رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛
دستان بسته بایدن در قبال ایران/ چرا لغو تحریم‌های ترامپ علیه تهران دشوار است؟
ترامپ قصد دارد واپسین روز‌های حضورش در کاخ سفید را با اعمال دور جدیدی از شدیدترین تحریم‌ها علیه ایران به پایان برساند. برخی رسانه‌ها می‌گویند بایدن می‌تواند تمامی این تحریم‌ها را یک شبه لغو کند. در این گزارش می‌نویسیم که چه راه دشواری برای بازگشت ایران و آمریکا به نقطه اول برجام و رفع تحریم‌ها وجود دارد.
رویداد۲۴ تحریم‌ها علیه ایران ادامه دارد. دونالد ترامپ رییس جمهور شکست خورده آمریکا در دو ماه باقیمانده از اقامتش در اتاق بیضی شکل کاخ سفید قول داده باران تحریم‌ها را بر سر ایران فرود آورد. دو منبع اسرائیلی به نشریه آمریکایی اکسیوس خبر داده‌اند که دولت ترامپ با همکاری اسرائیل و چند کشور عربی خلیج فارس (که حدس زدن نام آن‌ها کار سختی نباید باشد) طرحی را برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران در ده هفته باقیمانده به تحلیف بایدن طراحی کرده‌اند.
اما سوال اینجاست که هدف ترامپ از این تحریم‌های جدید چیست؟ منابع اسرائیلی به اکسیوس گفته‌اند که هدف سخت‌تر کردن کار دولت بایدن برای احیای برجام است. در این طرح که دولت ترامپ چندین هفته بر روی آن وقت گذاشته، نام برخی شرکت‌های ایرانی باقیمانده که هنوز تحت تحریم‌های آمریکا قرار نگرفته‌اند فهرست شده است.
برای اطمینان از کارآمدی این تحریم‌ها، الیوت آبرامز نماینده ویژه دولت ترامپ در امور ایران نیز روز یکشنبه برای یک ملاقات اضطراری به اسرائیل سفر کرده و با میر بن شبات مشاور امنیت ملی نتانیاهو نیز درباره طرح تحریم‌ها علیه ایران گفتگو کرده است. آبرامز قرار است بعد از تل آویو به ریاض و ابوظبی نیز سفر کند.
بایدن می‌تواند تحریم‌های ترامپ علیه ایران را رفع کند؟
ایران از ابتدا سیاست کاهش تعهدات برجامی را با این امید درپیش گرفت که چارچوبی تحت عنوان برجام برای دولت احتمالی بایدن باقی بماند. ایران این «صبر استراتژیک» خود را حتی با ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران از سوی دولت ترامپ از دست نداد و همچنان تحت برجام آخرین گام کاهش تعهداتش را برداشت.
زمانی که ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شد دموکرات‌ها و بایدن همگی اقدام رییس جمهور آمریکا را اشتباه خواندند. در زمان تشکیل ستاد‌های انتخاباتی مقدماتی همه کاندیدا‌های دموکرات از جمله برنی سندرز، کامالا هریس و الیزابت وارن اعلام کردند که در صورت پیروزی در انتخابات، به برجام برمی‌گردند و کمیته ملی دموکرات‌ها نیز در ماه فوریه سال ۲۰۱۹ قطع نامه‌ای مبنی بر بازگشت به برجام در صورت پیروزی به تصویب رساند.
جان کری وزیر خارجه سابق آمریکا بعد و قبل از خروج آمریکا از برجام بار‌ها با ظریف دیدار داشته و به او توصیه کرد از توافق هسته‌ای خارج نشوند. ترامپ در اعتراض به دیدار‌های کری گفت: او [جان کری]به آنان گفته که صبر کنند تا دوره دولت ترامپ تمام شود!
هم زمان با اعمال این سیاست در ایران، دولت ترامپ به طور روزانه و ماهانه تحریم‌های سختی علیه ایران اعمال کرده است. این تحریم‌ها تا جایی ادامه پیدا کرده که دیگر مقامی از ایران باقی نمانده که در فهرست بلند تحریم‌ها از او یادی نشده باشد. در چنین وضعیتی عبارت «لغو یک باره تحریم‌ها» نباید به سادگی بیان شود.
