این بار دوئل مصر و ترکیه بر سر لیبی؟/ صف آرایی جدید با تشدید دو قطبی‌ها در منطقه

رویداد۲۴ در یک دهه گذشته، تنش‌ها و رقابت‌های میان ایران و عربستان یکی از موضوعات اصلی مباحثات رسانه‌ای و سیاسی در منطقه بود. حالا، با تشدید تنش‌ها میان ترکیه و مصر، صف‌بندی جدیدی در منطقه شکل گرفته است که می‌تواند به دو قطبی‌های سابق دامن بزند.

تهدید تلویحی مصر به مداخله نظامی در لیبی، بحران لیبی را وارد مرحله تازه‌ای کرد و به دو قطبی‌های سیاسی در منطقه افزود. در پی مخالفت دولت مورد حمایت ترکیه در طرابس با ابتکار سیاسی قاهره برای حل و فصل سیاسی بحران لیبی، مصر خطوط قرمز جدیدی در لیبی ترسیم کرد.

روز شنبه گذشته، عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، برای ارسال یک پیام قدرتمند به ترکیه و گروه‌های تحت حمایت‌اش در لیبی، عازم یک پایگاه هوایی مصری در مرز لیبی شد. السیسی در حین بازدید از منطقه مرزی مصر و لیبی، ضمن ترسیم خطوط قرمز کشورش در لیبی، تهدید به مداخله نظامی در این کشور کرد. السیسی با بیان اینکه تهدیدات مستقیمی در مرز مصر و لیبی در حال شکل گیری است، گفت کشورش هرگز در امور لیبی مداخله نکرده است، اما الان اوضاع متفاوت است، امنیت ملی مصر و لیبی متزلزل شده و محافظت از منافع مصر و منطقه حتمی شده است.

رئیس جمهور مصر افزود: «هرگونه مداخله مستقیم مصر [در لیبی]از مشروعیت بین المللی برخوردار است، چه بر اساس حق دفاع از خود طبق منشور سازمان ملل متحد و چه بر اساس [درخواست]تنها قدرت قانونی و منتخب که همان مجلس نمایندگان لیبی است.»

السیسی در حالی که در حضور افسران ارتش مصر و سران قبایل لیبی سخنرانی می‌کرد، گفت: «وقتی به این نیرو‌ها [نیرو‌های ارتش مصر که در محل سخنرانی حضور داشتند]بگوییم پیشروی کنند، [در خاک لیبی]پیشروی خواهند کرد. شما [لیبیایی‌ها]حاضر خواهید بود. سران قبایل، پرچمدار این [نیروها]خواهند بود. وقتی که مشکل تمام شد، نیرو‌ها به طور صلح آمیز خارج خواهند شد. ما جز امنیت و ثبات لیبی چیزی نمی‌خواهیم.»

اظهارات السیسی حاکی از تغییر قابل توجه موضع مصر در خصوص بحران لیبی است. این اظهارات در شرایطی بیان شد که درگیری‌ها در لیبی بین دو گروه متخاصم – دولت «وفاق ملی» به رهبری فایز السراج در طرابلس و «ارتش ملی» لیبی به رهبری ژنرال خلیفه حفتر در شرق این کشور- شدت گرفته است.

ترکیه و قطر از السراج حمایت می‌کنند. در مقابل، فرانسه، مصر، امارات و عربستان از حفتر حمایت می‌کنند. در هفته‌های اخیر، دولت السراج با حمایت نظامی علنی ترکیه کنترل بسیاری از شهر‌های مهم تحت سیطره نیرو‌های حفتر را به دست گرفت. امری که مصر را به شدت نگران کرد چرا که نیرو‌های تحت حمایت ترکیه در حال پیشروی به سمت مرز‌های غربی مصر هستند. در این میان، نام یک شهر استراتژیک به نام «سرت» برجسته شده است. دولت مصر یک راهکار سیاسی ارائه کرده و از همه طرف‌های لیبی خواسته است که آتش بس اعلام کنند و گفتگو‌های سیاسی را آغاز کنند. اما دولت وفاق ضمن رد این راهکار، بر تصرف شهر سرت اصرار می‌کند. حالا السیسی می‌گوید که حمله به سرت، خط قرمز مصر است و تهدید کرده که عبور از این خط، تهاجم نظامی مصر را در پی خواهد داشت. سرت یک شهر استراتژیک ساحلی در مدیترانه است که بین دو شهر مهم طرابلس و بنغازی قرار دارد.

