چه کسی قیمت دلار را تعیین می‌کند؟

رویداد۲۴ تشدید نوسانات ارزی در روز‌های اخیر موجب شد قیمت دلار بار دیگر رکورد‌های بالایی را به ثبت برساند و وارد کانال جدید قیمتی شود.

افزایش قیمت ارز در بازار رسمی و آزاد در نهایت به ثبت دلار ۳۱هزار و ۷۰۰ تومانی نیز در بازار ارز ختم شد، هرچند دلار خیلی روی این قیمت ماندگار نبود، ولی نگرانی افزایش قیمت در بازار‌های دیگر را بین مردم تشدید کرد. البته رشد شدید قیمت‌ها بر فضای هیجانی خرید ارز دامن زده بود و کمتر کسی صبح دیروز در بازار فروشنده بود هرچند که ورق بازار بعدازظهر دیروز با اعلام سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی برگشت.

بانک مرکزی برای مدیریت نوسانات ارزی از امروز روزانه ۵۰ میلیون دلار به‌صورت اسکناس در بازار عرضه خواهد کرد ضمن اینکه سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها را در بازار متشکل ارزی به ۵۰۰ هزار دلار افزایش داد این رقم پیش از این ۳۵۴ هزار دلار بود.

فعالان بازار ارز معتقدند: اقدام بانک مرکزی از دو زاویه دارای اهمیت است؛ اول اینکه به بازار سیگنال قوی ارسال کرد که با استفاده از اهرم‌های خود به‌دنبال مدیریت نوسان است، دوم اینکه اقدام بانک مرکزی در مقام بازار‌ساز اعلام حجم مداخله روزانه است.

تا کنون بانک مرکزی حجم مداخله روزانه خود را اعلام نکرده بود، اما با اعلام رسمی این سیاست طی روز گذشته، بازار با ریزش همراه شد و قیمت‌ها یک پله کاهش داشتند. دلار دیروز درحالی در بالاترین نرخ به ۳۱ هزار و ۷۰۰ تومان رسید که در پایان معاملات با هزار تومان کاهش به ۳۰ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده بود.

بازاری‌ها بر این باورند که با عرضه ۵۰ میلیون دلاری از امروز در بازار، بر تعداد فروشنده‌ها افزوده خواهد شد و کمتر خریداری حاضر به خرید در قیمت‌های بالاست چراکه ریسک زیاد است و احتمالاً خیلی زود قیمت‌ها ریزش سنگین داشته باشند.

البته دیروز برخی سعی داشتند با اعلام خبر‌های ساختگی نیز بر طبل گرانی دلار بکوبند که نمونه آن خبر استعفای رئیس‌کل بانک مرکزی بود که باعث افزایش خرید‌های هیجانی در معاملات صبح دیروز شده بود البته این خبر رسماً تکذیب شد.

با این حال، اما سوداگران ارزی تلاش دارند با فضاسازی دروغی و خبر‌های ساختگی بر التهابات بازار ارز دامن بزنند و در نهایت سود‌های کلانی را از افزایش قیمت‌های هیجانی به جیب بزنند.

کارشناسان اقتصادی با تأکید بر این ترفند قدیمی دلال‌های ارزی می‌گویند: نوسانات شدید و ناگهانی قیمت ارز در کانال‌های تلگرامی، حاکی از عدم معامله واقعی، کاذب و یا عمق کم در آن شبکه‌ها می‌باشد که دارای حباب بسیار بزرگی هست و بیشتر با پمپاژ نگرانی و خبر‌های نخ‌نمای تبلیغاتی سعی در ایجاد نوسان و استفاده از نوسان‌گیری نرخ، سود‌های نامشروع به جیب می‌زنند در حالی که روزانه تأمین ارز نیاز‌های واقعی ارزی با نرخ ۴۲۰۰ تومان و در بازار ثانویه در حجم بسیار بالا انجام می‌شود.

نمونه اخیر پمپاژ نگرانی با خبر‌های منفی در کانال‌های تلگرامی و دلال‌های ارزی، تحریم بانک‌های ایرانی است؛ نکته مهم اینجاست که اول، طبق اعلام بانک مرکزی، تحریم جدیدی در کار نیست و این بانک‌ها قبلاً هم تحریم بوده‌اند و دوم، تحریم این بانک‌ها ۴۵ روز بعد قرار است اجرا شود بنابراین پرواضح است که فرصت‌طلبان سعی دارند با گل‌آلود کردن فضای بازار به‌نفع خود ماهی بگیرند.

