مسیر سخت بازگشت نقدینگی به نظام بانکی/ چرا بانک مرکزی نرخ سود سپرده را افزایش نمی‌دهد؟

رویداد۲۴ يك سر كلاف پیچیده افزایش قیمت ارز،طلا و سکه به کاهش نرخ سود بانکی می‌رسد، اقدامی که از ابتدای سال جاری و با چراغ سبز دولت به نظام بانکی رقم خورد. کاهش نرخ سود بانکی و به دنبال آن خروج سرمایه مردم از بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در بازارهای سودده دیگر، اما در حالی رقم خورد که کارشناسان بر این باورند نرخ سود بانکی باید حداقل به اندازه نرخ تورم افزایش پیدا کند.

اما چرا بانک مرکزی جسارت افزایش نرخ سود در اقتصاد برای متوازن کردن بازارهای پولی و مالی را ندارد؟علی رغم اصرار کارشناسان بانک مرکزی از انجام این کار امتناع می‌کند. این در حالی است که افزایش نرخ سود بانکی تاکنون صدمات جبران ناپذیری را بر پیکیره اقتصاد کشور به دنبال داشته است. افزایش نقدینگی، افزایش حباب در بازارهای ارز،طلا و سکه، کاهش سرمایه در گردش در بخش تولید، همگی بخشی از اثرات مستقیم این تصمیم بانک مرکزی محسوب می شود.

نرخ سود سپرده‌های بانکی همچنان ۱۶درصد است و مشتریان اگر قصد دارند سرمایه خود را در بانک نگاه دارند صرفا فقط ۱۶درصد به صورت سالانه به آن‌ها سود داده می‌شود؛ البته برخی از بانک‌ها به دور از مصوبه شورای پول و اعتبار و برای حفظ مشتریان خود به صورت غیرقانونی درصد بیشتری را پرداخت می‌کنند. این کاهش نرخ سود منجر به آن شد که مشتریان بانکی، با خروج سرمایه خود از بانک‌ها به سمت بازارهای سودده دیگر حرکت کنند.

از ابتدای اردیبهشت ماه، مصوبه شورای پول و اعتبار برای کاهش سود سپرده‌های بانکی اجرا شد و بانک‌ها موظف شدند تا از آن پس سود ۱۵ درصدری را برای سپرده‌ها در نظر بگیرند. تا پیش از آن بانک‌ها سود‌های ۱۸، ۲۰ و ۲۲ درصد را هم پرداخت می‌کردند. البته بانک مرکزی در جلسه تیرماه سال جاری، تغییراتی را در نرخ سود سپرده اعمال کرد و رقم آن را از ۱۵ درصد به ۱۶درصد افزایش داد.

با اجرایی شدن مصوبه کاهش نرخ سود در ابتدای سال جاری، به یکباره نرخ دلار روند صعودی به خود گرفت و بی وقفه نرخ آن افزایش پیدا کرد. این اقدام که از نظر کارشناسان مجرب حوزه اقتصادی نوعی خودکشی محسوب می‌شد، باعث شد تا مردم سپرده‌های خود را از بانک‌ها به دلیل ندادن سود بالا، خارج کنند و همین مسئله باعث افزایش نقدینگی در جامعه شد. بسیاری از مردم سعی کردند تا سپرده‌های خود را در بازارهایی همچون سکه، طلا، دلار و بورس سرمایه گذاریی کنند. هجوم مردم به بازارهای موازی در نهایت باعث شد تا نرخ طلا، دلار و سکه جهشی شود. طبیعتا نمی‌توان این موضوع را تنها عامل اصلی افزایش قیمت دلار دانست، اما به عقیده بسیاری از اقتصاددانان، این مصوبه یکی از عوامل مهم افزایش قیمت دلار، در کنار تحریم‌ها، نبود ارز و عدم فروش نفت عنوان کردند. 

علی سعدوندی کارشناس بانکی و سرمایه‌گذاری در گفت‌و‌گو با رویداد۲۴ در این باره گفت: مشکل اصلی این بود که صادرات غیرنفتی متوقف و ورود ارز به کشور مختل شد، مسئله تحریم‌ها جانبی‌تر بود، اما مسئله مهمتر این بود که به دلیل ویروس کرونا مرز‌ها بسته شد و مبادلات تجاری متوقف شد و همین امر باعث افزایش نرخ ارز شد. از سوی دیگر خروج نقدینگی از بانک‌ها به دلیل کاهش سود سپرده‌های بانکی اتفاق افتاد و به نظرم این تصمیم، اتفاق بسیار پُر مخاطره‌ای بود.

