سابقه رای مثبت ایران به راه حل «دو کشوری» اسرائیل و فلسطین در سازمان ملل

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: قطعنامه روز جمعه در جلسه‌ای فوق‌العاده با حضور ۱۹۳ عضو در مورد «اقدامات غیرقانونی اسرائیل در قدس شرقی و بقیه اراضی اشغالی فلسطین» به ابتکار اتحادیه عرب مطرح شد. در این قطعنامه مجمع عمومی خوستار دسترسی فوری به کمک‌های بشردوستانه و لغو دستور اسرائیل به غیرنظامیان فلسطینی و کارکنان سازمان ملل برای تخلیه غزه در راس درخواست‌ها قرار داشت.

در ادامه قطعنامه از دو طرف خواسته شده که حداکثر خویشتن‌داری را تا زمان رسیدن به یک راه حل عادلانه برای اسرائیل و فلسطین به خرج دهند.  قطعنامه تاکید کرده این راه حل تنها از طریق روش‌های مسالمت‌آمیز، بر پایه قطعنامه‌های سازمان ملل و حقوق بین‌الملل بر اساس «راه حل دو کشوری» قابل دستیابی است.

در پی تصویب این قطعنامه برخی جریان‌ها مدعی شدند این نخستین بار است که جمهوری اسلامی ایران به قطعنامه‌ای رای داده که در آن «راه حل دو کشوری» به رسمیت شناخته شده است. خبرگزاری ایرنا ارگان اطلاع‌رسانی دولت در گزارشی مواضع جمهوری اسلامی را شرح داده و گفته «قطعا ایران با بخش‌هایی از این قطعنامه مشکل دارد» اما رای غیر مثبت به این قطعنامه، به منزله «بازی در زمین رژیم صهیونیستی و حامیانش بود»

رویداد۲۴ در این گزارش سابقه جمهوری اسلامی ایران در رای دادن به قطعنامه‌هایی با محتوای مشابه را بررسی کرده است. شواهد نشان می‌دهد ایران در دو دهه گذشته برخلاف سیاست اصولی خود مبنی بر «عدم پذیرش حق سرزمینی برای اسرائیل»، بار‌ها به قطعنامه‌هایی که در آن به راه حل مساله فلسطین و اسرائیل با ایجاد دو کشور تایید شده، رای مثبت داده است.

همه قطعنامه‌های دو دهه اخیر که در مجمع عمومی سازمان ملل در موضوع فلسطین و اسرائیل به تصویب رسیده‌اند بر قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت، مفاد «کنفرانس مادرید» و در نهایت راه حل دو کشور به عنوان تنها راه حل پایدار برای مشکل منطقه تاکید کرده‌اند. مواردی که جمهوری اسلامی به ظاهر با تمامی آن‌ها مخالف است، اما در نهایت به قطعنامه‌ها رای مثبت داده است.

در این گزارش سعی شده به یک سوال دیگر هم پاسخ داده شود و آن اینکه چطور رویکرد ایدئولوژیک جمهوری اسلامی که دستگاه دیپلماتیک را بار‌ها ناچار به گرفتن مواضع متضاد با حاکمیت کرده سبب شده ایران از ابتکار عمل‌ها در منطقه و جهان عقب بماند و به مثابه بازیگری منفعل عمل کند.

سابقه رای مثبت ایران به راه حل دو کشوری اسرائیل و فلسطین

قطعنامه ۱۳ ژوئن ۲۰۱۸

در جریان «تظاهرات بازگشت» در فوریه سال ۲۰۱۸ و تحصن مردم در مرز نوار غزه که یک سال به طول انجامید، ۱۸۹ تن کشته و چندین هزار نفر زخمی شدند. در پی این حوادث، ترکیه و الجزایر به همراه دولت خودگردان فلسطین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به مجمع عمومی سازمان ملل دادند که در نهایت با ۱۲۰ رای مثبت و ۸ رای منفی در مجمع تصویب شد. ایران به این قطعنامه رای مثبت داد. این قطعنامه خواستار تلاش مجدد و فوری برای ایجاد شرایط لازم برای آغاز مذاکرات در مورد پایان دادن به اشغالگری اسرائیل و رسیدن به یک صلح پایدار و جامع بر اساس «چشم‌ انداز منطقه‌ای با دو دولت دموکراتیک اسرائیل و فلسطین» شده است.

