ویروس کرونا و لشکر بیکاران/ آمارهایی که نشان می‌دهد امنیت شغلی در ایران وجود ندارد
رویداد۲۴ مرضیه امیری: موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی وضعیت بیش از ۷۰۰ هزار متقاضی بیمه بیکاری که همچنان بیکار هستند را بررسی کرده و اطلاعات جالبی از این بررسی به‌دست آورده است. این اطلاعات بیش از هر چیز نشان‌دهنده وضعیت متزلزل مزدبگیران و نبود امنیت شغلی آنهاست؛ مزدبگیرانی که از پس ترکش کرونا و رکود تورمی حاکم بر اقتصاد ایران به لشکر بیکاران پیوسته‌اند.
جمعیت متقاضی بیمه بیکاری مورد بررسی موسسه تامین اجتماعی می‌تواند نمونه خوبی برای شناخت دقیق‌تر جمعیت بزرگ‌تر بیکارشده‌های ماه‌های اخیر باشد. نظرسنجی این موسسه نشان می‌دهد، ۴۰/۴ درصد از افراد بیکارشده زن و ۵۹.۶ درصد مرد بوده‌اند. در این میان متاهل‌ها بیشترین کسانی بوده‌اند که شغلی داشته و آن را از دست داده‌اند. ۷۲.۴ درصد از بیکاران پاسخ‌دهنده به این نظر سنجی متاهل و ۲۱.۲ درصد از آن‌ها مجرد هستند.
دو سوم بیکارشده‌ها قرارداد موقت داشتند
نکته مهم نتایج این نظرسنجی اطلاعات مربوط به نوع قرارداد است. تنها ۲۲/۶ درصد از بیکارشده‌های ماه‌های اخیر قرارداد دائم داشته‌اند و ۷۷.۴ درصد این افراد نوع قراردادشان موقت بوده است. به تعبیر دیگر یعنی بیش از دو‌سوم بیکارشده‌ها قراردادشان موقت بوده است. از این جمعیت ۷۶ درصد آن‌ها به‌صورت تمام‌وقت کار می‌کردند. ۲۴درصد آن‌ها قرارداد موقت برای کار ساعتی داشته‌اند و ۵۸.۲ درصد آن‌ها در واقع بدون قرارداد بوده‌اند؛ کارفرماهایشان نسخه‌ای از قرارداد را به آن‌ها تحویل نداده‌اند.
به گزارش رویداد۲۴ این داده‌ها نشان می‌دهد در موج بیکاری بعد از شیوع کرونا افرادی که از پیش از این هم با وجود قرارداد‌های موقت از امنیت شغلی برخوردار نبودند، بیشتر از سایر شاغلان در معرض بیکاری قرار گرفتند. کمااینکه از اسفندماه با شیوع ویروس کرونا و اراده کارفرمایان بر اخراج مزدبگیران، کارگران «موقتی» اولین گروهی بودند که برای اخراج انتخاب شدند و رد آن را به‌صورت آماری در نتایج مطالعه موسسه تامین اجتماعی می‌بینیم.
از میان افراد متقاضی برای بیمه بیکاری ۸۶.۴ درصد آن‌ها قبلا مقرری بیمه بیکاری دریافت نکرده‌اند. این نکته می‌تواند ناشی از این باشد که این افراد عمدتا به‌دلیل قرارداد‌های موقت و کوتاه‌مدت نتوانسته‌اند از بیمه بیکاری بهره‌مند شوند و حالا این بار بعد از برنامه‌های وزارت کار بر سر پرداخت بیمه بیکاری ناشی از کرونا خواسته‌اند شانس خود را امتحان کنند.
کارگران صنعتی؛ بیکارانی که به کار بازنگشتند
براساس این نظرسنجی، ۷۷/۱ درصد پاسخ‌دهندگان در بخش «خدمات»، ۱/۴ درصد در بخش «کشاورزی» و ۲۱/۵ درصد در بخش «صنعت» مشغول به‌کار بوده‌اند. به‌تعبیر دیگر بخش صنعت بیشترین ضربه را در برابر خسارت ناشی از شیوع ویروس کرونا و رکود تورمی خورده است.
