چرا عوارض دوز دوم واکسن شدیدتر از عوارض تزریق اول است؟

رویداد۲۴ عوارض واکسن‌ها طبیعی هستند و نیاز به درمان خاصی ندارد مگر اینکه شدید باشد. بروز عوارض واکسن در بدن انسان مربوط به واکنش‌های سیستم ایمنی آنهاست و شدت علائم برخی از افراد باید به حدی باشد که به پزشک مراجعه شود.

واکسن‌های کرونای تولید شده در دنیا به طور کلی از دو دسته واکسن‌های ویروس کشته یا غیرفعال شده یا واکسن‌های جدید نوع RNA هستند. همه واکسن‌های کرونا که تاکنون وارد ایران شده اند از نوع ویروس کشته یا غیر فعال شده هستند که عوارض کمتری نسبت به واکسن‌های RNA دارند، اما ایمنی زایی واکسن‌های جدید RNA بالاتر است.

واکسن‌های RNA بدون ورود ویروس کشته یا غیر فعال شده در بدن انسان، نوعی واکنش ایمنی ساز ایجاد می‌کنند، به طوری که بدن انسان با تولید پروتئین هایی، ویروس‌های کرونای حمله کننده به بدن را شناسایی کرده و آن‌ها را از بین ببرد. واکسن‌های مانند فایزر- بیو ان تک و مدرنا با این تکنولوژی جدید ساخته شده اند و میزان ایمنی زایی بالاتری نسبت به واکسن‌های سنتی حاوی ویروس کشته شده دارند. ایمنی زایی آن‌ها بالای ۹۴ درصد است و در برابر انواع جهش یافته این ویروس نیز موثرتر هستند، در حالی که میزان ایمنی زایی واکسن‌های نوع ویروس کشته یا غیرفعال مانند اسپوتنیک (حدود ۹۰ درصد)، کوواکسین (۶۲ درصد)، سینوفارم (۸۰ درصد) و آسترازنکا (حدود ۹۰ درصد) کمتر است و البته میزان اثربخشی آن‌ها در برابر انواع جهش یافته ویروس مانند دلتا کمتر و زیر ۷۰ درصد می‌شود.

در هر صورت هیچ کدام از واکسن‌های کرونای موجود در دنیا به طور ۱۰۰درصد جلوی ابتلا به بیماری را نمی‌گیرد و احتمال ابتلا به بیماری پس از تزریق واکسن وجود دارد، اما احتمال ابتلا به نوع شدید بیماری و مرگ ناشی از آن به میزان بسیار زیادی کم می‌شود.

اما در برخی دیگر هیچ علایم و عوارضی احساس نمی‌شود. سوالی که به دنبال واکسیناسیون ممکن است مطرح شود این است که داشتن علائم تا چند روز عادی بوده و چند روز بعد از ماندگاری علائم و واکنش‌های واکسن باید به پزشک مراجعه کرد و علت طولانی شدن زمان عوارض واکسن‌ها چیست؟

سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند با مشاهده علایم و واکنش‌های آلرژیکی شدید، بعد از ترک محل واکسیناسیون، فرد باید هر چه سریعتر با پزشک خود و یا اورژانس پزشکی تماس بگیرد.

همچنین برخی از عوامل، احتمال بروز عوارض جانبی را بیشتر می‌کنند. به گفته کارشناسان، افراد جوان احتمالاً عوارض جانبی را بیشتر تجربه می‌کنند، زیرا سیستم ایمنی قوی تری دارند. احتمال بروز عوارض جانبی شدیدتر در زنان بیشتر از مردان است. از ۱۴ دسامبر تا ۱۳ ژانویه، بیش از ۷۹ درصد عوارض جانبی توسط زنان گزارش شده و عوارض جانبی نیز بسته به اینکه آیا در گذشته تماس با ویروس کرونا داشته اید یا نه ممکن است متفاوت باشد. اگر مدتی قبل به کووید-۱۹ مبتلا شده اید یا از قبل ایمنی دارید، واکسن می‌تواند مانند تقویت کننده عمل کند که در برخی موارد کاملاً بدون علامت است.

دکتر مسعود مردانی متخصص بیماری‌های عفونی در این زمینه می‌گوید: داشتن درد و تب علامت طبیعی و شایعی است، اما اگر قرمزی یا حساسیت به لمس در موضع تزریق بعد از ۲۴ ساعت بدتر شود یا عوارض جانبی به حدی شدید باشد که فرد را نگران کند یا زمانی که عوارض بعد از چند روز از بین نروند، باید به پزشک مراجعه کرد.

وی افزود: عوارض جانبی می‌تواند توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره را تحت تاثیر قرار دهد، اما باید در طی چند روز از بین بروند. مصرف دارو‌هایی مانند مسکن‌ها یا آسپرین برای جلوگیری از عوارض جانبی قبل از واکسن توصیه نمی‌شود و به جای مصرف زودهنگام چندین داروی بدون نسخه، بهتر است صبر کنید و ببینید آیا عوارض جانبی ایجاد می‌شود یا خیر، سپس عوارض احتمالی را به صورت جداگانه درمان کنید.

این پزشک ادامه داد: اگر فرد نیاز به تسکین فوری درد‌های عضلانی، درد در محل تزریق، تب داشته باشد، استامینوفن و مسکن می‌تواند مصرف کند و ایجاد تب بعد از واکسیناسیون کاملاً عادی است و طی ۴۸ ساعت از بین می‌رود.

مردانی تصریح کرد: برخی افراد بعد از تزریق واکسن کووید -۱۹، هیچ دردی را در محل تزریق مشاهده نمی‌کنند و همچنین به هیچ وجه احساس درد ندارند و این طبیعی است.

آنچه مسلم است واکسن کرونا به طور نسبی برای درصد بالایی از افرادی که این واکسن را تزریق می‌کنند، ایمنی ایجاد می‌کند. کسانی که واکسن می‌زنند هم خود ایمن می‌شوند و هم اطرافیان آن‌ها کمتر در معرض خطر بیماری قرار می‌گیرند و اگر سرعت عمل و دامنه واکسیناسیون در کشور گسترش پیدا کند می‌تواند به قطع زنجیره انتقال بیماری کمک کند.