مصونیت افرادی که داوطلب دریافت کاهش آسیب هستند/دستاورد‌های فعالیت‌های کاهش آسیب در ایران

رویداد۲۴  موسسه کاهش آسیب سیمای سبز رهایی در نشست خبری «کارتن‌خوابی و کاهش آسیب» میزبان براتی سده، مدیر کل پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی کشور، قدوسی مدیر کل اداره پیشگیری و درمان اختلالات مصرف مواد مخدر وزارت بهداشت، حبیب بهرامی، کارشناس کاهش آسیب و مدیر عامل موسسه کاهش آسیب سیمای سبز رهایی و سپیده علیزاده کارشناس کاهش آسیب و آسیب‌های اجتماعی زنان و کودکان و مدیر عامل موسسه نور سپید هدایت بود.

 

در ابتدای این نشست حبیب بهرامی با اشاره به برخی رفتار‌های غیر کارشناسانه در این حوزه گفت: با توجه به نامهربانی‌هایی که اخیرا در مورد برنامه‌های کاهش آسیب صورت می‌گیرد،می‌شود گفت با این سیاست‌ها برنامه‌های کاهش آسیب به عقب رانده می‌شود. نقش اهالی رسانه در ترویج برنامه‌های کاهش آسیب بسیار پر رنگ است، اما بسیاری از دوستان اهل رسانه بیشتر از اینکه به موضوع کاهش آسیب به عنوان یک مساله دانش محور و تخصصی نگاه کنند، به دلیل وجود ارکانی مانند ایجاد سرپناه یا برطرف کردن نیاز‌های اولیه افراد کارتن‌خواب در برنامه‌های کاهش آسیب، این موضوع صرفا به عنوان یک موضوع انسان‌دوستانه در رسانه‌ها مطرح می‌شود در صورتی که کاهش آسیب یک موضوع کاملا تخصصی است که به عنوان نمونه می‌توان یادآوری کرد که تغییر مدل شیوع ایدز از تزریق مشترک به مدل‌های دیگر از دستاورد‌های اساسی کاهش آسیب بوده است چنانکه اکنون تعداد معتادانی که با دریافت آموزش‌های و خدمات کاهش آسیب اتزریق مشترک دارند بسیار بسیار اندک است.

فرید براتی سده در پاسخ به نگرانی خبرنگاران درباره آغاز زود هنگام فصل سرما و تزریق واکسن آنفلوآنزا به مددکاران و افرادی که تماس مستقیم و مستمر با کارتن‌خواب‌ها دارند گفت: برنامه‌های کاهش آسیب در شرایط سرما هر ساله قوت می‌گرفته و این از برنامه‌های جاری بوده است. درباره پاندمی کرونا من معتقدم شرایط کرونا از اسفند ماه دوباره فعالیت‌های کاهش آسیب را احیا کرد و سازمان‌های فعال در این حوزه به خوبی عمل کردند، اما درباره زمستان در پیش رو و همزمانی سرما و کرونا و تزریق واکسن آنفلوآنزا متاسفانه هنوز نتوانسته‌ایم امکانی را فراهم کنیم که افراد کارتن‌خواب و مددکارانی که با آن‌ها سر و کار دارند در اولویت تزریق واکسن قرار بگیریند. طبق جلساتی که ما با دوستان داشتیم به خصوص جلسه‌ای که در دفتر آقای دکتر گویا داشتیم به ما اعلام شد که از آن تعداد واکسنی که در اختیار سازمان بهزیستی قرار می‌گیرد به کارکنان مراکز کاهش آسیب سازمان بهزیستی نیز تعلق پیدا کند، اما این سهمیه بسیار محدود و کم است، اما من هنوز گزارشی در این باره دریافت نکرده‌ام که حتما در این مورد به محض دریافت سهمیه حتما اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.

