواهد گرفت، عنوان کرد: سرپرستان خانوار تمام ۲۳ میلیون خانواری که یارانه نقدی می‌گیرند می‌توانند از شارژ یک میلیون تومانی کارت یارانه استفاده کنند

حیدری تاکید می‌کند: یک میلیون تومان رقم ناچیزی است که گرهی از مشکلات کسی بازنمی‌کند. ما می‌دانیم شرایط مناسب نیست و کرونا به اقتصاد کشور لطمات جبران ناپذیری وارد کرده است. بر اثر شیوع این بیماری و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های ایجاد شده کسب‌و‌کار‌ها خوابیده و درآمد بسیاری عملا به صفر رسیده است. ضروری است که جبران خسارت شود و در این جبران خسارت باید سود شهروندان اصل قرار گیرد.

چاره‌اندیشی برای موقعیت ویژه

در خبر‌ها آمده است که روسای دولت در چند کشور شرایط پیش آمده ناشی از شیوع کرونا را با شرایط خاص جنگ‌های جهانی مقایسه کرده‌اند. رئیس جمهور ژاپن گفته است کشورش از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون هیچ وقت به این میزان شرایط اضطراری نداشته است. می‌دانیم که ژاپن به واسطه انفجار دو بمب اتمی در جنگ جهانی دوم به شدت ویران شده بود و این مقایسه نشان می‌دهد که کرونا چگونه عمل کرده و چقدر زیان وارد آمده است. در ایران نیز شرایط نسبت به برهه‌های بحرانی قبلی بسیار بحرانی‌تر است. در حالی که بدون کرونا اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها دچار مشکلات جدی بود، اکنون با وضعیتی رو‌به‌رو هستیم که بسیاری از شهروندان آن را بدترین وضعیتی توصیف می‌کنند که در عمرشان دیده‌اند. اگر یک زمان مناسب برای دادن یارانه و اعطای وام‌های بلاعوض وجود داشته باشد، اکنون است، اما مشاهده می‌کنیم بعد حدود دو ماه که اقتصاد و معیشت مردم زیر سهمگین‌ترین ضربه‌ها بوده، وعده اعطای وامی با بهره ۱۲ درصد و محل بازپرداخت یارانه‌ها داده می‌شود. لازم است در میزان این وام و همچنین شیوه اعطای آن به صورت جدی بازنگری شود، وگرنه سودی حاصل نشده و معیشت شهروندان خسارت دیده بدتر از قبل می‌شود.