رویای اردوغان برای الحاق شمال سوریه به ترکیه

رویداد۲۴ ارتش ترکیه که از سال ۲۰۱۶ تاکنون سه عملیات اصلی و گسترده نظامی به همراهی شبه‌نظامیان همسو با خود در شمال و شمال شرق سوریه انجام داده، هر بار بخش‌هایی از خاک این کشور را اشغال کرده است. عملیات «درع الفرات» (سپر فرات) در ۲۴ آگوست ۲۰۱۶، عملیات «غصن الزیتون» (شاخه زیتون) در ۲۰ ژانویه و عملیات «نبع السلام» (چشمه صلح) در نهم اکتبر ۲۰۱۹ عملیات‌های نظامی ترکیه در سوریه سه عملیات اصلی صورت گرفته در این سال‌ها است.

آنکارا از همان آغاز حمله نظامی به خاک سوریه اعلام کرد که به دنبال سرکوب نیرو‌های پ. ک. ک و ایجاد یک منطقۀ حایل به عمق ۳۰ کیلومتر و طول ۴۰۰ کیلومتر است. به اعتقاد ناظران شاید هدف اولیه و کوتاه مدت ترکیه از این حمله، دفع تهدید‌ها و خطرات پ. ک. ک بوده باشد، اما هدف بلند مدت آن، تبدیل منطقه کردنشین سوریه به عرب‌نشین است. البته منطقه‌ای که به دولت بشار اسد وابسته نباشد و تحت کنترل آنکارا و مخالفان اسد باشد. برخی از تحلیلگران نیز از همان ابتدا اعلام کردند که اردوغان به دنبال احیای بخشی از «رویای نوعثمانی» خود است.

پایگاه خبری «الرأی» کویت با انتشار یادداشتی به قلم «ایلیا ج. مغنایر» در خصوص جدیدترین تحرکات ترکیه در شمال سوریه، به بررسی هدف بلندمدت آنکارا در این بخش از کشور سوریه پرداخت.

در این یادداشت آمده است: «پروژه ترکیه برای کنترل حیات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی در مناطق شمال سوریه تکمیل شده است و به نظر می‌رسد که آنکارا قصد ترک این منطقه را ندارد و علاوه بر استفاده از واحد پول ترکیه در این مناطق و آموزش زبان در مدارس آن، اقدام به احداث کارخانه‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس، شرکت‌های مخابراتی، دفاتر پست، بانک‌ها و ارتباطات برق کرده است».

بر این اساس، عده‌ای معتقدند که این سیاست ترکیه مبتنی بر تجزیه سوریه است، زیرا پیوند اقتصادی ایجاد شده حاکی از آن است که آنکارا شمال سوریه را بخشی جدایی‌ناپذیر از کشور ترکیه می‌داند. در دیدار «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه و «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه، مشخص بود که بر سر حضور ترکیه در سوریه اختلاف نظر شدیدی وجود دارد.

بیشتر بخوانید: آیا اردوغان به پایان راه رسیده است؟

در ادامه این یادداشت آمده است: «از عفرین تا رأس العین، آنکارا زیرساخت‌هایی ایجاد کرده است که نشان می‌دهد قصد دارد برای مدت طولانی در سوریه باقی بماند. اهداف ترکیه در سوریه، در سال ۲۰۱۶ از طریق عملیات سپر فرات نمایان شد و تانک‌های آن برای اولین بار وارد خاک این کشور شدند. پس از آن عملیات شاخه زیتون را در سال ۲۰۱۸ با هدف پایان دادن به حضور کرد‌ها در مناطق مرزی انجام داد. سپس عملیات «درع الربیع» (سپر بهار) و سپر صلح را با هدف توقف پیشروی ارتش سوریه به سوی جاده M ۵ رابط بین حلب و مناطق حماة و حمص را انجام داد».

نگارنده در ادامه می‌نویسد که اردوغان بار‌ها گفته که به دنبال حمایت از حق مردم سوریه برای انتخاب رژیم خود و حمایت از خواسته‌های آن‌ها است. با این حال، اکثر جناح‌های تحت کنترل او ترکیبی از گروه‌های افراطی و جنگجویان خارجی به همراه «القاعده» و داعش هستند، ضمن این‌که هیچ منشور بین المللی وجود ندارد که به آنکارا حق مداخله در سوریه و اشغال بخش‌هایی از آن را داده باشد.