یک فعال بازار ارز به موضوع تحریم ۱۸ بانک اشاره می‌کند و می‌گوید: انتشار نصفه و نیمه این خبر باعث شد دلال‌ها بر التهابات بازار دامن بزنند چرا که زمان اجرایی تحریم ۴۵ روز بعد بود و نکته مهمتر اینکه اصلاً این تحریم‌ها جدید نبودند و قبلاً هم وجود داشتند، اما شبکه روانی سازمان‌یافته‌شده‌ای باعث شده است فضای روانی بازار ملتهب شود.

او درباره پشت‌پرده بازار ارز و ریشه فضای منفی روانی در این بازار می‌گوید: عده‌ای با ارز کاسبی می‌کنند و برای خود ادبیات حمایت و مقاومت خلق کرده‌اند؛ الآن مثلاً می‌گویند دلار شده ۳۱ هزار تومان، شرایط و معاملات را طوری فراهم می‌کنند که ارز قبلی خود را در قیمت ۳۱ هزار تومان بفروشند و سیر سود کنند، ولی افکار عمومی که بیشتر از شبکه‌های خبری غیررسمی استفاده می‌کنند فریب سودآوری کاسبان ارز را می‌خورند.

او به فعالیت کانال‌های تلگرامی و بعضاً دلالی ارز اشاره می‌کند و می‌گوید: در این شبکه‌ها هیچ معامله واقعی انجام نمی‌شود بلکه معاملات واقعی ارز در شبکه رسمی صرافی‌ها امکان‌پذیر هست، ولی آنچه این روز‌ها در شبکه‌های مجازی انجام می‌شود در نهایت افزایش انتظارات را به‌همراه دارد که بانک مرکزی هم به‌تن‌هایی نمی‌تواند با آن مبارزه کند چرا که برای ساماندهی این شبکه‌ها باید نهاد‌های دیگر هم به کمک بیایند.

این فعال بازار ارز تأکید دارد که برخی برای پوشش زیان فردایی انتظارات را افزایشی نشان می‌دهند و خبر‌های منفی را پررنگ می‌کنند تا فقط حفظ سود کنند، اما خودشان می‌دانند که بانک مرکزی به‌زودی ورود می‌کند و اجازه ایجاد تلاطم در بازار را نخواهد داد.

ضمن اینکه معاملات شبانه در کانال‌های تلگرامی از معضلات دیگری است که همواره نقش بالایی در تلاطم ارزی داشته است. در روز‌های اخیر نیز نمونه بارز آن را در خصوص افزایش قیمت ارز در روز اربعین شاهد بودیم؛ زمان فعالیت این معاملات از ۶ عصر تا ۱۱ شب است که اعضای گروه که همگی با هم ارتباط نزدیک هم دارند معاملات صوری انجام می‌دهند و نرخ تعیین می‌کنند.

به‌عنوان نمونه در روز اربعین که بازار کاملاً تعطیل بود در این کانال‌ها قیمت دلار هزار تومان افزایش یافت و بعد از آن در تمام کانال‌های تلگرامی نیز قیمت‌های بالایی برای دلار اعلام شد.

کارشناسان اقتصادی می‌گویند: در این شرایط اگر بانک مرکزی قیمت ارز رسمی را بالا نبرد باز هم همان صف‌های طولانی مقابل صرافی‌ها تشکیل می‌شود بنابراین بانک مرکزی مجبور به کاهش اختلاف قیمت ارز آزاد و رسمی است تا از صف‌های طولانی برای کسب سود از محل آربیتراژ جلوگیری کند.

---

بیشتر بخوانید: آغاز عرضه ۵۰ میلیون دلار به بازار اسکناس ارز

---

نکته مهم دیگری که خواسته یا ناخواسته سهم مهمی در نوسانات ارزی دارد، تحریم‌هایی است که در دو سال گذشته علیه کشورمان اعمال شده است و طبیعتاً تحریم‌ها نیز اثر خود را در بازار و تأمین ارز و... خواهند داشت.

با این حال، اما آمار رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد که تأمین نیاز‌های واقعی ارز از محل صادرات غیرنفتی در حال انجام است و این نشان‌دهنده پتانسیل بالای کشور جهت تأمین ارز نیاز‌های وارداتی بدون اتکا به نفت می‌باشد بنابراین توانایی حوزه ارزی در این خصوص ثابت شده است.

