واکاوی واکنش‌های اعضای برجام به فعال سازی مکانیسم ماشه
موضع روسیه و سایر طرف‌های برجام و همچنین اعضای شورای امنیت در هفته‌های سرنوشتساز آینده واضح‌تر خواهد شد. همه کشور‌های عضو شورای امنیت با یک آزمون مهمی مواجه شده اند که نتیجه آن، احتمالا مرگ یا نجات برجام خواهد بود.
رویداد۲۴ تقریبا همه اعضای توافق هسته‌ای ایران به اقدام آمریکا در ارائه اخطاری به شورای امنیت در خصوص هدف فعال سازی مکانیسم ماشه اعتراض کردند، اما اعتراض‌های آنها به یک اندازه قوی و محکم نبود.
آمریکا با تحویل نامه‌ای در خصوص فعال سازی مکانیسم ماشه به شورای امنیت یک طوفان دیپلماتیک به راه انداخت. بسیاری از کشور‌های عضو شورای امنیت، حتی کسانی که عضو برجام نبوده اند، با اقدام آمریکا مخالفت کردند. اما این مخالفت‌ها که در بیانیه‌های رسمی مطرح شد، بعضا نکات قابل تاملی داشت.
ساعاتی بعد از تحویل اخطاریه آمریکا به شورای امنیت، وزرای خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام - فرانسه، آلمان و بریتانیا- در بیانیه مشترکی به این اقدام واکنش نشان دادند.
آنها در این بیانیه گفتند: «فرانسه، آلمان و بریتانیا خاطرنشان می‌سازند که آمریکا بعد از خروج از برجام در ۸ مه ۲۰۱۸ دیگر مشارکت‌کننده در این توافق به شمار نمی‌رود.»
اروپایی‌ها همچنین با بیان اینکه آنها قبلا موضع‌شان درباره اخطاریه آمریکا را به شکل بسیار واضحی اعلام کرده اند، افزودند: «بنابراین، ما نمی‌توانیم از این اقدام [فعال سازی مکانیسم ماشه]حمایت کنیم، اقدامی که با تلاش‌های کنونی‌مان برای حمایت از برجام ناسازگار است.»
با این حال، اروپایی‌ها ضمن درخواست از ایران برای پایبندی به برجام، دو بار در بیانیه شان اعلام کردند که برای حفظ «اختیار» و «انسجام» شورای امنیت تلاش می‌کنند و این تلاش اصل راهنمای آنها خواهد بود.
این سه کشور همچنین در نامه مشترکی به رئیس شورای امنیت، اخطاریه آمریکا را رد کردند و آن را فاقد وجاهت قانونی دانستند. به عبارت دیگر، آنها آمریکا را فاقد حق فعال سازی مکانیسم ماشه معرفی کردند، چون به گفته آنها، آمریکا از برجام خارج شده و دیگر مشارکت کننده در این توافق محسوب نمی‌شود.
بیشتر بخوانید:
اروپایی‌ها با ماشه آمریکایی چه می‌کنند؟
پاسخ ایران به فعال سازی مکانیسم ماشه چه خواهد بود؟
تا اینجای کار، اروپایی‌ها موضع نسبتا محکمی گرفته اند و مانند سایر اعضای شورای امنیت در مقابل آمریکا ایستاده اند. اما پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است که اگر آمریکا همچنان اصرار کند که حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد، اروپایی‌ها چه واکنشی نشان خواهند داد؟
پاسخ این سوال را می‌توان از بیانیه وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و همچنین نامه مشترک این تروئیکا به رئیس شورای امنیت استنباط کرد. اروپایی‌ها در نامه‌شان به رئیس شورای امنیت گفته اند که آنها درباره تبعات انقضای تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر «نگرانی‌های جدی» دارند. اما در عین حال خاطرنشان کرده اند که آنها آماده هستند تا با اعضای شورای امنیت و اعضای برجام درباره یک راه حلی که مورد حمایت شورای امنیت باشد، همکاری کنند.
در شرایط فعلی که آمریکا هیچگونه انعطافی نشان نمی‌دهد و بر بازگرداندن تحریم‌های بین المللی اصرار می‌کند، رسیدن به چنین راه حلی بعید به نظر می‌رسد.