بر این اساس، با وجود همه این امور، آنکارا روند «ترکیزه کردن» منطقه تحت اشغال خود در شمال سوریه را آغاز کرد و شورا‌های محلی را به استان‌های جنوبی خود برای تحکیم همکاری و انسجام و تثبیت رهبری ترکیه به عنوان مرجع عالی بالاتر از مقامات محلی در مناطق شمالی پیوند داد. مهمترین این مناطق عبارتند از: عفرین، جرابلس، اعزاز، جندیرس، راجو و شیخ حدید.

نویسنده در ادامه به برخی اقدامات ترکیه در این مسیر اشاره کرد و نوشت که آنکارا کتاب‌های درسی را تغییر داد، زبان ترکی را آموزش داد، پرچم خود را به جای پرچم سوریه برافراشت، تابلو‌های نصب شده در جاده‌ها، مؤسسات عمومی و خیابان‌ها را تغییر داد تا علاوه بر نام عربی، نام‌های ترکی نیز داشته باشند. به عنوان مثال پارک اعزاز را «الامة العثمانیه» (ملت عثمانی) نامید. در شهر جرابلس عکس اردوغان بر دیوار بیمارستان اصلی شهر آویخته شد.

بر این اساس، بودجه حاصل از درآمد‌های گذرگاه‌های مرزی بین مناطق سوری، تحت نظارت دولت ترکیه و نمایندگان آن صرف روند هزینه‌ها و بازسازی می‌شود.

به اعتقاد نویسنده، عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان، اشتهای ترکیه را باز کرده است و آنکارا معتقد است که می‌تواند شاهد خروج مشابه آمریکا از سوریه باشد و به همین دلیل می‌خواهد مرکز و پایگاهی را برای این منظور برای خود حفظ کند.

بنا بر این یادداشت، منطقه تحت کنترل ترکیه حدود ۹۰۰۰ کیلومتر مربع است و شامل حدود هزار شهرک است و بیش از ده هزار سرباز در این مساحت مستقر هستند. اردوغان به صراحت در ۲۴ سپتامبر گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: «آنکارا در نظر دارد ساختار تروریستی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و یگان‌های مدافع خلق (ی. پ. گ) را از بین ببرد و یک کریدور صلح ایجاد کند».

بر این اساس، هدف او، ایجاد ده‌ها منطقه و روستا است که بیش از یک و نیم میلیون آواره سوری بتوانند در آن‌ها زندگی کنند تا این امر نقطه شروع دیگری برای آنکارا به منظور کنترل مناطق بیشتری از سوریه باشد.

نویسنده در ادامه تاکید می‌کند: «نه روسیه و نه ایران با این اهداف ترکیه موافق نیستند بلکه بر تمامیت ارضی سوریه و عقب‌نشینی ترکیه از آن اصرار دارند. با این حال اردوغان پایبندی خود به سرزمین‌های اشغالی سوریه را در نبرد برای آزادسازی جاده یم حمص، حماه و حلب موسوم به M ۵ و جاده بین حلب و لاذقیه معروف به M ۴ ثابت کرد».

بر این اساس ارتش ترکیه برای حفظ کنترل خود بر شهر سراقب و همچنین تهدید شهر حلب، نبرد شدیدی را انجام داد. با این حال، حمله شدید سوریه با حمایت متحدانش، ترک‌ها را به عقب نشینی با وجود توافق قدیمی که اردوغان در «نشست سوچی» با مسکو و تهران کرده بود، وادار کرد.

بنا بر این یادداشت، در آخرین نشست صورت گرفته میان اردوغان و پوتین، اطلاعاتی در مورد شکست مذاکرات ترکی - روسی در خصوص بقای نیرو‌های ترکیه در سوریه به بیرون درز کرده است. موضوعی که مسکو تمایلی به مذاکره در مورد آن ندارد و می‌خواهد مرز‌های بین‌المللی را آن‌گونه که هست حفظ کند بدون بازگشت به آنچه که داعش با شکستن مرز‌ها و قطع بخش‌هایی از کشور‌های مربوطه در درجه اول، یعنی عراق و سوریه، آغاز کرده بود.

در پایان این یادداشت آمده است با این وجود، به نظر می‌رسد که اردوغان هنوز امید خود را به الحاق بخشی از سوریه به خاک ترکیه را از دست نداده است. این در حالی است که به موازات این هدف، نیرو‌های وی در حال اشغال بخشی از عراق هستند در حالی که بغداد پس از پایان تهدید داعش به صراحت از آنکارا می‌خواهد که منطقه کردستان را ترک کند.