بعد از شیوع ویروس کرونا آن هم در روز‌های تورمی و رکودی بسیاری از واحدهای تولیدی یا تعطیل شدند یا کمتر از ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کنند. هرچند آمار دقیقی تاکنون از تعداد واحدهای تولیدی تعطیل شده اعلام نشده، اما میان اظهارنظرات مسئولان اعدادی بین هزار تا ۱۵۰۰ واحد تولیدی عنوان شده که یا تعطیل شده‌اند یا در مرز تعطیلی هستند. وزارت کار نیز به‌شکل رسمی ۹۴۰ بنگاه با نیروی انسانی بالای ۱۰ کارکن را شناسایی کرد که از شیوع ویروس کرونا آسیب جدی دیده‌اند.
ترکیب خانوار‌های افراد بیکارشده نیز بسیار تکان‌دهنده و تلخ است. از میان متقاضیان بیمه بیکاری که هنوز هم بیکار هستند و کاری پیدا نکرده‌اند، ۶۱/۹ درصد سرپرست خانوار بوده و حدود ۷۳ درصد آن‌ها در خانواده هیچ فرد حقوق‌بگیری ندارند. یعنی حدود دو سوم از جمعیت پس‌زده شده از بازار کار تنها نان‌آور خانواده هستند و با بیکاری آن‌ها عملا کل خانواده بی‌درآمد شده است.
بیشتر بخوانید: بیش از ۶۰ درصد بیکاران سرپرست خانوار هستند
این خانواده‌ها به جز امرار معاش روزانه تحت فشار پرداخت اقساط ماهیانه هم هستند؛ کسانی که بیکار هستند و بدهکار. اقساط ماهیانه ۲۵/۵ درصد این افراد (بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان)، ۲۵ درصد (بین یک تا ۲ میلیون تومان)، ۱۶ درصد (کمتر از ۵۰۰ هزار تومان)، ۱۰ درصد (بین ۲ تا ۳ میلیون تومان)، ۴ درصد (بین ۳ تا ۴ میلیون تومان) و ۳.۷ درصد آن‌ها بیش از ۴ میلیون تومان قسط باید پرداخت کنند. در این میان ۱۵/۶ درصد کسانی هستند که زیر بار قسط نیستند.
به گزارش رویداد۲۴ در همان روز‌های ابتدایی شیوع ویروس کرونا دولت اعلام کرد برای پوشش جبرانی از دست‌رفتن حقوق و دستمزد و گرانی‌ها به دهک‌ها کم‌درآمد یا بی‌درآمد بسته معیشتی پرداخت می‌کند. برای شناسایی این گروه‌ها هم وزارت کار مامور شد و جمعیتی حود ۲۴ میلیون خانوار شناسایی شدند. گرچه مشاهدات میدانی نشان می‌داد تمامی افراد مشمول بسته معیشتی دریافت نکرده‌اند، اما محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه بار‌ها تاکید کرد که تمامی مشمولانی که باید بسته معیشتی دریافت می‌کردند، پول به حسابشان واریز شده اما حالا بررسی موسسه تامین اجتماعی خلاف این اظهارات را نشان می‌دهد.
۸۷/۹ درصد از بیکارشده‌ها «یارانه ۴۵ هزارتومانی» دریافت می‌کنند و مابقی آن‌ها از دریافت یارانه نقدی محروم شدند. ۴۶ درصد از بیکارشده‌ها یعنی حدود نیمی از آن‌ها هم از دریافت بسته معیشتی محروم مانده و گرچه مشمول بوده‌اند، ولی هیچ یارانه معیشتی دریافت نکرده‌اند.
همچنین این نظرسنجی بیانگر وضعیت سخت و فشار مضاعف بیکارشده‌های مستاجر دارد. از میان بیکارشده‌ها ۴۱/۶ درصد مالک خانه هستند، اما ۵۸/۴ درصد از آن‌ها مستاجر هستند. یعنی همچنان که بیمه بیکاری ۸۰۰ هزارتومانی در بهترین حالت برای چند ماه نصیبشان شده و هنوز بیکارند، در روز‌های بیکاری با خطر بی‌سرپناه‌شدن هم مواجه هستند.
تمامی این داده‌ها در روز‌هایی که آمار و اطلاعات مراجع رسمی مانند بانک مرکزی محرمانه شده و اطلاعات مرکز آمار به دلیل نزدیکی به دولت مورد اعتماد نیست، نشان‌دهنده وضعیت معیشتی سخت و تلخ مزدبگیرانی است که نه قبل از شیوع ویروس کرونا امنیت معیشتی و شغلی داشته‌اند و نه بعد از آن می‌توانند چشم‌انداز روشنی داشته باشند.