در صورتی که آمریکا پیشنهادات اروپایی‌ها را رد کند و از موضع خود در خصوص مکانیسم ماشه عقب نشینی نکند، اروپایی‌ها به معنای واقعی سر دو راهی حفظ انسجام شورای امنیت یا حفظ برجام قرار خواهند گرفت. اروپایی‌ها کدام گزینه را انتخاب خواهند کرد؟ هنوز مشخص نیست. چرا که گفتگو‌های فشرده‌ای در جریان است و شاید در روز‌های آینده اروپایی‌ها با آمریکا به یک راه حل میانه برسند. اما تاکید موکد اروپا بر حفظ انسجام و اختیار شورای امنیت می‌تواند به معنای این باشد که اولویت اصلی اروپا در این نزاع حقوقی-دیپلماتیک، حفظ ساختار و انسجام شورای امنیت است نه چیز‌های دیگر.
اما اروپا فقط بخشی از نزاع را تشکیل می‌دهد، بخش دیگر، چین و روسیه هستند. این دو کشور هم مانند اروپا، اقدام آمریکا را محکوم کردند. ولی موضع چین قوی‌تر و محکم‌تر از موضع روسیه به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید: هدف ترامپ از فعال کردن مکانیسم ماشه چیست؟
اندکی بعد از رسیدن درخواست آمریکا به شورای امنیت، نمایندگی چین در سازمان ملل یک بیانیه رسمی منتشر کرد و به صراحت «نمایش سیاسی» آمریکا را رد کرد. در این بیانیه آمده است: «درخواست آمریکا [برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه]هیچ مبنای قانونی و عقل سلیم ندارد. این درخواست چیزی جز یک نمایش سیاسی از جانب آمریکا نیست و از هیچ حمایتی از جانب اعضای شورای امنیت برخوردار نیست و مورد قبول جامعه بین المللی هم نیست.»
چین در ادامه با تشریح غیرقانونی بودن درخواست آمریکا، گفت: «آمریکا که از برجام خارج شده است، دیگر مشارکت‌کننده در برجام به شمار نمی‌رود و هیچ حقی برای ارائه درخواست به شورای امنیت برای فعال سازی ماشه، آنگونه که در قطعنامه ۲۲۳۱ قید شده، ندارد.»
آمریکا با تحویل نامه‌ای در خصوص فعال سازی مکانیسم ماشه به شورای امنیت یک طوفان دیپلماتیک به راه انداخت. بسیاری از کشور‌های عضو شورای امنیت، حتی کسانی که عضو برجام نبوده اند، با اقدام آمریکا مخالفت کردند. اما این مخالفت‌ها که در بیانیه‌های رسمی مطرح شد، بعضا نکات قابل تاملی داشت.
ساعاتی بعد از تحویل اخطاریه آمریکا به شورای امنیت، وزرای خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام - فرانسه، آلمان و بریتانیا- در بیانیه مشترکی به این اقدام واکنش نشان دادند.
آنها در این بیانیه گفتند: «فرانسه، آلمان و بریتانیا خاطرنشان می‌سازند که آمریکا بعد از خروج از برجام در ۸ مه ۲۰۱۸ دیگر مشارکت‌کننده در این توافق به شمار نمی‌رود.»
اروپایی‌ها همچنین با بیان اینکه آنها قبلا موضع‌شان درباره اخطاریه آمریکا را به شکل بسیار واضحی اعلام کرده اند، افزودند: «بنابراین، ما نمی‌توانیم از این اقدام [فعال سازی مکانیسم ماشه]حمایت کنیم، اقدامی که با تلاش‌های کنونی‌مان برای حمایت از برجام ناسازگار است.»
با این حال، اروپایی‌ها ضمن درخواست از ایران برای پایبندی به برجام، دو بار در بیانیه شان اعلام کردند که برای حفظ «اختیار» و «انسجام» شورای امنیت تلاش می‌کنند و این تلاش اصل راهنمای آنها خواهد بود.
این سه کشور همچنین در نامه مشترکی به رئیس شورای امنیت، اخطاریه آمریکا را رد کردند و آن را فاقد وجاهت قانونی دانستند. به عبارت دیگر، آنها آمریکا را فاقد حق فعال سازی مکانیسم ماشه معرفی کردند، چون به گفته آنها، آمریکا از برجام خارج شده و دیگر مشارکت کننده در این توافق محسوب نمی‌شود.
