افغانستان ۶ ماه پس از طالبان / امارت اسلامی برای تثبیت خود وقت می‌خرد

رویداد۲۴  مژده کریمی: چند ماه زمان به قدرت رسیدن طالبان با نام «امارت اسلامی افغانستان» می‌گذرد؛ اقدامات طالبان از روز به قدرت رسیدن آغاز شده و همین باعث شده با روی کار آمدن اسلام‌گرایان تندرو، تغییرات عمده‌ای در این کشور به وجود بیاید.

تا کنون طالبان به صورت رسمی از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده، اما این به آن معنا نیست روابط و سفرهای دیپلماتیک به افغانستان انجام نشود یا مقامات طالبان به کشوری سفر نکنند. از زمان روی کار آمدن طالبان تاکنون برخی از کشورهای آسیایی با مقامات افغانستان دیدار و گفتگو کرده‌اند؛ نمایندگان چین روسیه و قطر هر یک با اهداف جداگانه‌ای به افغانستان رفته‌اند و مقامات طالبان نیز به کشورهای مختلفی سفر کرده‌اند تا حضور خود را به صورت رسمی به دنیا اعلام کنند.

واکنش کشورهای جهان به تحولات افغانستان

چین به علت نگرانی‌هایی که به خاطر فعالیت اعضای جنبش ترکستان شرقی مسلمانان ایغور در افغانستان تحت کنترل طالبان دارد، مجبور است روابط خود را با طالبان حفظ کند. در ۳۰ مارس، چین دو نشست چندملیتی را در شهر «تونشی» برگزار کرد تا در مورد بحران اقتصادی و انسانی که افغانستان با آن مواجه است، گفتگو کند و فشار دیپلماتیک برای ثبات و توسعه این کشور تحت حکومت طالبان انجام دهد.

امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان در این نشست دو روزه که وزرای خارجه کشور‌های همسایه نزدیک افغانستان روسیه، پاکستان، ایران، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز حضور داشتند، شرکت کرد.روسیه نیز به علت هم‌مرز بودن کشورهای اقمار شوروی با افغانستان، آینده حکومت طالبان برایش اهمیت دارد، به همین دلیل کابلوف نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در افغانستان به کابل سفر کرده است. گفته می‌شود گفتگو‌های هیات روسی درباره مسایل سیاسی اقتصادی ترانزیتی و اتصال منطقه‌ای بوده است.

در غرب نیز ایالات متحده و نمایندگان ویژه اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، نروژ و بریتانیا اعلام کردند، پیشرفت در عادی‌سازی روابط جامعه بین‌المللی با طالبان به اجرای تعهدات و اقدامات این گروه وابسته است. تا این لحظه که نمایندگان کشور‌های غربی در اعلامیه‌ای مشترک، طالبان را به نقض کنوانسیون‌های بین‌المللی متهم کرده و نگرانی شدید خویش را اعلام کردند.

آنان به تازگی نشستی را با حضور دیبرا لاینز نماینده ویژه سازمان ملل در افغانستان درباره این کشور در بروکسل برگزار کردند. در اعلامیه مشترک نمایندگان کشور‌های غربی آمده است، قتل، بازداشت‌های خودسرانه، ناپدیدشدن اجباری، آزار فیزیکی، شکنجه، محدودیت جامعه مدنی و آزادی تجمعات مسالمت‌آمیز، مواردی‌اند که شامل تخلفات طالبان می‌شوند.

تجاوز به حقوق زنان در افغانستان

نمایندگان کشور‌های غربی، نقض و تجاوز به حقوق زنان از جمله محدودیت در آزادی رفت و آمد آن‌ها را به‌گونه ویژه محکوم کرده‌اند. آن‌ها ضمن تاکید بر تعهد قوی برای کمک به شهروندان، نیاز به ادامه رسیدگی به بحران انسانی و اهمیت دسترسی تمام نیازمندان به کمک‌ها در این کشور، خواستار رفع هر گونه موانع بر سر ارائه کمک‌های بشردوستانه شده‌اند.

بیشتر بخوانید: درخواست احمد مسعود از سازمان ملل: طالبان را به رسمیت نشناسید

در اعلامیه مشترک، تصمیم طالبان مبنی بر مسدود ماندن مدارس دخترانه بالاتر از کلاس ششم محکوم شده و این کار در تضاد با تضمین‌های این گروه به مردم کشور و جامعه جهانی خوانده شده است.

نمایندگان کشور‌های غربی اعلام کردند هر گونه کمک بین‌المللی و دامنه این کمک‌ها به دسترسی دختران به آموزش برابر بستگی دارد و تصمیم ممنوعیت آموزش دختران باید فوری لغو شود.

اشاره اعلامیه مشترک به دستور قابل پیش‌بینی طالبان بود؛ طالبان با صدور فرمانی دانش آموزان دختر بالای کلاس ششم را از حضور در مدارس منع کرد. به دختران گفته شد تا زمانی که امارت اسلامی تصمیم بعدی خود را اعلام کند در خانه بمانند.البته طالبان کمبود معلمان را دلیل تعطیلی‌ها اعلام کرده و گفته که آن‌ها ابتدا باید یک محیط مناسب برای تحصیل دختران ایجاد کنند و در مورد لباس فرم دختران به تصمیم مناسب بگیرند، سپس نتیجه آن اعلام شود.

