مقامات کاخ‌نشین!/ کاخ‌های تاریخی ایران در دست چه کسانی است؟

رویداد۲۴ موضوع کاخ‌های تاریخی در ایران و کاربری آنها با سخنان جنجالی پرویز فتاح بار دیگر برای افکار عمومی و رسانه‌ها اهمیت پیدا کرد. فتاح در یک گفت‌وگوی تلویزیونی تقریبا تمامی نهاد‌های حاکمیتی را به استفاده از املاک مهم بیت المال متهم کرده است که در یک مورد موضوع کاخ مرمر و ساخت سونا و جکوزی در آن خبرساز شد.

محسن هاشمی نخستین کسی بود که مثل همیشه وظیفه حمایت از پدر را بر خود فرض دید و در پاسخی اعلام کرد: «در همه سال‌های پس از انقلاب، مقاماتی که مسئولیت‌های حکومتی داشته و دارند، در کاخ‌های بازمانده از دوره پهلوی مستقر هستند. کاخ فرح در اختیار شورای نگهبان، کاخ سفید در اختیار روحانی و کاخ شاهپور غلامرضا در اختیار قوه قضائیه است. بعید می‌دانم آقای فتاح قصد تخریب آیت‌الله هاشمی را داشتند یا اینکه ایشان نمی‌دانسته در طول ۴۰ سال بیست‌وخرده‌ای سال قوه قضائیه در کاخ مرمر بوده است. در همه سال‌های پس از انقلاب، مقاماتی که مسئولیت‌های حکومتی داشته و دارند، در کاخ‌های بازمانده از دوره پهلوی مستقر هستند.»

 

هاشمی همچنین به محل استقرار معاون اول اشاره کرده و گفته بود: «جایی که آقای جهانگیری در آن مستقر و هیات دولت تشکیل می‌دهد هم کاخ نخست‌وزیری بوده، پایین‌تر از آن کاخ فرح است که شورای نگهبان آنجاست.»

 

او در توضیح محل استقرار پدرش گفته بود: «بعد از انقلاب اولین‌بار قوه قضائیه در کاخ مرمر مستقر شد، آقایان صانعی و موسوی‌اردبیلی و یزدی تا سال ۷۴ یا ۷۵ در همین کاخ مستقر بودند؛ بعد از آن، چون این کاخ به ترمیم نیاز داشت، قوه قضائیه جابجا شد و به کاخ شاهپورغلامرضا رفت. پس از فوت آیت الله هاشمی، آقایان موحدی و هاشمی‌شاهرودی به مرمر رفتند، یعنی تا حدود ١/٥ سال بعد از فوت حاج آقا. پس از آن، مجمع به مجلس قدیم نقل مکان کرد. ادعای زندگی آیت‌الله هاشمی در کاخ مرمر هم کذب است، خانواده ما اصلا در این کاخ حضور نداشت و تنها جلسات مجمع در آن برگزار می‌شد.»

 

توضیحات محسن هاشمی اگرچه در دفاع از پدر بود اما روی دیگری هم داشت؛ آن اینکه یکی دو جین از بناهای تاریخی که باید کاربری موزه داشته باشند، برای استفاده اداری در اختیار مقامات رسمی است و یقینا این کاربری اداری به تغییراتی در ظاهر این بناها خواهد انجامید، در حالیکه این بناها اموال بیت المال محسوب می‌شوند و قاعدتا باید کاربری موزه داشته باشند.

---

بیشتر بخوانید: بالابر کاخ مرمر بخاطر ملک عبدالله و واعظ طبسی نصب شد/ بنیاد مستضعفان برای ساخت و ساز، درخت‌های کاخ را از جا در آورد +اسناد

---

به گزارش رویداد۲۴ کاخ‌های تاریخی تهران عمدتا محل استقرار نهاد‌های حاکمیتی کشور است. کاخ سعد آباد که چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول، پهلوی دوم و انقلاب اسلامی را به خود دیده اکنون محل استقرار کاخ کنونی ریاست جمهوری است و کاخ ملکه مادر نیز به ارگان ریاست جمهوری برای پذیرایی از مهمانان خارجی تبدیل شده است.