تحریم‌های دوران ترامپ چه تفاوتی با تحریم‌های قبلی دارند؟
در روز‌های اخیر منابع اسرائیلی در گفتگو با اکسیوس تاکید کرده‌اند که در طراحی جدید دولت ترامپ با کمک اسرائیل و کشورهای عربی، تحریم‌ها دیگر علیه برنامه هسته‌ای ایران اعمال نمی‌شود. در عوض تحریم‌ها متوجه برنامه موشکی و حقوق بشری ایران خواهد بود تا بایدن نتواند به راحتی با بازگشت به برجام این تحریم‌ها را ملغی کند.
مارک دوبوویتز یکی از طراحان تحریم‌های نوع جدید علیه ایران و رییس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در یادداشتی که آپریل ۲۰۱۹ در وال استریت ژورنال منتشر شده به دولت ترامپ پیشنهاد کرده تحریم‌ها را طوری اعمال کنند که دولت دموکرات بعدی نتواند آن‌ها را لغو کند.
راهکار پیشنهادی همان چیزی است که منابع اسرائیلی به آن اشاره کرده‌اند. اینکه برای جلوگیری از لغو تحریم‌ها، به سمت محدودیت‌هایی بروند که هیچ ارتباطی به صنعت هسته‌ای ایران نداشته باشند بلکه موضوعاتی نظیر حمایت‌های ایران از گروه‌های نظامی، برنامه موشکی و حقوق بشری ایران را در بربگیرد.
چند ماه بعد از انتشار این یادداشت و شروع دور جدید تحریم‌ها علیه ایران، خبرگزاری رویترز طراحان سری جدید تحریم‌ها را چند تن از اعضای کنگره آمریکا و بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها معرفی کرد. برای مثال تحریم بانک مرکزی ایران در چارچوب طرح جدید شکل گرفت. در سال ۲۰۱۱ بانک مرکزی ایران به دلیل حمایت‌هایش از گروه‌های تروریستی، پول‌شویی و تامین مالی برنامه هسته‌ای و موشکی تحت تحریم آمریکا قرار گرفته بود و به همین دلیل اوباما بعد از امضای برجام با استناد به بخش هسته‌ای، تحریم بانک مرکزی را لغو کرد.
شهریور ماه سال گذشته دونالد ترامپ بانک مرکزی ایران را به اتهام دست داشتن در نقل و انتقال میلیارد‌ها دلار منابع مالی برای سپاه و نیروی قدس و همچنین حمایت مالی از حزب الله در فهرست تحریم‌ها قرار داد. مهرماه امسال نیز ۱۸ بانک ایرانی درحالی در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفتند که دو سال پیش هم عملا در لیست ۵۰ بانک تحریم شده ایرانی حضور داشتند. تفاوت سری جدید تحریم‌ها با فهرست قبلی در اتهام مرتبط با تحریم است. این بار بانک‌های ایرانی با عنوان نسبتا جدید «تحریم ثانویه» ذیل تحریم‌های آمریکا قرار گرفتند.
دو منبع آگاه در گفتگو با خبرگزاری بلومبرگ هدف دولت ترامپ از وضع تحریم‌های بانکی جدید را ناکام گذاشتن طرح جو بایدن رقیب ترامپ در دور جدید انتخابات رئیس‌جمهوری برای بازگشت به برجام عنوان کردند. یکی از پیشنهادات دوبوویتز که در دوران ریاست جمهوری ترامپ عملیاتی شد، تحریم کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. قرار گرفتن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا چیزی نیست که با بازگشت به برجام به صورت اتوماتیک ملغی شود.
در نهایت رییس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها انگیزه اصلی خود از طرح این پیشنهادات را افشا کرده و گفته تز نظر سیاسی از بین بردن این تحریم‌ها برای هر دولتی کار دشواری است. اگر دولت جدید آمریکا نتواند به سادگی تحریم‌ها را لغو کند، انتخابی جز استفاده از اهرم‌های اقتصادی آمریکا و آغاز مذاکره با ایران بر سر موارد غیر هسته‌ای نخواهد داشت. به این ترتیب حتی اگر ترامپ هم مجددا انتخاب نشود، تحریم‌های جدید به نفع آمریکا خواهند بود.
