بزرگترین میدان‌‌های نفتی ایران کدامند؟

رویداد۲۴ مژده کریمی: ایران با ۱۵۵.۶ میلیارد بشکه نفت جایگاه  چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان را به خود اختصاص داده که منابع آن حدود ۱۰ درصد از کل ذخایر نفتی اثبات‌شده جهان را تشکیل می‌دهد. البته اگر ذخایر نفت غیرمتعارف کانادا حذف شود ایران رتبه سوم را به خود اختصاص می‌دهد. با نرخ تولید سال ۲۰۲۰، اگر نفت جدیدی پیدا نشود، ذخایر نفت ایران ۱۴۵ سال دوام خواهد داشت.

ایران علاوه بر نفت، دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان را نیز داراست که ۱۶ درصد کل گاز را به خود اختصاص داده است. تولید ناخالص داخلی ایران ۱.۱ تریلیون دلار و سرانه تولید ناخالص داخلی اسمی ۱۳۵۱۳ دلار است.

بریتیش پترولیوم در ۱۴ آوریل ۱۹۰۹ به نام شرکت نفت ایران و انگلیس تاسیس شد. در سال ۱۹۵۴ به‌دنبال انحلال این شرکت نفتی  و گازی، نام خود را به شرکت نفت بریتانیا تغییر داد. در پی این انحلال با دارایی‌های شرکت نفت ایران و انگلیس دو شرکت جدید تاسیس شد. یکی از آن‌ها شرکت ملی نفت ایران و دیگری «بی‌پی» بود.

در واقع شرکت ملی نفت ایران پس از آنکه در سال ۱۳۲۷ به‌دنبال ملی شدن صنعت نفت تاسیس شد در سال ۱۳۳۰ رسما به جای شرکت نفت ایران و انگلیس شروع به فعالیت کرد. در آن زمان مهندس مهدی بازرگان مدیر عامل این شرکت بود.

حالا شرکت ملی نفت ایران مالک تمام میدان‌های نفتی و گازی مستقر در ایران است که مدیریت بزرگترین میدان های نفتی ایران به ترتیب اهواز، گچساران، مارون، آزادگان و آغاجاری را برعهده دارد. در این گزارش به بررسی این میدان‌های نفتی خواهیم پرداخت.

بیشتر بخوانید: از «دارسی» تا «کنسرسیوم»/ ملی شدن صنعت نفت ایران چگونه انجام شد؟

میدان نفتی اهواز

میدان نفت اهواز بزرگترین میدان نفتی ایران است. این میدان در شهر اهواز مرکز استان خوزستان واقع شده است و در سال ۱۳۳۷ توسط شرکت نفت ایران و انگلیس تاسیس شد. از سال ۱۲۹۱ تا ۱۳۳۶ جمعا ۵ حلقه چاه اکتشافی در میدان اهواز حفاری شد که به خاطر اقتصادی نبودن میزان تولید نفت یا با فرض گازی بودن مخزن عملیات اکتشاف آن متوقف شد.

در سال ۱۳۳۷ شرکت اکتشاف و تولید نفت ایران مخزن آسماری را با حفر چاه اهواز ۶ کشف کرد. به‌دنبال آن مخزن بنگستان در سال ۱۳۴۸ و مخزن خامی با کشف ذخایر گاز طبیعی در سال ۱۳۵۶ کشف شد. تاکنون بیش از ۶۰۰ حلقه چاه نفت در مخازن آسماری، بنگستان و خامی این میدان حفاری و تکمیل شده‌است.

میدان نفت اهواز توسط شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب ایران که در زمینه اکتشاف، توسعه و تولید، فراورش و انتقال نفت خام و گاز طبیعی فعال است اداره می‌شود. ظرفیت تولید نفت خام میدان اهواز بیش از ۸۰۰ هزار بشکه در روز است، که عملیات تولید از این میدان، توسط شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون انجام می‌گیرد. 

بهره‌برداری میدان نفتی اهواز

مجتمع بهره‌برداری اهواز ۱ : واحد یک بهره‌برداری در سال ۱۳۴۱ با ظرفیت اسمی ۶۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز احداث شد. نفت خام ورودی این واحد از تعداد ۷۰ حلقه چاه مخزن آسماری و ۳۸ حلقه چاه مخزن بنگستان تأمین می‌شود.

میزان نفت تولیدی روزانه از مخزن آسماری میدان اهواز معادل ۱۸۷ هزار بشکه و نفت خام تولید شده از مخزن بنگستان این بخش از میدان نیز به‌طور میانگین ۵۱ هزار بشکه در روز است. همچنین روزانه ۳۰ هزار بشکه نفت از مخزن بنگستان میدان نفتی منصوری، از طریق واحد بهره‌برداری منصوری به این واحد منتقل می‌شود.

