سناریو‌های عجیب درباره تحریم‌های تسلیحاتی

رویداد۲۴  یک روز پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ که عمدتا با محوریت تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران بود، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که دولت دونالد ترامپ دنبال تمدید محدود این تحریم‌ها برای یک مدت کوتاه نیست. بلکه می‌خواهد آن را برای مدت طولانی تمدید کند.

پمپئو گفت: «هدف ما این نیست که تحریم‌های تسلیحاتی را برای یک دوره کوتاه دیگر تمدید کنیم. این همان شکلی است که ما را وارد این آشفتگی کرد. تحریم‌های تسلیحاتی زمانی باید رفع شوند که جمهوری اسلامی ایران به شکلی رفتار کند که با قابلیت نقل و انتقال سلاح در جهان و خرید آن سازگار باشد؛ یعنی به شکلی رفتار کند که با رفتار کشور‌های عادی سازگار باشد.»

اظهارات پمپئو درباره مخالفت با تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی ایران، ظاهرا در پاسخ به پیشنهاد اروپایی‌ها در این خصوص است. پیش تر، روزنامه وال ستریت ژورنا طی گزارشی اعلام کرده بود که کشور‌های اروپایی دنبال مصالحه با واشنگتن در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی هستند. مصالحه‌ای که در آن، تحریم‌های مزبور به طور محدود تمدید شوند.

 

اروپایی‌ها هنوز به طور رسمی این پیشنهاد را مطرح نکرده اند. اما چنین پیشنهادی با بیانیه‌ها و اظهارات اخیر آن‌ها پیرامون تحریم‌های تسلیحاتی ایران در تضاد نیست. سه کشور اروپایی عضو برجام – فرانسه، آلمان و بریتانیا - اخیرا در اقدامی کم سابقه، قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه کردند که با اکثریت آرا تصویب شد. بعد از این قطعنامه، وزرای خارجه این سه کشور با صدور بیانیه‌ای به طور تلویحی نسبت به رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران ابراز نگرانی کردند.

 

در این بیانیه آمده است: «سه کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ که از طریق آن برجام در سال ۲۰۱۵ تایید شد، متعهد هستند. با این حال، معتقدیم که رفع برنامه‌ریزی‌شده تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل در اکتبر آینده که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ مقرر شده، برای ثبات و امنیت منطقه‌ای تبعات بزرگی خواهد داشت. ما یادآوری می‌کنیم که تحریم‌های اتحادیه اروپا بر صادرات سلاح‌های متعارف و فناوری موشکی، تا ۲۰۲۳ برقرار باقی خواهند ماند.»

این موضع در اظهارات نماینده بریتانیا در جلسه روز سه شنبه شورای امنیت درباره ایران نیز تکرار شد. جوناتان آلن، کاردار هئیت نمایندگی بریتاینا در سازمان ملل، بعد از اتهام زنی به ایران، به طور تلویحی از لزوم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی حمایت کرد و گفت: «ما معتقدیم که رفع مقرر شده محدودیت‌های تسلیحاتی بر ایران در اکتبر، برای امنیت و ثبات منطقه تبعات بزرگی خواهد داشت.»

اما اروپایی‌ها هنوز راه حلی برای این نگرانی خود پیدا نکرده اند. پیشنهاد تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی از سوی پمپئو رد شد. آن‌ها احتمالا در همین ماه ژوئیه سر یک دوراهی سختی قرار خواهند گرفت. کلی کرافت، نماینده آمریکا در سازمان ملل، گفته است که آمریکا اواسط ماه ژوئیه از شورای امنیت خواهد خواست که درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران رأی گیری کند و اگر این تلاش به جایی نرسد، آمریکا مایل است که تحریم‌های گسترده سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند. کرافت همچنین، ابراز امیدواری کرده که اروپایی‌ها از اقدام آمریکا علیه ایران در شورای امنیت حمایت کنند.

 

"هر اقدامی، هر ابزاری"
اما حمایت از قطعنامه آمریکا، اروپایی‌ها را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد. چون اگر آن‌ها به قطعنامه آمریکا در زمینه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران رأی مثبت دهند، عملا مفاد برجام را نقض خواهند کرد. افزون بر این، احتمال وتو شدن این قطعنامه از سوی روسیه یا چین زیاد است. منابع دیپلماتیک اروپایی در نیویورک به روزنامه الشرق الاوسط گفته اند که اروپا به آمریکا توصیه کرده که قطعنامه‌ای به شورای امنیت ارائه ندهد. چون به دو دلیل چنین قطعنامه‌ای تصویب نخواهد شد. اول اینکه حتی اگر کشوری وتو نکند، احتمال حمایت ۹ کشور در شورای امنیت از این قطعنامه کم است. ثانیا حتی اگر ۹ کشور از این قطعنامه حمایت کنند، امکان دارد که روسیه یا چین، آن را وتو کنند. به گفته این منابع، اما اگر آمریکا قطعنامه را ارائه کند، اروپایی‌ها علیه آن رأی نخواهند داد بلکه رأی ممتنع خواهند داد.