دوئل مصر و ترکیه

خطوط قرمز مصر در لیبی واکنش مستقیمی به تحرکات ترکیه بود. ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه گفته است که رسیدن به یک آتش بس دائمی در لیبی مستلزم عقب نشینی نیرو‌های حفتر از دو شهر سرت و الجفره است.

السیسی بدون اینکه از ترکیه نام ببرد، به طور تلویجی ترکیه را متهم کرد که برای «بازگرداندن نفوذی که زمان آن گذشته است» تلاش می‌کند. بعد از اظهارات السیسی، سامح شکری، وزیر خارجه مصر، به طور مستقیم به «تلاش ترکیه برای توسعه‌طلبی در لیبی» اشاره کرد. شکری همچنین، از توسعه طلبی ترکیه در سوریه و عراق نیز انتقاد کرد.

در سال‌های اخیر، روابط مصر و ترکیه به خاطر حمایت آنکارا از اخوان المسلمین، همواره تنش آلود بوده است، اما این تنش هرگز به درگیری نظامی منجر نشد. ترکیه، براندازی محمد مرسی را یک کودتا از جانب نظامیان دانست و السیسی را نماینده کودتاچیان قلمداد کرد. در سال‌های پس از براندازی محمد مرسی، قاهره و آنکارا همواره درگیر تنش‌های سیاسی و رسانه‌ای بوده اند. در این میان، عربستان و امارات، از مواضع مصر در مقابل ترکیه حمایت کردند. این کشور‌ها به همراه بحرین، روابط شان را با قطر قطع کردند و از قطر خواستند که روابطش با ترکیه را کاهش دهد.

---

بیشتر بخوانید: چرا روسیه و ترکیه در لیبی در حال نبرد علیه یکدیگر هستند؟/ نقش ایران در این معادله چیست؟

---

در ماجرای لیبی، عربستان و امارات قویا از تهدید مصر به مداخله نظامی در لیبی حمایت کردند. رسانه‌های این کشورها، ضمن اشاره به تهدیدات ادعایی دولت وفاق برای امنیت ملی مصر، ادعا می‌کنند که تهدیدات اخیر السیسی علیه دولت وفاق نقطه عطف مهمی در بحران لیبی و صف‌بندی‌های منطقه‌ای است. صف‌بندی‌هایی که به وضوح یادآور دو قطبی شدید سیاسی میان ایران و عربستان است.

استدلال‌های مصر برای مداخله در لیبی کم و بیش با استدلال‌های عربستان برای مداخله در یمن شباهت دارد. مصری‌ها از رسیدن نفوذ ترکیه به مرز‌های غربی‌شان نگران هستند. عربستان نیز از رسیدن نفوذ ایران به مرز‌های جنوبی‌اش نگران بود و با ادعای اینکه حوثی‌های یمن دست نشانده ایران هستند به یمن حمله نظامی کرد.

البته هنوز معلوم نیست که مصر تهدیدات‌اش را عملی می‌کند یا نه. ولی روند تحولات نشان می‌دهد که مصر در حال بررسی یک تصمیم تاریخی است. مصر معمولا از مداخله نظامی در خارج از خاک خود اجتناب می‌کند. ولی حالا به وضوح از حمله نظامی به لیبی سخن می‌گوید.

از سوی دیگر، وزارت دفاع در دولت وفاق، خطوط قرمز السیسی را رد کرده و گفته سرت و الجفره، دو شهر لیبیایی هستند. صلاح النمروش، قائم مقام این وزارتخانه، با بیان اینکه لیبی دارای حاکمیت است، بر بازپس گیری همه خاک لیبی تاکید کرد.

وزیر امور خارجه مصر گفته است که دولت وفاق ملی لیبی، موضع عبدالفتاح السیسی را به خوبی درک نکرده است. سامح شکری افزود: «راه حل نظامی، آخرین گزینه مصر برای دفاع از امنیت خود است.»

از تهدید السیسی به مداخله نظامی در لیبی دو روز گذشته است. مصر و متحدانش از یک طرف و دولت وفاق وحامیانش از طرف دیگر در حال بررسی گزینه‌های خود هستند. هنوز هیچ راه حلی برای توقف درگیری‌ها ارائه نشده است. دولت وفاق بر حمله به شهر سرت اصرار می‌کند. از این رو باید منتظر ماند و دید که آیا در صورت پیشروی نیرو‌های طرابس به سمت سرت، مصر تهدیداتش را عملی می‌کند یا اینکه از مداخله در لیبی صرفنظر خواهد کرد.