 

در ادامه دکتر قدوسی مدیر کل اداره پیشگیری و درمان اختلالات مصرف مواد مخدر وزارت بهداشت نیز در این مورد افزود: در پارت اول تزریق واکسن بر اساس تعریف وزارت بهداشت برای کادر درمان، زنان باردار و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای شروع شده است و من هنوز مطلع نیستم که مددکاران و مددجویان کارتن‌خواب هم جزو اولویت‌های تزریق آنفلوآنزا هستند یا خیر، اما حتما پرس و جو می‌کنم و به شما اطلاع خواهم داد.
اولویت کادر درمان برای دریافت واکسن صرفا به دلیل کرامت شغلی این افراد نیست بلکه به دلیل ریسک بالای این افراد در ابتلای همزمان به دو بیماری است که با همین استدلال فعالان اجتماعی که ارتباط مستقیم با افراد کارتن‌خواب دارند نیز می‌توانند در این دسته‌بندی قرار بگیرند و این موضوع قابل مذاکره و پیگیری است

با توجه به تمرکز این نشست بر اهمیت فعالیت‌های کاهش آسیب در مواجهه با افراد کارتن‌خواب، قدوسی برخی از دستاورد‌های فعالیت‌های کاهش آسیب در ایران را برشمرد.

 

به گفته وی بروز اچ‌آی‌وی از اعتیاد تزریقی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بین ۶۷ تا ۷۰ درصد برآورد میشده که با ارائه خدمات کاهش آسیب به ۳۸ درصد کاهش پیدا کرده. جمعیت معتادین با اعتیاد تزریقی از حدود ۳۰۰هزار نفر به حدد ۹۰ هزار نفر کاهش یافته است. تجاهر به اعتیاد با ارجاع بیماران به برنامه‌های کاهش آسیب با درمان نگهدارنده و داروی آگونیست به مقدار زیادی مدیریت شده و ورود بیماران اعتیاد به چرخه تجاهر به شدت کاهش پیدا کرده است. ماندگاری درمان در برنامه‌های کاهش آسیب به حدود ۶۰درصد رسیده در صورتی‌که ماندگاری در درمان اجباری حدود ۵ درصد است.

 

قدوسی اضافه کرد: برنامه‌های کاهش آسیب به خوبی توانسته منابع کشور را مدیریت کند و در مقابل هزینه‌های سرسام‌آور درمان اجباری، با کاهش ۱۰ برابری هزینه‌های برنامه‌های کاهش آسیب نتایج ماندگارتری کسب شده است. بازتوانی در برنامه‌های کاهش آسیب قابل قیاس با درمان اجباری نیست و ما به خوبی توانسته‌ایم بیماران را در چرخه کاهش آسیب به لحاظ روحی، روانی اجتماعی و حتی شغلی بازتوانی کنیم. بار بیماری شامل سال‌های از دست رفته با اعتیاد و همچنین مرگ زودرس با برنامه‌های کاهش آسیب به خوبی مدیریت شده است. همچنین هزینه‌های سیستم سلامت از جمله بیماری‌های مانند اچ‌آی‌وی/ایدز و سایر بیماری‌های ویروسی، سل و بیش‌مصرفی به شکل معناداری کاهش یافته و از همه مهمتر برخورد انسانی و اخلاقی در برنامه‌های کاهش آسیب توام با شان و کرامت انسانی بسیار ارتقا پیدا کرده است.

---

بیشتر بخوانید: آتش زدن پناهگاه‌های کارتن‌خواب‌های نسیم شهر توسط ماموران شهرداری +تصاویر

 

 براتی سده در ادامه سخنان قدوسی افزود: یکی دیگر از دستاورد‌های کاهش آسیب، کاهش سرقت‌های خرد، کاهش رفتار‌های معارض قانون و ... همراه ایجاد هویت در بیماران است که ما در بازدید‌ها بسیاراز بیماران می‌شنویم که نوع برخورد ارائه‌دهندگان خدمات کاهش آسیب بسیار در این موضوع نقش داسته است.

براتی در پاسخ به این سوال خبرنگاران که چرا با توجه به حق مسکن در قانون اساسی هنوز افراد بی‌خانمان داریم با اشاره به محدوده مسئولیتش گفت: در حوزه کاهش آسیب من پاسخگوی آن بخشی هستم که مربوط به افراد معتاد کارتن‌خواب است.  برنامه‌های کاهش آسیب کوشیده‌ایم که این افراد در قالب خدماتی مانند شلتر‌های بهزیستی، گرمخانه‌های شهرداری  بی‌سرپناه نباشند. خانه‌های نیمه‌راهی که موسسه سیمای سبز رهایی راه‌اندازی کرده است برای افرادی که یک مرحله جلوتر رفته‌اند و مصرف مواد را کنار گذاشته‌اند، اما ماوا و سرپناهی ندارند نیز به عنوان مسکن نسبتا پایدار طراحی شده است. همچنین خانه‌هایی که بهزیستی در قالب مسکن‌های مددجویان در اختیار بهبودیافتگان قرار گرفته است از جمله این حمایت‌هاست.

