ایران از حمله حماس به اسرائیل سود می‌برد؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: در پی حمله موشکی حماس به اسرائیل، کشور‌ها موضع‌شان را نسبت به طرفین دعوا مشخص کرده‌اند. در بین آن‌ها برخی کشور‌هایی از حماس حمایت کرده و تعدادی هم موضع محافظه‌کارانه گرفته‌اند.

در بین حامیان حماس، نام ایران بیش از سایر کشورها جلب توجه می‌کند. رسانه‌‌های جهان تصاویر جشن و پایکوبی مردم در خیابان فلسطین تهران را بازنشر کرده‌اند و اظهارات مقامات ایرانی در حمایت از حماس را برجسته می‌کنند. رهبران حماس به خاطر حمایت ایران ابراز تفاخر کرده‌اند. با توجه به پیش‌بینی‌ها از وسیع‌تر شدن ابعاد جنگ منطقه در صورت ادامه درگیری‌ها، سوال اینجاست که ایران چه نفعی از حمله حماس به اسرائیل می‌برد؟

ایران چه نفعی از حمله حماس به اسرائیل می‌برد؟

بگذارید اول یک موضوع را روشن کنیم؛ جمهوری اسلامی ایران حامی اول حماس نیست (کافی‌ است به فهرست هزینه‌های قطر برای حماس نگاه کنید) اما دشمن اول اسرائیل است. ادبیات «نابودی اسرائیل» بخش مهمی از گفتمان انقلاب اسلامی و دکترین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. از این منظر، رضایت مقامات ایران از حمله روز گذشته حماس علیه اسرائیل قابل پیش‌بینی و حتی قطعی بود.

هرچند یکی دو رسانه خارجی برگزاری جشن در میدان فلسطین تهران را دستمایه اتهام‌زنی به تهران در خصوص دست داشتن در حمله حماس قرار داده‌اند، اما چنین پایکوبی در میدانی که سال‌هاست روزشمار نابودی اسرائیل در ضلع جنوب شرقی آن خودنمایی می‌کند، اصلا عجیب نبود.

ایران همواره اذعان می‌کند که «اگر کمک‌های دو محور اصلی مقاومت یعنی ایران و سوریه نبود، تاکنون اثری از حماس و گروه‌های مقاومت فلسطینی باقی نمانده بود»، اما حماس همیشه تا این حد به ایران نزدیک نبوده است. «جنگ داخلی سوریه» نقش مهمی در واگرایی حماس و جمهوری اسلامی داشته است چراکه حماس از مخالفان بشار اسد و ایران متحد بشار است. این واگرایی تا جایی پیش رفت که در همان سال‌های نخست جنگ سوریه «صلاح برداویل» یکی مقامات عالی‌رتبه حماس اعلام کرد در صورتی که جنگی بین ایران و اسرائیل اتفاق بیفتد، حماس در کنار ایران قرار نمی‌گیرد.

ظاهرا در سال‌های اخیر این رابطه تا حدودی ترمیم شده است. کشور‌های غربی معتقدند نیاز مالی، حماس را دوباره به سمت ایران سوق داده است. به گونه‌ای که «قاضی حمد» سخنگوی حماس روز شنبه در پاسخ به سوال مجری برنامه «نیوز آور» (News Over) بی‌بی‌سی که پرسید «در این عملیات چقدر از حمایت ایران برخوردار بودید» گفت: «افتخار می‌کنم که خیلی کشور‌ها به ما کمک می‌کنند. ایران به ما کمک می‌کند. کشور‌های دیگر به ما کمک می‌کنند. یا با پول یا با سلاح یا حمایت سیاسی که مشکلی ندارد.»

آنچه بحث ایران را مطرح کرده، رفت و آمد‌های اخیر رهبران جریان‌های مورد حمایت ایران در منطقه با مقامات ارشد نظامی و سیاسی ایران است. خرداد ماه امسال «اسماعیل هنیه» رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در راس هیاتی به تهران سفر کرد.

جزییات زیادی از محتوای دیدار‌های هنیه در تهران منتشر نشد، اما «زیاد النخاله» دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین که هم‌زمان وارد تهران شده بود از برگزاری یک دیدار مهم با «حماس و سردار قاآنی فرمانده سپاه قدس» خبر داد.