طالبان زمان می‌خرد

«ایجاد محیط مناسب»، «فراهم کردن زیرساخت‌ها» و سخنانی از این دست معمولا بهانه‌ای هستند که حکومت‌های مذهبی تندرو برای جلوگیری از حضور زنان در محیط‌های عمومی دارند؛ از این جهت به نظر می‌رسد بیان جملاتی نظیر «تصمیم مناسب» و «لباس فرم مناسب» و ... فعلا تلاشی برای خریدن زمان توسط طالبان است تا زنان به این وضعیت عادت کنند.

آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد گفته این نقض حقوق زنان غیرقابل توجیه است و به کل کشور آسیب می‌رساند. او از مقامات طالبان خواسته بدون معطلی مدارس را برای همه دانش‌آموزان باز کنند.

در اعلامیه نمایندگان کشور‌های غربی همچنین از وضع محدودیت‌های طالبان علیه آزادی بیان، سرکوب رسانه‌ها، محدودیت‌های زنان شاغل در رسانه‌ها، بازداشت روزنامه‌نگاران و ممنوعیت پخش برنامه‌های برخی از رسانه‌های بین‌المللی ابراز نگرانی شده است.

نمایندگان کشور‌های غربی روند سیاسی فراگیر و معتبر با مشارکت معنادار زنان، گروه‌های مذهبی و اقلیت‌ها که منجر به آشتی ملی و حکومت‌داری گسترده در افغانستان می‌شود را مهم خوانده‌اند. در پایان این اعلامیه مشترک تاکید شده است که طالبان باید به تعهدات خود در زمینه مبارزه با تروریسم و تعهدات خود برای مقابله با تولید و قاچاق مواد مخدر عمل کنند.

افزایش مهاجرت از افغانستان

اگرچه مقامات طالبان هدف به رسمیت بخشیدن به حکومت خود را دنبال می‌کنند، اما در داخل این کشور همصدایی گسترده‌ای با آنها انجام نمی‌شود و آمار مهاجرت از این کشور به شدت بالا رفته است. ریلیف وب گزارش کرده از آغاز سال ۲۰۲۱ بیش از ۷۰۰ هزار نفر در افغانستان آواره شده‌اند که ۲۰ درصد آن‌ها را زنان و ۶۰ درصد را کودکان تشکیل می‌دهند. طبق این آمار تا این لحظه ۱۷۰ هزار نفر البته به محل زندگی قبلی خود بازگشته‌اند.

عمده مهاجرت‌های افغانستان به ایران بوده است؛ بر اساس برآورد‌ها بیش از ۵۰۰ هزار افغان در سال ۲۰۲۱ وارد ایران شده‌اند. ایران می‌گوید در حالی که این کشور به صورت گسترده پذیرای پناهجویان افغان است، اما هیچ نهاد و سازمان و هیچ کشوری تا کنون به ایران یاری نرسانده است.

البته کمیساریای عالی پناهندگان در اواسط ماه مارس ۲۰۲۲ به افغانستان سفر کرد و خواستار کمک‌های اساسی برای رسیدگی به نیاز‌های بشردوستانه کشور و پناهندگان افغان شد. کمیساریای عالی در جریان دیدار‌های خود تاکید کرد که تعهد کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل به ماندن و ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم افغانستان تزلزل‌ناپذیر است. نتیجه این اظهارات و درخواست‌ها البته هنوز به صورت شفاف مشخص نیست.

در ۱۷ مارس، شورای امنیت سازمان ملل مأموریت مأموریت سیاسی ویژه سازمان ملل متحد در افغانستان را به مدت یک سال تا ۱۷ مارس ۲۰۲۳ تمدید کرد و وظایف اولویت‌دار خود را برای همسویی بهتر با واقعیت در حال تحول روی زمین تغییر داد. مأموریت کمک سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، بیشتر بر چندین فعالیت کلیدی، از جمله هماهنگی ارائه کمک‌های بشردوستانه و تامین نیاز‌های اولیه انسانی تمرکز خواهد کرد. فراهم کردن دفاتر اطلاع رسانی و خوب برای گفتگو بین ذینفعان افغان و جامعه بین المللی؛ و ترویج حکمرانی خوب و حاکمیت قانون.در ۳۱ مارس، یک رویداد تعهد در سطح عالی برای بحران بشردوستانه در افغانستان، که با میزبانی مشترک سازمان ملل متحد و دولت‌های آلمان، قطر و بریتانیا، نمایندگان کشور‌های عضو، سازمان‌های بین المللی، آژانس‌های سازمان ملل متحد، سازمان‌های غیردولتی و جامعه مدنی برای تامین بودجه برای رفع نیاز‌های بشردوستانه افغان‌ها برگزار شد.

در مجموع ۴۱ کشور کمک کننده بیش از ۲.۴۴ میلیارد دلار به درخواست ۴.۴ میلیارد دلاری سازمان ملل برای کمک‌های بشردوستانه در افغانستان متعهد شدند. این کمک‌های مالی احتمالا بخش بزرگی از مشکلات طالبان را حل کند. پیش‌بینی می‌شود طالبان با خریدن وقت و قول اصلاحات سیاسی، حکومت خود را از دوفاکتو به عنوان حکومتی رسمی و قانونی تثبیت خواهد کرد و سپس همان قوانین مرتجعانه در افغانستان اجرا خواهد شد.