بیشتر بخوانید:
اروپایی‌ها با ماشه آمریکایی چه می‌کنند؟
پاسخ ایران به فعال سازی مکانیسم ماشه چه خواهد بود؟
تا اینجای کار، اروپایی‌ها موضع نسبتا محکمی گرفته اند و مانند سایر اعضای شورای امنیت در مقابل آمریکا ایستاده اند. اما پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است که اگر آمریکا همچنان اصرار کند که حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد، اروپایی‌ها چه واکنشی نشان خواهند داد؟
پاسخ این سوال را می‌توان از بیانیه وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و همچنین نامه مشترک این تروئیکا به رئیس شورای امنیت استنباط کرد. اروپایی‌ها در نامه‌شان به رئیس شورای امنیت گفته اند که آنها درباره تبعات انقضای تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر «نگرانی‌های جدی» دارند. اما در عین حال خاطرنشان کرده اند که آنها آماده هستند تا با اعضای شورای امنیت و اعضای برجام درباره یک راه حلی که مورد حمایت شورای امنیت باشد، همکاری کنند.
در شرایط فعلی که آمریکا هیچگونه انعطافی نشان نمی‌دهد و بر بازگرداندن تحریم‌های بین المللی اصرار می‌کند، رسیدن به چنین راه حلی بعید به نظر می‌رسد.
در صورتی که آمریکا پیشنهادات اروپایی‌ها را رد کند و از موضع خود در خصوص مکانیسم ماشه عقب نشینی نکند، اروپایی‌ها به معنای واقعی سر دو راهی حفظ انسجام شورای امنیت یا حفظ برجام قرار خواهند گرفت. اروپایی‌ها کدام گزینه را انتخاب خواهند کرد؟ هنوز مشخص نیست. چرا که گفتگو‌های فشرده‌ای در جریان است و شاید در روز‌های آینده اروپایی‌ها با آمریکا به یک راه حل میانه برسند. اما تاکید موکد اروپا بر حفظ انسجام و اختیار شورای امنیت می‌تواند به معنای این باشد که اولویت اصلی اروپا در این نزاع حقوقی-دیپلماتیک، حفظ ساختار و انسجام شورای امنیت است نه چیز‌های دیگر.
اما اروپا فقط بخشی از نزاع را تشکیل می‌دهد، بخش دیگر، چین و روسیه هستند. این دو کشور هم مانند اروپا، اقدام آمریکا را محکوم کردند. ولی موضع چین قوی‌تر و محکم‌تر از موضع روسیه به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید: هدف ترامپ از فعال کردن مکانیسم ماشه چیست؟
اندکی بعد از رسیدن درخواست آمریکا به شورای امنیت، نمایندگی چین در سازمان ملل یک بیانیه رسمی منتشر کرد و به صراحت «نمایش سیاسی» آمریکا را رد کرد. در این بیانیه آمده است: «درخواست آمریکا [برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه]هیچ مبنای قانونی و عقل سلیم ندارد. این درخواست چیزی جز یک نمایش سیاسی از جانب آمریکا نیست و از هیچ حمایتی از جانب اعضای شورای امنیت برخوردار نیست و مورد قبول جامعه بین المللی هم نیست.»
چین در ادامه با تشریح غیرقانونی بودن درخواست آمریکا، گفت: «آمریکا که از برجام خارج شده است، دیگر مشارکت‌کننده در برجام به شمار نمی‌رود و هیچ حقی برای ارائه درخواست به شورای امنیت برای فعال سازی ماشه، آنگونه که در قطعنامه ۲۲۳۱ قید شده، ندارد.»
ارائه درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه از سوی آمریکا وضعیت بغرنجی در شورای امنیت ایجاد کرده است.
در کنار چین، روسیه نیز با فعال سازی مکانیسم ماشه مخالفت کرد. وزارت خارجه روسیه بیانیه‌ای صادر کرد و تشدید تنش با ایران را نادرست ارزیابی کرد. بیانیه روسیه لحن نسبتا ملایمی داشت و آنچه اتفاق افتاده را توصیف کرد.
ظاهرا روسیه، اعلام مواضع خود را به میخائیل اولیانوف، نماینده دائمی خود در سازمان‌های بین المللی در وین، سپرده است. اولیانوف به جای صدور بیانیه‌های رسمی، توئیت‌هایی منتشر می‌کند. حساب کاربری او نیز فاقد علامت تایید است. با این حال، اولیانوف اخیرا توئیت‌های قابل تاملی درباره ایران منتشرد کرد. توئیت اول به واکنش احتمالی ایران به فعال شدن مکانیسم ماشه مربوط می‌شود.