مصداق این موضوع نیز تأمین ارز برای واردات کالا‌های اساسی و دارو مشابه سال قبل است؛ کارشناسان ارزی می‌گویند بانک مرکزی با توجه به تنگنای ارزی و شرایط تحریم و... بدون کاهش نسبت به سال قبل و مقاطع دیگر، نسبت به تأمین ارز دارو و کالا‌های اساسی اقدام می‌کند و این نشان می‌دهد که مشکلی در تأمین ارز برای واردات و... نداریم.

کارشناسان اقتصادی البته به مدیریت انتظارات در بازار ارز تأکید دارند و می‌گویند افزایش نرخ ارز ناشی از انتظارات است چرا که تعادل عرضه و تقاضا به‌هم خورده و متناسب با کاهش عرضه، تقاضا کاهش نیافته است.

در ماه‌های اخیر نیز با محدود شدن منابع ارزی تقاضای ارز نیز محدود شد، ولی آن‌طور که مسئولان نیز اعلام کرده‌اند بیش از این نمی‌توان تقاضای ارز را محدود کرد، به همین دلیل هم محدودیت تقاضا فشار بر بازار را بیشتر کرده است، این موضوع از جمله دلایل بنیادی برای برهم خوردن تعادل بازار ارز است چرا که فزونی تقاضا در بازار وجود دارد.

دلایل دیگری نیز در انتظارات ارزی سهم دارند که از جمله آن‌ها انتظارات ناشی از شرایط تحریمی است که افراد مصارف و تقاضا‌های خود را جلو می‌اندازند؛ اگر انتظارات براساس روند افزایشی ارز باشد تقاضا‌های آینده ارز به امروز منتقل می‌شود.

این اتفاق در هفته‌های اخیر در بازار ارز رخ داده و انتظارات باعث شده است تقاضای آتی به امروز منتقل شود ضمن اینکه تقاضای احتیاطی نیز وارد بازار ارز شده است. کارشناسان ارزی ضمن اشاره به کمبود عرضه در بازار می‌گویند انتظارات باعث شده است تقاضای واقعی و تقاضای احتیاطی همزمان وارد بازار شود درحالی که اگر این فضا هدایت شود می‌توانیم استفاده بهتری از منابع ارزی داشته باشیم.

برخی از کارشناسان اقتصادی تأکید دارند که کلید نرخ ارز روی میز رئیس‌کل بانک مرکزی نیست که هر زمان خواست آن را بالا و پایین ببرد، چرا که هیچ رئیس‌کل بانک مرکزی و دولتی راضی نیست اعتبار خود را با افزایش قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی زیر سؤال ببرد.

یکی از کارشناسان ارزی با تأکید بر اینکه مجموعه حاکمیت به کمک بانک مرکزی بیایند، صراحتاً می‌گوید: نباید دنبال مقصر گشت بلکه باید یکپارچه به بانک مرکزی کمک کرد تا انتظارات مهار شود. در شرایطی که مدیریت تقاضا و منابع ارزی در حال انجام است باید انتظارات را مهار کرد.

کارشناسان به منابع ارزی موجود در کشور‌های عراق، چین و کره جنوبی اشاره دارند و می‌گویند: احتمال آزادسازی این منابع در ماه‌های پیشِ‌رو بالاست چرا که بانک مرکزی هم اعلام کرده است خبر‌های خوبی در این زمینه وجود دارد.

البته امروز نیز در خبر‌ها آمد که عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی به عراق سفر کرده است؛ رئیس‌کل بانک مرکزی برای مذاکره با مقامات بانکی و اقتصادی عراق صبح امروز در رأس یک هیئت بانکی و تجاری عازم بغداد شد. اعلام این خبر موجب شد تا گمانه‌زنی‌ها برای آزادسازی منابع ارزی ایران در عراق تقویت شود.

آن‌طور که عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی قبلاً اعلام کرده بود: «ارزش صادرات گاز و برق ایران به عراق سالیانه، چندین میلیارد دلار است، ضمن اینکه، میلیارد‌ها دلار از منابع بانک مرکزی نیز در این کشور است که درمورد نحوه استفاده از آن براساس تفاهم‌نامه سال گذشته به توافق رسیدیم.»

فعالان بازار ارز درباره علت افزایش قیمت دلار در روز‌های گذشته می‌گویند: ریشه اصلی افزایش قیمت در روز‌های اخیر فقط انتظارات بوده است چرا که هیچ اتفاق خاصی رخ نداده و فقط انتظارات بوده که به افزایش تقاضا دامن زده است.