قطعنامه ۲۱ دسامبر ۲۰۱۷

قطعنامه‌ای به پیشنهاد یمن و ترکیه در اعتراض به سیاست‌های آمریکا در بیت‌المقدس و به رسمیت شناختن اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل و در پی آن بازگشایی سفارت آمریکا در این شهر به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید که ایران در بین رای دهندگان به این قطعنامه بود.

در متن این قطعنامه طرف‌های پیشنهاد دهنده درخواست کرده‌اند که همه روند‌های منفی که «راه حل دو کشور» را به مخاطره می‌اندازد هرچه سریع‌تر متوقف شود و تلاش‌ها و حمایت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای با هدف دستیابی بدون تاخیر به صلحی جامع، عادلانه و پایدار در منطقه تشدید شود. این قطعنامه صلح پایدار را مبتنی بر مفاد قطعنامه‌های سازمان ملل و شرایط مندرج در کنفرانس مادرید می‌داند.

کنفرانس مادرید سال ۱۹۹۱ با حضور نمایندگان کشور‌های عربی در کنار نماینده اسرائیل برگزار شد. بر اساس مفاد کنفرانس مادرید کشور‌های عربی خواستار محور قرار گرفتن قطعنامه‌های شورای امنیت شدند که بر طبق آن اسرائیل باید به مرز‌های ۱۹۶۷ عقب‌نشینی می‌کرد و در نهایت هم دولت اسرائیل در کنار دولت فلسطین به رسمیت شناخته می‌شد.

قطعنامه ۲۹ مارس ۲۰۱۲

قطعنامه‌ای که پیش‌نویس آن در دسامبر ۲۰۱۱ طرح و در مارس ۲۰۱۲ به تصویب رسید با هدف به رسمیت شناختن حق فلسطینی‌ها بر منابع طبیعی «بلندی‌های جولان» بود. این قطعنامه از اسرائیل می‌خواست که اشغال، بهره‌کشی، تخریب و به مخاطره انداختن منابع طبیعی را متوقف کند. به طور طبیعی این قطعنامه با رای منفی اسرائیل و آمریکا و رای مثبت ۱۶۷ کشور به شمول ایران مصوب شد. در این قطعنامه هم بند مشخصی وجود دارد که بر راه حل ایجاد دو کشور به عنوان تنها راه عادلانه رسیدن به صلح پایدار تاکید می‌کند.

در مفاد این قطعنامه آمده «بر ضرورت از سرگیری و پیشبرد سریع مذاکرات در چارچوب روند صلح خاورمیانه، قطعنامه‌های شورای امنیت، اصول زمین برای صلح و ابتکار صلح عربی و نقشه راه چهارجانبه مبتنی بر راه حل دائمی دو دولتی برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین تاکید می‌کنیم.»

مطالب دیگر برای مطالعه در همین زمینه

یهودیان چگونه از سراسر جهان به «ارض موعود» مهاجرت کردند؟

چرا قراردادهای صلح اسرائیل و فلسطین هیچگاه به نتیجه نرسیده است؟

آیا اسرائیلی‌ها زمین مردم فلسطین را خریده‌اند؟

آیا کشوری با نام فلسطین وجود نداشته است؟

قطعنامه ۲۹ نوامبر ۲۰۱۲

این قطعنامه همان قطعنامه‌ای است که فلسطین را به عنوان کشور ناظر غیر عضو در سازمان ملل به رسمیت شناخت. ایران در میان ۱۳۸ کشوری است که به این قطعنامه رای مثبت داده است. در مفاد این قطعنامه ضمن اشاره به تصمیم مجمع عمومی برای پذیرش عضویت فلسطین به عنوان کشور غیرعضو ناظر در سازمان ملل، آمده «اورشلیم باید به عنوان پایتخت هر دو کشور اسرائیل و فلسطین شناسایی شود.»

در بند دیگری از مفاد این قطعنامه بر عزم کشور‌های امضا کننده قطعنامه برای کمک به دستیابی به حقوق مسلم مردم فلسطین و دستیابی به یک راه حل مسالمت‌آمیز در خاورمیانه با چشم‌انداز راه حل دو کشور تاکید شده است. در این بند در توصیف راه حل دو کشور آمده «یک کشور مستقل، دموکراتیک و قابل دوام فلسطین که در کنار هم در صلح و امنیت با اسرائیل بر اساس مرز‌های قبل از ۱۹۶۷ زندگی می‌کند.»

بند دیگر این قطعنامه بر نیاز فوری به از سرگیری و تسریع مذاکرات در چارچوب روند صلح خاورمیانه بر اساس قطعنامه‌های سازمان ملل متحد، شرایط مرجع کنفرانس مادرید، و راه‌حل دائمی دو دولتی برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین تاکید شده است.