مجتمع بهره برداری اهواز ۲ : این واحد بهره‌برداری در سال ۱۳۴۲ با ظرفیت اسمی ۴۷۵ هزار بشکه در روز راه‌اندازی شد. این مجتمع با هدف جمع‌آوری و فرآورش نفت خام تولیدی از مخازن آسماری و بنگستان میدان اهواز (بخش‌های ۲، ۳ و ۴) و چاه‌های فعال میدان نفتی آبتیمور تاسیس شد. در حال حاضر روزانه معادل ۲۷۲ هزار بشکه نفت فرآورش شده در واحد بهره‌برداری اهواز ۲ به پایانه صادراتی خارک و پالایشگاه تهران ارسال می‌شود.

مجتمع بهره‌برداری اهواز ۳ : مجتمع شماره ۳ در سال ۱۳۵۱ با ظرفیت اسمی ۳۳۰ هزار بشکه نفت خام در روز راه‌اندازی شد. هم‌اکنون نفت خام ورودی این واحد ۱۴۴ هزار بشکه از ۵۱ حلقه چاه آسماری و ۵۰ هزار بشکه در روز، از ۴۳ حلقه چاه بنگستان تأمین می‌شود. ظرفیت تولید فعلی نفت این واحد حدود ۱۹۸ هزار بشکه در روز است، که حدود ۱۴۷ هزار بشکه نفت آسماری و ۵۱ هزار بشکه نفت بنگستان است.

مجتمع بهره‌برداری اهواز ۴ : این واحد بهره‌برداری در سال ۱۳۵۴ با ظرفیت اسمی ۲۷۵ هزار بشکه نفت خام در روز احداث شد. نفت خام ورودی این واحد حدود ۱۲۸ هزار بشکه در روز، از تعداد ۵۰ حلقه چاه مخزن آسماری میدان اهواز تأمین می‌شود. نفت فرآورش شده این واحد به پایانه‌های صادراتی خارگ و پالایشگاه آبادان انتقال می‌یابد.

مجتمع بهره‌برداری اهواز ۵ : این واحد بهره‌برداری در سال ۱۳۵۶ با ظرفیت اسمی ۱۷۵ هزار بشکه نفت در روز احداث شد. نفت خام ورودی به این واحد حدود ۲۹ هزار بشکه در روز، از ۳۴ حلقه چاه است، که ۲۱ حلقه چاه آن مربوط به نفت آسماری و ۱۳ حلقه چاه دیگر مربوط به نفت بنگستان است.

میدان نفتی گچساران

میدان نفتی گچساران با ذخیره درجای ۵۲ میلیارد بشکه و ذخیره قابل برداشت ۲۳ میلیارد بشکه نفت خام، پس از میدان نفتی اهواز بعنوان دومین میدان بزرگ نفتی ایران معرفی شده است. این میدان در سال ۱۳۱۸ توسط شرکت نفت ایران انگلیس تاسیس شد. این میدان روزانه ۴۸۰ هزار بشکه نفت خام توید می‌کند.

این میدان توسط شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب اداره می‌شود. عملیات حفاری در میدان نفتی گچساران تا سال ۱۳۲۹ پیش از ملی شدن صنعت نفت ادامه یافت و تعداد چاه‌های حفاری شده در این میدان به ۱۶ حلقه رسید. تقریبا پس از ۵ سال وقفه عملیات حفاری باردیگر در سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۶ آغاز شد. به‌طوری‌که تا سال ۱۳۴۵ تعداد چاه‌های نفت میدان گچساران به ۴۶ حلقه رسید.

میدان نفتی گچساران از سه مخزن آسماری، بنگستان و خامی تشکیل شده است. میدان نفتی گچساران دارای ۴ مجتمع بهره‌برداری است که به ترتیب در سال‌های ۱۳۱۱، ۱۳۴۱، ۱۳۴۲ و ۱۳۵۵ به بهره‌برداری رسیده است.  

میدان نفتی مارون

میدان نفتی مارون با حدود ۴۶ میلیارد بشکه حجم ذخیره درجای نفت خام بعنوان سومین میدان بزرگ نفتی ایران معرفی شده است. در سال ۱۳۴۲ شرکت اکتشاف و تولید نفت ایران میدان نفتی مارون را کشف کرد. این میدان در سال ۱۳۴۵ به مرحله بهره‌برداری رسید. این میدان روزانه بطور میانگین ۵۲ هزار بشکه نفت خام تولیدی دارد. میدان نفتی مارون توسط شرکت مناطق نفت خیز جنوب اداره می‌شود.

