کیست هموراژیک چیست؟

رویداد۲۴ مریم آیتی: کیست‌ هموراژیک یکی از انواع کیست تخمدان به ‌شمار می‌رود. کیست‌های تخمدانی خونریزی دهنده یا هموراژیک را به ‌اختصار تحت عنوان HOCs نیز معرفی می‌کنند. کیست‌های هموراژیک با شروع خونریزی در کیست فولیکولی بروز می‌کنند. اغلب افرادی که دچار کیست هموراژیک هستند، دچار خونریزی و دردهای شدید در ناحیه شکم و لگن می‌شوند.

تخمدان بخشی از سیستم تولید مثل زنان است که به صورت یک جفت بادامی شکل در دو طرف رحم قرار دارد و از طریق لوله فالوپ به هم متصل است. تخمدان‌ها علاوه بر اینکه به صورت ماهیانه یک عدد تخمک آزاد می‌کنند، هورمون‌های استروژن و پروژسترون را نیز ترشح می‌کنند.

کیست تخمدان یک بیماری شایع در بین زنان و دختران است که ممکن است هر خانم در طول زندگی خود حداقل یک بار به آن مبتلا شود. کیست تخمدان در هر سنی می‌تواند صورت بگیرد. این عارضه عموما خطرناک نیست و بدون دارو یا درمان از بین می‌رود، اما در ‌صورتی‌که رشد کند یا بترکد، می‌تواند خطرناک و دردآفرین باشد.

بیشتر بخوانید:  علائم کیست تخمدان

کیست تخمدان به انگلیسی Ovarian Cysts، کیسه‌هایی پر از مایع (گاهی اوقات جامد) با غشایی نازک است که می‌تواند درون تخمدان در دستگاه تناسلی زنان یا روی آن رشد کند. اندازه کیست‌ها ممکن است به اندازه یک فندق یا یک توپ بیس‌بال باشد. کیست معمولا بی‌خطر است و علائمی ایجاد نمی‌کند و ممکن است در طی چرخه قاعدگی مکررا به وجود بیاید و از بین برود.

آیا در هر دو تخمدان کیست داریم؟

کیست ممکن است در هر دو تخمدان شما یا یکی از آن‌ها ایجاد شود. کیست از نظر اندازه یا محل قرار گیری متفاوت است و در هر دوره زندگی یک زن امکان دارد یکی از تخمدان‌های او را درگیر کند. معمولا کیست تخمدان خطر خاصی ندارد اما ممکن است در موارد نادری تبدیل به توده سرطانی شود یا اینکه به قدری بزرگ و سنگین شود که وزن نامعقول آن باعث پیچش تخمدان و خونریزی داخلی شود.

آیا ابتلا به کیست هموراژیک مشکل جدی است؟

در بسیاری از موارد ابتلا به این کیست یا رشد این نوع کیست در تخمدان به معنای مشکل نیست، چراکه کیست‌های تخمدانی شیوع بالایی دارند و در اغلب موارد خودبه‌خود برطرف می‌شوند. خیلی وقت‌ها فرد مبتلا به کیست هموراژیک حتی متوجه رشد کیست در تخمدان نمی‌شود، چراکه هیچ‌یک از علائم شایع کیست خونریزی دهنده را تجربه نمی‌کند.

معمولاً زمانی زنان مبتلا به کیست هموراژیک از این مسئله مطلع می‌شوند، که به دلایل دیگری تحت معاینه لگنی قرار می‌گیرند. درصورتی‌که کیست خیلی کوچک یا متوسط باشد به‌احتمال‌زیاد بیمار دچار علائم شایع آن نمی‌شود. در این وضعیت بیمار درد ندارد، احساس گرفتگی شکم ندارد و شاید خونریزی هم تجربه نکند.

بنابراین در بیشتر مواقعی که پزشک متخصص به‌طور تصادفی کیست هموراژیک را تشخیص می‌دهد، تنها توصیه به مراقبت می‌کند. پس از مدتی ممکن است مجدداً توصیه شود که شخص سونوگرافی را تکرار کند. نظارت بر وضعیت کیست، تصمیم‌گیری در مورد اینکه کیست خودش از بین می‌رود یا باید تحت درمان قرار بگیرد را راحت‌تر می‌کند.

آیا کیست هموراژیک تخمدان نیاز به تخلیه تخمدان دارد؟

این مورد خیلی نادر است و بسیار کم پیش می‌آید که تخمدان را به دلیل حضور کیست هموراژیک تخلیه کنند. درصورتی‌که کیست بزرگ‌تر از ۱۰ سانتی‌متر باشد، متخصص جراح سعی می‌کند با جراحی توده را از بدن بیمار خارج کند. اما در مواردی که کیست کاملاً تخمدان را درگیر کرده باشد یا بیمار مرتباً دچار کیست‌های تخمدانی شود، شاید تخلیه تخمدان تصمیم بهتری باشد.