 

کاخ سلطنت آباد که در سال ۱۲۶۵ شمسی به فرمان ناصرالدین شاه بنا شده بود، اکنون محل استقرار پادگان‌های نیروهای نظامی است. از «کاخ سلطنت آباد» عمارت حوضخانه، تالار آینه و برج سلطنت آباد به جای مانده تا همین یک دهه پیش کارهای تشریفاتی ارتش در آنجا انجام می‌شد. 

 

کاخ نیاوران که در سال ۱۳۳۷ به دستور محمدرضا شاه پهلوی احداث شده در سال ۱۳۶۸ محل استقرار مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی بود، اما در سال‌های بعد این کاخ به موزه تبدیل شد. این تنها کاخ تهران است که کاربری موزه دارد و عموم مردم از آن بازدید می‌کنند.

 

کاخ فرح آباد نیز ساختمانی متعلق به دوران قاجار در دوشان تپه تهران است. این کاخ بعد از انقلاب به تصرف سپاه درآمده و کاربری نظامی دارد. البته پس از چند سال این کاخ به موزه نیروی دریایی سپاه تبدیل شده، اما اجازه بازدید همگانی از آن داده نمی‌شود.

 

قصر یاقوت که به دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار برمیگردد، پس از انقلاب به مالکیت تامین اجتماعی درآمد و در سال ۱۳۳۶ با تصویب مجلس شورای ملی باغ این قصر و تأسیسات همراه با آن به سازمان بیمه‌های اجتماعی واگذار شده و به بیمارستان ریوی تبدیل شد و در دهه بعد بخش‌های روانی و جراحی نیز به آن افزوده شد که در سال ۱۳۵۵ با تصویب مجلس، تبدیل به یک بیمارستان عمومی شد و اکنون بیمارستان و مرکز فوق تخصصی قلب دکتر لواسانی نام دارد.

 

عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد نیز ساختمانی از دوره قاجار است که در حال حاضر در محل پادگان نظامی سپاه درون حصار پادگان واقع شده است. دی ماه سال ۹۳ شورای شهر تهران در بازدیدی از این کاخ خواستار بازگشایی در‌های آن به روی بازدیدکنندگان شده بود.

 

کاخ خرم نیز کاخ نیمه کاره‌ای است که پیش از انقلاب قرار بود به عنوان کاخ ولیعهد در داخل شهر ساخته شود. پس از انقلاب این کاخ به عنوان بنیاد انقلاب مورد استفاده قرار گرفت.

 

عمارت بهارستان که محل کنونی مجلس شورای اسلامی است نیز عمارتی مربوط به سده ۱۳ خورشیدی است. این عمارت و مدرسه سپهسالار در کنار آن در دوره قاجاریه به دستور شاه بنا شده‌اند.

 

ساختمان شماره نه وزارت خارجه نیز عملا بر بنای کاخ شهربانی واقع شده که در سال ۱۳۱۵ به عنوان ساحتمان شهربانی کل کشور توسط رضاشاه پهلوی راه اندازی شده است.

 

محل کنونی مجلس خبرگان رهبری نیز در کاخ سنا واقع شده که در دوران پهلوی دوم در نزدیکی کاخ مرمر توسط محمدرضا شاه پهلوی ساخته شده است.

به گزارش رویداد۲۴ کاخ مرمر تهران در سال ۱۳۱۶ به دستور رضا شاه پهلوی در زمینی به مساحتی ۳۵ هزار متر مربع احداث شد. طراحی و ساخت این کاخ توسط معماری به نام لئون تادوسیان انجام شد. این کاخ به منظور محل کار و زندگی رضا شاه پهلوی بنا شد و بعد‌ها فرزند او محمدرضا شاه پهلوی نیز از این مکان برای دیدار با نمایندگان کشور‌های خارجی استفاده می‌کرد.