هنیه در این سفر با رهبر ایران، رئیس جمهور و رئیس قوه مقننه هم دیدار کرده بود. النخاله نیز از برگزاری دیدار‌هایی با گروه‌های مقاومت در جریان سفر به تهران هم خبر داده و گفته بود «ایران می‌خواهد از طریق این دیدار‌ها این پیام را ارسال کند که هرگز مردم فلسطین را در برابر دشمن اسرائیلی تنها نمی‌گذارد.»

مرداد ماه امسال قاآنی سفری به لبنان داشت و با سیدحسن نصرالله در بیروت دیدار کرد. مجموعه این دیدار‌ها طی ماه‌های گذشته، ظن دخالت ایران در حمله روز گذشته حماس به اسرائیل را در رسانه‌های غربی تقویت کرده بود؛ چنانچه «اسحاق هرتزوگ» رئیس جمهور اسرائیل، ایران را مقصر حمله حماس خوانده و گفته «آن‌ها (حماس) با حمایت و هدایت فرماندهان نیابتی خود در ایران، یک حمله علیه دولت یهود را در روز مقدس یهودیان انجام دادند.» همچنین رسانه‌های عبری و برخی رسانه‌های غربی، ایران را پشت پرده حمله حماس می‌دانند.

نشریه «شورای روابط خارجی» همک در گزارشی مدعی شده با توجه به احتمال همراهی ایران در حمله حماس به اسرائیل نباید احتمال یک درگیری میان تهران و اورشلیم را هم نادیده گرفت.

 آیا ایران در حمله حماس به اسرائیل مستقیما کمک کرده است؟ 

این درست است که ایران از حمله سراسری موشکی به اسرائیل خوشحال است اما سوال این است که آیا ایران در این حمله مستقیما کمک کرده است؟ همچنین ایران از درگیری با این ابعاد در منطقه چه سودی می‌برد؟

«توماس فریدمن» ستون‌نویس معروف نیویورک تایمز پیش‌بینی کرده امواج درگیری حماس و اسرائیل فقط به غزه محدود نشود بلکه به اوکراین، عربستان و ایران هم سرایت کند. او در توضیح گفته «این جنگ توافق عادی‌سازی عربستان و اسرائیل را فعلا غیرممکن خواهد کرد و می‌تواند تنش‌هایی بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان را افزایش دهد.»

پولیتیکو در گزارشی به سخنرانی رهبر انقلاب در تاریخ ۱۱ مهر ارجاع داده است. این رسانه نوشته رهبر ایران در سخنرانی خود گفته «نظر قطعی جمهوری اسلامی این است دولت‌هایی که قمار عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را سرمشق کار خود قرار دهند، ضرر خواهند کرد چرا که این رژیم رفتنی است و آن‌ها در حال شرط‌‌بندی روی اسب بازنده هستند.»

برخی صاحب‌نظران معتقدند درگیری حماس و اسرائیل، پیمان ابراهیم (با محوریت پروژه عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی با تل‌آویو) را دست‌کم برای مدتی متوقف خواهد کرد. با توجه به مواضع ایران در خصوص این پروژه می‌توان گفت ایران از این درگیری منتفع شده است اما این همه واقعیت نیست؛ ایران در شرایطی بود که به لحاظ اقتصادی توانسته بود با هر ترفندی که می‌تواند در قیمت‌ها ثبات ایجاد کند اما حمله سراسری حماس به اسرائیل، باعث شد قیمت‌‎ها در ایران به شدت نوسان پیدا کنند.

افزایش قیمت‌ها و از بین رفتن ثبات در اقتصاد، آخرین چیزی بود که ایران در این شرایط می‌خواست. از نظر سیاسی هم گفت‌وگوهایی میان آمریکا و ایران (هرچند غیرمستقیم) شکل گرفته بود و ایران از این منظر سیاست ثبات را هم در منطقه در پیش گرفته بود بنابراین اینکه ایران بخواهد عامدانه در این شرایط ثبات را بر هم بزند، ادعایی است که نقص‌های بسیاری دارد.