اما با وجود این پیچیدگی‌ها آمریکا همچنان اصرار می‌کند که به هر طریقی تحریم‌های تسلیحاتی باید تمدید شوند. پمپئو روز چهارشنبه گفته است: «ایالات متحده حق مسلمی دارد که حتی بدون موافقت هیچ کشور دیگری، تداوم این تحریم‌های تسلیحاتی [ایران]را تضمین کند.» کلی کرافت نیز با بیان اینکه آمریکا می‌خواهد به شورای امنیت فرصتی برای گفتگو درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی بدهد، گفت: «اما ما از هر اقدامی، هر ابزاری استفاده خواهیم کرد. اگر این امر به معنای [فعال سازی مکانیسم]ماشه باشد، دقیقا همین کار را انجام خواهیم داد. ما این [مکانیسم] را فعال خواهیم کرد.»

روزنامه الشرق الاوسط طی گزارشی از پاریس جزئیات یکی از سناریو‌های عجیب و غریب آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی ایران را منتشر کرد. این روزنامه با اشاره به پیچیدگی‌های پرونده تحریم‌های تسلیحاتی از یک طرح آخر آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های بین المللی از جمله تحریم‌های تسلیحاتی ایران خبر داد. بر اساس این طرح، که به گفته الشرق الاوسط در شورای امنیت مطرح شده، آمریکا قطعنامه‌ای به شورای امنیت ارائه می‌کند که خواستار احترام به موعد رفع تحریم تسلیحاتی در اکتبر آینده است. سپس آمریکا در اقدامی غافلگیرانه همین قطعنامه را وتو کند. این کار برای آمریکا مقدور است، چون آمریکا در شورای امنیت حق وتو دارد. به نوشته الشرق الاوسط، این اولین بار است که آمریکا چنین قطعنامه‌ای می‌دهد. این روزنامه با بیان اینکه هفته‌های آینده می‌تواند غافلگیری‌هایی داشته باشد، نوشت هفته‌های آینده شاهد نبرد‌های دیپلماتیک سختی در نیویورک خواهد بود.

 

بیشتر بخوانید: بازی موذیانه انگلیس برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران

---

روزنامه الشرق الاوسط همه جزئیات طرح جدید و البته عجیب و غریب آمریکا را منتشر نکرد. اما ظاهرا این طرح از نظر ترکیب‌بندی عبارت‌ها و سازوکار رأی گیری شبیه مکانیسم ماشه است. طبق مکانیسم ماشه، اگر اختلافات پیرامون اجرای برجام به شورای امنیت ارجاع شود، این شورا ۳۰ روز وقت دارد درباره یک قطعنامه تداوم رفع تحریم‌ها رأی گیری کند. این قطعنامه طوری طراحی شده که روسیه و چین نتوانند آن را وتو کنند. قطعنامه یادشده خواستار «ادامه رفع تحریم‌ها» می‌شود؛ و این یعنی تداوم رفع تحریم‌های ایران به عدم وتوی غربی‌ها نیاز دارد نه وتوی آن ها. به عبارت دیگر اگر یکی از کشور‌های غربی این قطعنامه را وتو کند، تمام تحریم‌های سازمان ملل به طور خودکار علیه ایران مجددا اعمال خواهند شد.

آیا آمریکا با الهام از این سازوکار می‌خواهد تحریم‌های تسلیحاتی را تمدید کند؟ آمریکا به طور رسمی به این مسئله اشاره نکرده است، اما از آنجا که مقامات آمریکا مکررا اعلام می‌کنند آن‌ها به هر طریقی تحریم‌های تسلیحاتی را تمدید خواهند کرد، استفاده از سازوکاری شبیه به مکانیسم ماشه بعید نیست. آمریکا ممکن است با استناد به جایگاه خود در قطعنامه ۲۲۳۱، قطعنامه دیگری در زمینه لزوم احترام به رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران ارائه دهد و سپس قطعنامه خودش را وتو کند. ارائه چنین قطعنامه‌ای اختیار استفاده از وتو توسط روسیه و چین و حتی کشور‌های اروپایی را سلب خواهد کرد. چون این طرف‌ها، نمی‌توانند قطعنامه‌ای که خواستار احترام به رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران است را وتو کنند. این کار به رابطه آن‌ها با ایران آسیب خواهد زد.