 

پس از ترور ناموفق پهلوی دوم در این مکان، کاربری آن تغییر کرد و در سال ۱۳۵۵ در‌های آن به عنوان یک موزه به روی عموم باز شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، موزه پهلوی تعطیل شد و از این کاخ مدتی به عنوان مقر کمیته انقلاب اسلامی استفاده می‌شد. پس از آن این کاخ در اختیار روسای قوه قضاییه قرار گرفت تا اینکه در میانه‌های دهه ۱۳۷۰ با توجه به نیاز این کاخ به مرمت از سوی قوه قضاییه تخلیه شد و پس از مرمت مدتی این کاخ مدتی بی‌کاربرد ماند تا در سال ۱۳۷۶، مجمع تشخیص مصلحت نظام به این کاخ نقل مکان کرد.

 

هاشمی در خاطرات خود در سال‌های قبل از ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام هم بار‌ها به تعمیرات کاخ مرمر و مذاکراتش برای پیدا کردن نحوه مناسب استفاده از این کاخ اشاره کرده است. سال ۷۰ در این کاخ تعمیراتی برای تبدیل آن به محل تشریفات ریاست جمهوری انجام شده بود که بار‌ها در خاطرات هاشمی به آن اشاره شده و تصاویر آن در مراسم رسمی دولت دیده شده است. به گفته خود هاشمی، تعمیر آن از زمان ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای شروع شده بود و برای اولین بار در آذر ۷۱، رفسنجانی از کریموف رییس جمهور ازبکستان در این کاخ پذیرایی کرد. پس از آن در بهمن ماه همان سال ساختمان تشریفات و کاخ مرمر محل استقبال از رابرت موگابه رییس جمهور زیمبابوه بود.

 

پیشنهاد استقرار مجمع در کاخ مرمر اولین بار توسط حسن حبیبی مطرح شده و به تایید آیت الله خامنه‌ای رسیده بود. هاشمی در خاطرات خود در فرودین ۷۶ نوشته «دکتر [حسن] حبیبی آمد. راجع به دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام صحبت و قرار شد سمت دبیری مجمع را داشته باشند؛ قبلاً با آیت‌الله خامنه‌ای توافق کرده بودم. پیشنهاد تأسیس مرکز ایران‌شناسی و آیین‌نامه مجمع را آورده است. قرار شد محل مجمع در کاخ مرمر باشد.»

 

او در اردیبهشت ماه سال ۷۶ در بخشی از خاطراتش به نقل مکان مجمع به کاخ مرمر اشاره کرده و گفته باید در آن روز برای مشخص کردن انواع به کارگیری اتاق‌ها، به کاخ مرمر می‌رفته. هاشمی درباره تغییرات انجام شده در این کاخ در بخشی از خاطراتش گفته: ساحتمان کاخ مرمر با بازسازی‌های انجام شده «حسابی لوکس» شده است.

 

مرداد ماه همان سال کاخ مرمر با نام جدید ساختمان قدس به مجمع تشخیص مصلحت تحویل شده است. بر اساس آنچه در خاطرات هاشمی آمده، او ششم مرداد ماه ۷۶ به همراه برادرش محمد هاشمی بعد از گفتگویی درباره قرار «اخوی محمد» با چین در مورد تاسیسات هسته‌ای اصفهان و گوشی‌های تلغن موبایل و همچنین درخواست محمد خاتمی رییس جمهور منتخب جدید از محمد هاشمی برای ارائه برنامه جهت تصدی پست معاونت اجرایی، برای اولین بار جهت استقرار به کاخ مرمر رفته است. تصاویر این بازدید و حضور در دفتر جدید در کتاب خاطرات هاشمی منتشر شده است.