سود سپرده‌های بانکی باید افزایش پیدا کند 

این کارشناس بانکی با بیان اینکه معتقدم باید نرخ سود سپرده‌های بانکی افزایش پیدا کند، یادآور شد: وقتی نرخ‌ها را کاهش دهند، سپرده‌ها از بانک‌ها خارج شده و وارد حساب‌های جاری می‌شود و به نوعی شبه پول تبدیل به پول می‌شود. اما اگر نرخ سود سپرده‌ها مجددا افزایش یابد سپرده‌ها به همین راحتی دوباره به بانک‌ها برنمی‌گردد. اکنون نسبت شبه پول به پول نسبت متعادلی است ۷۵ درصد شبه پول و ۲۵ درصد پول است و اگر نرخ سود سپرده‌ها را افزایش دهند اتفاق درستی است و از آن درست‌تر این است که نرخ اوراق افزایش یابد، در نتیجه اگر این سیاست افزایش نرخ سود اوراق ادامه پیدا کند، پیش بینی می‌کنم که در عرض دو ماه آینده به ثبات در زمینه حفظ ارزش پول ملی و نرخ ارز برسیم.

مردم سپرده‌های خود را به بانک برنمی‌گردانند

سعدوندی با تاکید بر اینکه پیشنهاد می‌دهم نرخ سود سپرده‌های بانکی افزایش پیدا کند، ادامه داد: نرخ سود اوراق باید افزایش پیدا کند، اما سررسید اوراق باید کوتاه مدت‌تر شود. سود ۲۰ درصد اکنون دیگر تاثیر زیادی در حفظ و جذب مشتری ندارد و هم اینکه آثار مخرب گذشته را ندارد. زمانی که نرخ تورم کمتر بود در آن شرایط بانک‌ها سود مو‌هومی پرداخت می‌کردند، اکنون که تورم بالای ۴۰ درصد است اگر بانک‌ها سود سپرده ۲۰ درصد را پرداخت کنند، این دیگر سود موهومی نیست. زیرا در چنین شرایط اقتصادی بانک‌ها می‌توانند سود بیشتری را کسب کنند و به راحتی این سود را به مشتریان پرداخت کنند.

بیشتر بخوانید:تاثیر مثبت انتخابات آمریکا بر قیمت دلار/ راه‌حل خروج از بحران ارزی چیست؟

این کارشناس حوزه بانکی ادامه داد: افرادی که سپرده خود را از بانک‌ها خارج کردند و به سمت بازار‌های دیگری همچون بورس بردند، حتی اگر سود سپرده بانکی افزایش پیدا کند، بازهم تا زمانی که بورس سود دهی خود را دارد سرمایه خود را از بورس خارج نمی‌کنند. از همین رو پول در خارج از حساب‌های شبه پول چسبندگی دارد و به سختی دوباره به حساب‌های بانکی برمی‌گردد. اما واقعیت این است که حجم پول در حال رشد است و برخی از افراد سعی می‌کنند تا حساب‌های بلند مدت خود را باز کنند؛ بنابراین در سطح کلی جامعه وقتی نرخ سود سپرده بانکی افزایش پیدا می‌کند، میزان مانده سپرده‌های بلند مدت هم افزایش پیدا می‌کند.

جای خالی یک اقتصاددان مجرب

علی سعدوندی ادامه داد: تصمیم گیران به تبعات کاهش سود سپرده‌های بانکی توجه نکردند و اصلا از تبعات آن باخبر نبودند. البته خودشان ادعا می‌کنند، چون قرار بود از سود سپرده‌ها مالیات گرفته شود تصمیم گرفتند تا سود سپرده‌ها را کاهش دهند.

وی افزود: اما واقعیت این است در بحران کرونا تقاضا برای تسهیلات به سرعت کاهش پیدا کرد به طوری که نرخ بازار بین بانکی که متاثر از مقدار تقاضا برای تسهیلات بانکی بود به ۶ درصد کاهش پیدا کرد. این یک نگرانی برای بانک‌ها ایجاد کرد که مانند گذشته سودآوری نداشته باشند از همین رو نرخ سود را کاهش دادند. هرچند که باید با اقتصاددانان مشورت می‌شد و به نظر می‌رسد حتی یک اقتصاددان مجرب و آگاه در میان تصمیم‌گیران این حوزه نبوده است.