قطعنامه ۶ می ۲۰۰۴

قطعنامه ماه می‌سال ۲۰۰۴ مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای بود که در آن مجمع عمومی تایید کرد که سرزمین‌های فلسطینی که از سال ۱۹۶۷ اشغال شده است، از جمله بیت‌المقدس شرقی، همچنان در وضعیت اشغال نظامی است و بر حق مردم فلسطین برای تعیین سرنوشت و حاکمیت خود بر سرزمین تاکید کرد.

این قطعنامه به تایید ۱۴۰ کشور عضو مجمع عمومی از جمله ایران رسید. مجمع عمومی در بندی از این قطعنامه بر راه حل دو کشور به عنوان تنها راه حل صلح پایدار در خاورمیانه تاکید کرده و گفته مجمع عزم خود را برای دستیابی به حقوق مسلم مردم فلسطین و دستیابی به یک راه حل صلح عادلانه و جامع در خاورمیانه که منجر به «تشکیل دو کشور» با دوام و مستقل اسرائیل و فلسطین می‌شود ابراز می‌کند.

نقش بین‌المللی ایران در ماجرای فلسطین و اسرائیل چیست؟

تمامی قطعنامه‌های مذکور در موضوع فلسطین و اسرائیل به درخواست دیگر کشور‌های منطقه مطرح و با رای مثبت ایران به تصویب رسیده‌اند. ترکیه یکی از اعضای فعال سازمان ملل در طرح قطعنامه‌هایی است که اقدامات اشغالگرانه و خشونت‌آمیز اسرائیل را زیر سوال می‌برد. این بازیگری فعال کشور‌های عربی و ترکیه در موضوع فلسطین در حالی است که ایران به عنوان یک کشور منفعل که تنها کارویژه‌اش رای مثبت دادن به قطعنامه‌های تنظیمی دیگران است، دکترین سیاست خارجی و متعاقب آن تمامی مناسبات بین‌المللی خود را بر اساس «آرمان فلسطین» تنظیم کرده است. این آرمان ایران را به سمت «دشمنی دائمی» با اسرائیل، عدم به رسمیت شناختن موجودیت آن و در نهایت دشمنی با همه دوستان اسرائیل سوق داده است.

جالب‌تر اینکه ایران به انفعال خود در نهاد‌های بین‌المللی در موضوعی که بیشترین تاثیر را بر سیاست خارجی خودش دارد، افتخار می‌کند. در پی سوال‌برانگیز شدن رای مثبت اخیر ایران به قطعنامه‌ای که در آن راه حل دو کشور را به رسمیت شناخته است، نمایندگی ایران در سازمان ملل بیانیه‌ای منتشر کرده و اعلام کرده «به دلیل وجود برخی تعارضات، جمهوری اسلامی ایران حاضر نشد هم‌بانی قطعنامه مورد نظر شود.»

اینکه ایران اعلام می‌کند در پیش‌نویس قطعنامه‌هایی که در نهایت به آن‌ها رای مثبت می‌دهد، هیچ نقشی به عنوان «بانی» نداشته مایه تاسف است. این رویه نشان می‌دهد ایران برای سیاست‌هایش رویکرد «ایجابی» ندارد و در پیشبرد رویکرد «سلبی» خود هم قادر به ایجاد اجماع جهانی نیست.

انفعال جمهوری اسلامی در سیاست‌هایی که مستقیما منافع ملی ایران را هدف قرار داده در حالی است که در تمامی تحولات، همواره انگشت اتهام به سمت ایران نشانه رفته و بار آثار منفی آن در قالب تحریم‌ها بر دوش مردم ایران است. در موضوع فلسطین از روز نخست حمله حماس به اسرائیل ایران متهم به کمک به حماس شده بود.

همچنین در جنگ روسیه و اوکراین، ایران به دلیل فروش پهپادهایش به روسیه تحت تحریم‌های سخت بین‌المللی قرار گرفته است. مهمترین نقطه‌ای که این انفعال دیپلماتیک به ایران آسیب زده در موضوع برجام است. ایران در موضوعی که تنها و مستقیم متوجه منافع ملی خودش است به جای مذاکره مستقیم با طرف مقابل، از طریق پیام‌رسان‌هایی که هر کدام در عرصه بین‌الملل منافع ملی خودشان را دنبال می‌کنند، اقدام به مذاکره کرده است؛ مذاکراتی که در دولت رئیسی عملا به بن‌بست خورده است.