عربستان، جنگ نفتی، ژئوپلیتیک انرژی و تاوان سنگینی که بن سلمان ممکن است بدهد

رویداد۲۴ سینیزیا بیانکو در وبسایت شورای اروپایی روابط خارجی نوشت: عربستان سعودی در نهایت پیروز بزرگترین جنگ قیمت گذاری نفت در تاریخ شد. ریاض این پیروزی را با هماهنگی اوپك سازمان کشورهای صادرکننده نفت به همراه اعضای غیر عضو یا همان اوپک پلاس یعنی روسیه، نروژ، مکزیک، آرژانتین، کلمبیا، اکوادور، مصر، اندونزی، ترینیداد و توباگو و گروه 20 به دست آورد. اولین کار عربستان این بود که سایر تولید کنندگان را ترغیب کرد تا برای تثبیت بازار نفت مقداری از فشار تولید را تحمل کنند. دوم این توافق مهر تایید مجددی بر رهبری ریاض در ژئوپلیتیک انرژی زد. این البته یک مسیر طولانی و پرهزینه بود و در ماه فوریه با سقوط تقاضای انرژی چین آغاز شد. البته به نظر می‌رسد اقدامات صورت گرفته خیلی دیر باشد چرا که هیچ نشانه‌ای از افزایش قیمت نفت به طور پایدار دیده نمی‌شود، ممکن است ریاض چیزی را آغاز کرده باشد که قادر به کنترل آن نیست.

در ادامه این مطلب آمده است: بازار انرژی مدت طولانی است که با کاهش تقاضای جهانی روبرو است. با این حال، قرنطینه بسیاری از کشورها برای مقابله با گسترش کووید -19 یک کودتای بسیار جدی علیه نفت بوده است. این بحران، تقاضا برای نفت را در بزرگترین مصرف کنندگان جهانی در آسیا به ویژه چین به طرز چشمگیری کاهش داده است. عربستان سعودی که مقصد صادرات اصلی آن چین است، اولین کشوری بود که متوجه این روند شد و پیشنهاد کاهش تولید برای جلوگیری از سقوط آزاد قیمت‌ها را داد. سایر تولیدکنندگان برتر نفت به ویژه روسیه که در ماه فوریه کمتر تحت تأثیر قرار گرفته بودند، در نهایت از ترس این که در درازمدت سهم بازار را از دست بدهند، حاضر به کنار آمدن در این زمینه نشدند. عربستان سعودی با افزایش تولید نفت به سطح رکورد در مارس و آوریل و در حالی که تخفیف‌های قابل توجهی هم برای نفت خام خود به ویژه برای مشتریان روسیه در اروپا در نظر گرفته بود، نسبت به این مخالفت واکنش نشان داد. این استراتژی بود که باعث شد قیمت نفت در 18 سال اخیر به پایین ترین سطح خود سقوط کند، در نهایت سایر تولید کنندگان مجبور به مذاکره شدند و توافق حاصل شد.

هفته گذشته، ریاض میزبان دو نشست مهم بود. یکی از مهمترین آنها، نشست با اوپک پلاس و دیگری مربوط به گروه 20 بود که امسال عربستان سعودی ریاست آن را برعهده دارد. پس از روزهای متمادی، مذاکره با اوپک پلاس منجر به یک توافق تاریخی شد تا تولید در ماه مه و ژوئن 9.7 میلیون بشکه در روز کاهش یابد، ترتیبی که مورد تأیید جی20 هم قرار گرفت.

به هر حال، ریاض در مذاکرات اولیه دوجانبه با مسکو، مهمترین رقیب خود و هدف اصلی استراتژی سعودی، به توافق رسید. به نظر می‌رسد این بحث تا حدی توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریكا انجام شده كه بیش از پیش نگران تأثیر قیمت پایین نفت در صنعت انرژی كشورش بود. هم روسیه و هم سعودی عربستان توافق كردند كه توليد خود را به میزان 8.5 ميليون بشكه در روز كاهش دهند، سهمي كه با توجه به مبناي اول ماه فوريه، به معناي كاهش زیادی خواهد بود. ریاض حتی آنقدر مطمئن بود که این توافق حاصل می‌شود، قبل از جلسه اوپک پلاس ثروت صندوق سرمایه گذاری عمومی (PIF) خود را برای خرید سهام چهار میلیارد دلاری در چهار شرکت بزرگ نفتی اروپا یعنی ای‌ان‌آی ایتالیا، رویال هلندی شل، اکینور نروژ و توتال فرانسه اختصاص داد. دلیل منطقی این امر آن بود که سهام این شرکتها پس از رسمی شدن این قرارداد افزایش می‌یافت.