تجربه تلخ شرکت‌ها و بانک‌های بین المللی به عنوان عامل بازدارنده
۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ ، ایالات متحده آمریکا بسیاری از تحریم‌ها علیه ایران را در ازای محدودیت‌های هسته‌ای لغو کرد. لغو این تحریم‌ها قرار بود به شکوفایی اقتصادی ایران بیانجامد و مزایای اقتصادی مشهودی در پی داشته باشد. اما حتی در زمان اوباما هم شکست این وضعیت جدید هویدا بود.
در آن زمان مقامات آمریکایی تجربه زیادی در لغو گسترده تحریم‌ها علیه هیچ کشوری نداشتند. آن‌ها عملا هیچ ایده‌ای درباره اینکه چطور چندین دهه تحریم به طور بنیادین بر ارزیابی ریسک شرکت‌های بزرگ و موسسات مالی که قرار بود تجارت‌شان با ایران را از سر بگیرند تاثیر گذاشته است. فارغ از اینکه واشنگتن چه تصمیمی گرفته است، شرکت‌های چند ملیتی دیگر رغبتی به کار با ایران نداشتند.
در یکی از نشست‌های سال ۲۰۱۶ جان کری وزیر وقت خارجه آمریکا با مقامات بانکی دیداری داشت و وضعیت جدید تحریم‌ها علیه ایران را برای آن‌ها توضیح داد و از آن‌ها خواست که مبادلات مالی با تهران را از سر بگیرند. اما گزارش‌های بعد از این جلسه نشان می‌داد بیش از دو دهه تحریم و جریمه‌های سنگین علیه بانک‌هایی که با ایران همکاری داشتند عملا موسسات مالی را از هرگونه همکاری با این کشور دور کرده بود.
بانک‌ها بعد از رفع تحریم‌ها در برجام به این نتیجه رسیدند که حاشیه بالقوه درآمدی که ایران می‌تواند به آن‌ها عرض کند ارزش حساس کردن سهام‌داران و ناظرانشان را ندارد به ویژه اینکه مساله لغو تحریم‌ها از نظر آن‌ها یک مساله سیاسی بود.
استوارت لیوی مدیر حقوقی HSBC و معاون پیشین وزارت خزانه داری آمریکا بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۱ در همان زمان صحبت‌های جان کری در حمایت از ایران را مسخره کرده و گفته بود «هیچ تضمینی در مورد نحوه کار با ایران از سوی نهادهای قانونی و اجرایی آمریکا» در شرایط تغییر دولت داده نشده است.
پیش‌بینی استوارت لیوی درست از آب در آمد و به بانک‌ها و متعاقبا شرکت‌های بزرگ چند ملیتی ثابت کرد نباید روی تصمیمات سیاسی دولت‌های آمریکا حساب باز کنند. در فاصله دسامبر ۲۰۱۷ تا ژانویه ۲۰۱۸ یک نظر سنجی توسط سایت خبری بورس و بازار و به درخواست گروه بین المللی بحران‌ها انجام گرفت که نتیجه آن نشان می‌داد ۸۳ درصد از مدیران عامل شرکت‌های چند ملیتی فعال در ایران معتقدند کار در بازار ایران کندتر از چیزی که فکر می‌کنند پیش می‌رود و دلیل این کندی، نگرانی آن‌ها از تحریم‌های آمریکا و دشواری‌های مربوط به خدمات بانکی است.
حال کافیست به ذهنیت پیشین بانک‌ها و شرکت‌های خارجی، تجربه خروج یک باره آمریکا از برجام و اعمال سخت‌ترین تحریم‌ها علیه ایران را اضافه کنید. به نظر می‌رسد این سطح از تردید و بی‌ثباتی به هیچ وجه باب میل بازار سرمایه‌داری نباشد. با این فرض، از نظر نهادهای اقتصادی جهانی، لغو یکباره مجدد تحریم‌ها علیه ایران تنها تداعی‌گر حجم بیهودگی چنین سیاست‌هایی است.
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
آمریکا جز به برگشتن ایران به زمان شاه راضی نیست و می خواهد ایران مثل عربستان و کشورهای عربی از آرمیکا حرف شنوی داشته باشد
برای رسیدن به توسعه پایدار ما نیاز به انتخابات آزاد بدون دخالت شورای نگهبان، قضات و دستگاه قضایی مستقل و رسانه های آزاد داریم، نه حاکمیت اقلیت. مردم باید انتخاب نهایی را بکنند.