مخازن نفتی میدان مارون آسماری و بنگستان نام دارند. مخزن آسماری در سال ۱۳۴۲ حفاری و در سال ۱۳۴۵ به بهره‌برداری رسید. این مخزن توانست در سال ۱۳۵۵ تولید نفت خام را به بیش از یک میلیون بشکه در روز برساند. تاکنون تعداد ۳۵۳ حلقه چاه در مخزن آسماری میدان مارون، حفاری و از مجموع ۲۰۰ حلقه چاه فعال، روزانه حدود ۴۱۷ هزار بشکه نفت از این مخزن تولید می‌شود.

مخزن بنگستان در سال ۱۳۴۷ کشف شد و در سال ۱۳۵۲ به مرحله بهره‌برداری رسید. تاکنون ۱۷ حلقه چاه نفت در مخزن بنگستان میدان مارون حفاری و تکمیل شده‌است و تولید فعلی نفت بنگستان به حدود ۱۸ هزار بشکه در روز رسیده است. میدان نفتی مارون دارای ۶ مجتمع بهره‌برداری است. تاکنون ۳۷۵ حلقه چاه در ۳ مخزن میدان مارون حفاری و تکمیل شده است.

میدان نفتی آزادگان

میدان نفتی آزادگان در شهرستان دشت آزادگان در استان خوزستان قرار دارد. میدان نفتی آزادگان با ۲۳ میلیارد بشکه حجم ذخیره درجای نفت خام به عنوان چهارمین میدان بزرگ نفتی ایران معرفی شده است.

به گزارش رویداد۲۴ دولت ایران به دلیل عدم توانایی درتوسعه میدان نفتی آزادگان به منظور توسعه میدان نفت آزادگان از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۵ با سه شرکت نفتی خارجی قرارداد بست. شرکت نفت و گاز ژاپنی اینپکس، شرکت ملی نفت چین و شرکت نفت و گاز فرانسوی توتال انرژیز از جمله شرکت‌های طرف قرارداد ایران بودند.

وزارت نفت ایران پس از ۵ سال به‌دلیل عدم فعالیت شرکت اینپکس این قرارداد را لغو کرد. اما بعد از ۷ سال ایران باردیگر برای توسعه میدان نفتی آزادگان با شرکت ملی نفت چین قرارداد امضا کرد. طبق قرارداد با چینی‌ها باید طی ۵۲ ماه حجم تولید از میدان باید به روزانه ۳۲۰ هزار بشکه برای مدت سه سال افزایش می‌یافت که بعد از گذشت حدود چهار سال این طرح کمترین پیشرفتی نداشت. در سال ۱۳۹۳ این قرارداد هم پس از مدت ۴ سال بدلیل تعلل شرکت چینی در توسعه میدان نفتی آزادگان خلع ید شد.

در سال ۱۳۹۵ بار دیگر برای توسعه میدان نفتی آزادگان اقدام به بستن یک قرارداد جدید این‌بار با شرکت نفت و گاز فرانسوی توتال کرد. اما این قرارداد هم به هیچ ثمری نرسید.

میدان نفتی آغاجاری

میدان نفتی آغاجاری در شهرستان آغاجاری در استان خوزستان قرار دارد. میدان نفتی آغاجاری با حدود ۲۸ میلیارد بشکه حجم ذخیره درجای نفت خام به‌عنوان پنجمین میدان نفتی بزرگ ایران معرفی شده است.

در سال ۱۳۱۵ وجود ذخایر اقتصادی نفت و گاز در این میدان توسط  شرکت نفت ایران و انگلیس به اثبات رسید. میزان تولید نفت خام میدان آغاجاری در سال ۱۳۵۵ به بیش از یک میلیون و صد هزار بشکه نفت خام رسید. اما هر چه از عمر این میدان گذشت تولید نفت آن کاهش بیشتری یافت. هم‌اکنون ظرفیت تولید نفت خام این میدان به‌طور متوسط ۱۷۰ هزار بشکه در روز  است.

میدان نفتی آغاجاری دارای دو مخزن نفتی آسماری و بنگستان است. مخزن آسماری میدان نفتی آغاجاری در سال ۱۳۱۵ با حفر چاه شماره آغاجاری کشف شد. حجم ذخیره درجای نفت خام مخزن آسماری میدان آغاجاری بیش از ۱۴٫۲ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود.

مخزن بنگستان میدان آغاجاری در سال ۱۳۳۷ با حفر چاه شماره ۳۰ آغاجاری  کشف شد. در میدان نفتی آغاجاری تاکنون ۵ واحد بهره‌برداری احداث شده است.