با این وجود بازار واکنشی که انتظار می‌رفت را نشان نداد. دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد که دو مورد از آنها از بقیه مهم‌تر است. در میان رکود اقتصادی تمام عیار فعلی، تحلیلگران نفت این کاهش توافق را نسبت به کاهش تقاضا ناکافی می‌دانند. احتمالاً عرضه نفت در سطح جهان فراتر از تقاضای آن خواهد بود. علاوه بر این، رعایت چنین توافقاتی همیشه مشکل ساز است و کشورها احتمالاً به آن پایبند نمی‌مانند، به ویژه در این مورد که با توجه به اینکه برخی تولید کنندگان ممکن است بیشتر از آنچه نفت تحویل داده‌اند، توافق کرده باشند. به عنوان مثال، ممکن است ترامپ گفته باشد که آمریکا تولید 300 هزار بشکه در روز را برای پوشش مکزیک کاهش می‌دهد، اما معلوم نیست که او بتواند به این هدف دست یابد، زیرا در الگوی اقتصادی آمریکا، بنگاه‌های اقتصادی به طور سنتی در مقابل هرگونه دخالت دولت مقاومت می‌کنند.

اکنون ریاض احتمالا به خاطر ابراز اراده و تحکیم رهبری خود در بازار جهانی نفت، احساس رضایت کند. ریاض از این که شاهد رقابت برخی رقبای خود از جمله تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا بوده و از این نظر به مسکو نزدیک شده ناراضی نخواهد بود چرا که این اتفاق می‌تواند کاری کند آینده سیاست روسیه مطابق با استراتژی نفتی عربستان باشد.

اما ماجرا تمام نشده و خطرات برای عربستان همچنان زیاد است. ممکن است ریاض برای این کار بهای سیاسی گزافی بپردازد. به عنوان مثال، فروپاشی بخش انرژی آمریکا شروع به تأثیرگذاری بر روابط آمریکا و عربستان سعودی می‌کند. اعضای کنگره به شدت با دولت ترامپ لابی کردند و چندین نامه سرگشاده به او نوشتند تا ولیعهد محمد بن سلمان را برای پایان دادن به جنگ نفتی ترغیب کند. آن‌ها استدلال کردند که روابط آمریکا و عربستان در معرض خطر است. سناتورهای حزب جمهوری خواه حتی دو لایحه متوالی را مطرح کردند که خواستار خروج سربازان آمریکایی از خاک عربستان سعودی می شد و هدف آن این بود که ریاض را در مذاکرات تحت فشار قرار دهد.

هم ترامپ و هم مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در تماس مداوم با سعودی‌ها بودند و حتی یک فرستاده ویژه انرژی را برای ارتباط با ریاض منصوب کردند. عربستان سعودی ممکن است کار را تا جایی پیش ببرد که آمریکا به قطع تولید هم بپیوندد، اما این اتفاق نیز به لیست اختلافات عجیب در روابط دو کشور اضافه می‌شود. در حقیقت، آمریکا به احتمال زیاد در مورد موضوعات مختلف از عربستان سعودی فاصله خواهد گرفت به ویژه اگر قیمت نفت پایین باشد.

جنگ قیمت نفت در روابط عربستان با روسیه نیز تأثیر گذاشته تا جایی که تقریباً سه سال همکاری سعودی و روسیه در ژئوپلیتیک انرژی به پایان رسید. این گفتگوها زیربنای گفتگوهای گسترده‌تر دو جانبه در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی بود. به نظر می‌رسد گفتگوهای بین وزیر سرمایه گذاری خالد الفالیه عربستان سعودی با الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه بسیار پر تنش شده تا جایی که حتی روابط بین رهبران عالی رتبه را نیز دچار مشکل ساخته است.

بیشتر بخوانید: سقوط تاریخی: نفت آمریکا به زیر صفر دلار رسید

جنگ قیمت نفت بر همه تولیدکنندگان که بودجه آنها به درآمد انرژی بستگی دارد، تاثیر خواهد گذاشت. به ویژه که با افزایش هزینه‌ها به دلیل ارائه بسته‌های مراقبت‌های بهداشتی و کمک‌های اقتصادی به دلیل شیوع کووید -19 مواجه هستند. عربستان سعودی خود برای برنامه ریزی جهت پرداخت وام‌های عظیم و خصوصی سازی دارایی‌های دولتی تحت فشار است. ریاض در ماه مارس اعلام کرد که هزینه‌های دولت را به میزان 13.2 میلیارد دلار یا نزدیک به 5 درصد از بودجه خود برای سال 2020 کاهش می‌دهد و اکنون نیز برنامه‌هایی اضطراری برای کم کردن 20 درصد دیگر از هزینه‌ها آماده کرده است. با این شرایط هنوز مشخص نیست که آیا عربستان سعودی توانایی و ظرفیت رهبری خود را در مجموعه بعدی مذاکرات اوپک پلاس حفظ خواهد کرد یا نه.