اولیانوف نوشت: «با درنظر گرفتن ماجراجویی آمریکا در خصوص مکانیسم بازگشت، طرفین برجام باید رویکرد خردمندانه و محتاطانه اتخاذ کنند. این مسئله فقط به روسیه، چین و سه کشور اروپایی مربوط نیست. خیلی چیز‌ها به این بستگی دارد که تهران بتواند پاسخ مناسب و مسئولیت‌پذیرانه‌ای به چالش ایجاد شده توسط آمریکا ارائه دهد.»
این توئیت می‌تواند به این معنا باشد اگر ایران واکنشی نشان دهد که روسیه آن را خردمندانه نداند، مسکو موضع محکمی در حمایت از تهران اتخاذ نخواهد کرد.
اما توئیت دوم اولیانوف مربوط به سفر آتی رافائل گروسی، دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، مربوط می‌شود. گروسی در هفته جاری به ایران می‌آید. اولیانوف در این توئیت آرزو کرد که دو طرف مسائل حل نشده را حل کنند و به نتایج مثبتی برسند.
این در حالی است که اصل مشکل میان ایران و آژانس مربوط به اسناد ادعایی اسرائیل است. آژانس خواستار دسترسی به دو سایتی شده که نام‌شان در این اسناد ذکر شده و مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گذشته هستند.
به هر حال، موضع روسیه و سایر طرف‌های برجام و همچنین اعضای شورای امنیت در هفته‌های سرنوشتساز آینده واضح‌تر خواهد شد. همه کشور‌های عضو شورای امنیت با یک آزمون مهمی مواجه شده اند که نتیجه آن، احتمالا مرگ یا نجات برجام خواهد بود.
در کنار چین، روسیه نیز با فعال سازی مکانیسم ماشه مخالفت کرد. وزارت خارجه روسیه بیانیه‌ای صادر کرد و تشدید تنش با ایران را نادرست ارزیابی کرد. بیانیه روسیه لحن نسبتا ملایمی داشت و آنچه اتفاق افتاده را توصیف کرد.
ظاهرا روسیه، اعلام مواضع خود را به میخائیل اولیانوف، نماینده دائمی خود در سازمان‌های بین المللی در وین، سپرده است. اولیانوف به جای صدور بیانیه‌های رسمی، توئیت‌هایی منتشر می‌کند. حساب کاربری او نیز فاقد علامت تایید است. با این حال، اولیانوف اخیرا توئیت‌های قابل تاملی درباره ایران منتشرد کرد. توئیت اول به واکنش احتمالی ایران به فعال شدن مکانیسم ماشه مربوط می‌شود.
اولیانوف نوشت: «با درنظر گرفتن ماجراجویی آمریکا در خصوص مکانیسم بازگشت، طرفین برجام باید رویکرد خردمندانه و محتاطانه اتخاذ کنند. این مسئله فقط به روسیه، چین و سه کشور اروپایی مربوط نیست. خیلی چیز‌ها به این بستگی دارد که تهران بتواند پاسخ مناسب و مسئولیت‌پذیرانه‌ای به چالش ایجاد شده توسط آمریکا ارائه دهد.»
این توئیت می‌تواند به این معنا باشد اگر ایران واکنشی نشان دهد که روسیه آن را خردمندانه نداند، مسکو موضع محکمی در حمایت از تهران اتخاذ نخواهد کرد.
اما توئیت دوم اولیانوف مربوط به سفر آتی رافائل گروسی، دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، مربوط می‌شود. گروسی در هفته جاری به ایران می‌آید. اولیانوف در این توئیت آرزو کرد که دو طرف مسائل حل نشده را حل کنند و به نتایج مثبتی برسند.
این در حالی است که اصل مشکل میان ایران و آژانس مربوط به اسناد ادعایی اسرائیل است. آژانس خواستار دسترسی به دو سایتی شده که نام‌شان در این اسناد ذکر شده و مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گذشته هستند.
به هر حال، موضع روسیه و سایر طرف‌های برجام و همچنین اعضای شورای امنیت در هفته‌های سرنوشتساز آینده واضح‌تر خواهد شد. همه کشور‌های عضو شورای امنیت با یک آزمون مهمی مواجه شده اند که نتیجه آن، احتمالا مرگ یا نجات برجام خواهد بود.
منبع: فرارو
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