 

قدوسی در ادامه عنوان کرد: همین حالا پروژه‌ای در دست بررسی و اقدام است که با استفاده از روش‌های علمی، مکان یابی نقشه‌ای از پاتوق‌های کارتن‌خواب‌ها تهیه می‌شود و موبایل سنتر‌هایی که آقای دکتر براتی گفتند برای سازمان بهزیستی تهیه شده که در اختیار وزارت بهداشت نیز قرار گرفته است، با روش مپینگ و به صورت سیار به ارائه خدمت می‌پردازند. همچنین استفاده از نیرو‌های همسان محلی این فرصت را فراهم می‌کند که این گروه به راحتی وارد ارتباط با بیماران می‌شوند و این اتفاق توسط گروه‌های متخصص و آکادمیک تقریبا غیر ممکن است.

 

 قدوسی با اشاره به موضع قانون در برابر خدمات کاهش آسیب گفت:به نظر من قانون موجود قانون بسیار مترقی است و این‌ها باید در کنار هم کار کنند یعنی گروهی که داوطلب دریافت خدمات کاهش آسیب هستند بتوانند از این خدمات استفاده کنند، اما تکلیف پلیس هم این است که جلوی رفتار‌های قانون شکنانه افرادی که رفتار‌های ناهنجار دارند را بگیرند. طبق قانون علیرغم اینکه طبق متن قانون اعتیاد جرم است، اما افرادی که داوطلب دریافت خدمات کاهش آسیب هستند دارای مصونیت هستند و در حال حاضر حتی در زندان‌های هم خدمات کاهش آسیب ارائه می‌شود و بی شک خدمات کاهش آسیب به صورت واضح به کاستن ارتکاب جرائم ناشی از اعتیاد کمک می‌کند.

 

این خبرنگار که گویا با پاسخ قدوسی متقاعد نشده بود ادامه داد:، اما آنچه در عمل اتفاق می‌افتد صورت دیگری دارد و علیرغم تصریح قانون به مصونیت فرد و منع تعقیب قانونی معتادی که داوطلب استفاده از خدمات کاهش آسیب است، رفتار‌های بسیار خشن و مخالف شئونات انسانی و حتی دستگیری افراد داوطلب استفاده از خدمات کاهش آسیب اتفاق می‌افتد.

براتی سده در پاسخ به این سوال که علیرغم تصریح قانون به مصونیت فرد و منع تعقیب قانونی معتادی که داوطلب استفاده از خدمات کاهش آسیب است، رفتار‌های بسیار خشن و مخالف شئونات انسانی و حتی دستگیری افراد داوطلب استفاده از خدمات کاهش آسیب اتفاق می‌افتد، پاسخ داد: قانون و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در کشور کاهش آسیب را به رسمیت شناخته و اجازه داده که فرد معتاد از این خدمات استفاده کند، اما این که مثلا گاهی پلیس وارد مراکز می‌شود یا رفتار‌های از این دست بیشتر حاصل اعمال سلایق فردی است تا قانون.

 

وی افزود: طی جلسات اخیری که با ستاد مبارزه با مواد مخدر داشتیم مطرح شد که پلیس اصلا مخالف کاهش آسیب نیست، اما از ما و وزارت بهداشت خواسته شد که نظارت بیشتری بر مراکز باشد که در نهایت به این نتیجه رسیدیم که تلفیقی از هر دو موضوع داشته باشیم و ما در سازمان بهزیستی به نتیجه‌ای که رسیدیم تغییر روش‌های ارائه خدمات است که جایگزینی موبایل سنتر‌ها و کانکس‌های کاهش آسیب به جای دی‌آی‌سی‌ها از جمله پیشنهادات ماست که می‌تواند هزینه تامین فضای مناسب برای موسسات را نیز کاهش دهد. تجربه ما نشان می‌دهد علیرغم اعتراضاتی که معمولا از اهالی محل برای استقرار دی‌آی‌سی‌ها داشته‌ایم نسبت به کانکس‌ها هیچ اعتراضی نبوده است، اما همه این‌ها به معنی مجاز بودن رفتار غیر قانونی افراد با مراکز کاهش آسیب نیست.