گاهی کیست‌های هموراژیک به حدی آسیب‌رسان هستند که هر دو تخمدان را درگیر می‌کنند و هیچ بافت سالمی در دو تخمدان باقی نمی‌گذارند. در این وضعیت متخصص حفظ سلامت بیمار را ترجیح داده و تشخیص به حذف کل تخمدان به روش جراحی می‌دهد.

کیست تخمدان انواع مختلفی دارد و هرکدام از آنها ویژگی‌ها و علل متفاوتی دارند. کیست می‌تواند به صورت یک کیسه مملو از مایع یا خوشه‌ای از کیسه‌های کوچک به وجود آید. اندازه کیست تخمدان یکی از مواردی است که تعیین می‌کند کیست را از تخمدان خارج کرد. اگر اندازه کیست بیش از ۵۰ میلی‌متر باشد پزشک آن را از بدن خارج می‌کند. گاهی کیست علاوه بر مایع می‌تواند حاوی خون یا چرک و چربی یا جامدات باشد.

علائم اولیه کیست تخمدان

کیست‌هایی که کوچک هستند معمولا علائم خاصی ایجاد نمی‌کنند، اما زمانی که کیست تخمدان بزرگ شود، امکان دارد باعث بروز برخی علائم شود که عبارت است از:

• قاعدگی نامنظم
• درد هنگام رابطه جنسی
• حساسیت سینه
• علائم مشکلات هورمونی در زنان
• نفخ شکم
• حرکات روده‌ای دردناک
• درد در ناحیه شکم
• درد در ناحیه کمر، لگن و ران

کیست‌های خفیف معمولا به طور تصادفی حین یک سونوگرافی کشف می‌شود اما گاهی اوقات وضعیت کیست وخیم است و ممکن است در اثر ترکیدگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان علائم زیر بروز کند:

• تب
• ضعف و سرگیجه
• حالت تهوع و استفراغ
• تنفس شدید و تند
• درد بسیار شدید لگن
• خونریزی غیر طبیعی واژینال
• تکرر ادرار

عوارض کیست هموراژیک

اغلب کیست‌های هموراژیک تخمدان بی‌خطرند و به‌طور خودبه‌خودی برطرف می‌شوند. این کیست‌ها عموماً باعث عوارضی از قبیل نازایی نمی‌شوند. بااین‌حال، بروز برخی عوارض محتمل است؛ دقت کنید که اغلب این عوارض، بین انواع کیست‌های تخمدان مشترک‌اند.

ایجاد کیست سرطانی

این نوع کیست، اغلب غیرسرطانی هستند؛ اما گاهی ممکن است این کیست‌ها سرطانی شوند. کیست‌هایی که پس از یائسگی تشکیل می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که سرطانی باشند.

پارگی کیست تخمدان

کیست‌های عملکردی اغلب بدون عارضه پاره می‌شوند؛ اما در برخی مواقع پارگی کیست می‌تواند باعث درد شدید و تورم شکم شود. هرچه اندازه کیست بزرگ‌تر باشد، احتمال پارگی آن هم بیشتر است.

تورشن یا چرخش تخمدان

کیست ممکن است آن‌قدر بزرگ شود که باعث چرخش خودبه‌خودی تخمدان شود. چرخش یا تورشن تخمدان با مختل کردن خون‌رسانی تخمدان، می‌تواند باعث مرگ این عضو بدن شود. درد شدید، تهوع و استفراغ همگی از علائم احتمالی چرخش تخمدان هستند.

لکه بینی

کیست در تخمدان همچنین می‌تواند منجر به مشکلاتی در چرخه قاعدگی مانند پریودهای سنگین یا نامنظم، یا لکه بینی بعد از پریود (خونریزی غیرطبیعی واژن بین دوره‌ها) شود. مشکلات سیکل قاعدگی در صورتی رخ می‌دهد که کیست هورمون‌های جنسی تولید کند و باعث رشد بیشتر پوشش داخلی رحم شود.

ریزش مو

کمبودهای تغذیه همراه با کیست در تخمدان مانند سطح کم آهن، سطوح پایین ویتامین ب ۱۲ و سطوح پایین ویتامینD۳ می‌تواند باعث ریزش مو شود. همچنین می‌تواند همراه با مشکل تیروئید (اغلب کم‌کاری تیروئید) باشد که اغلب به ریزش مو و مشکلات وزن در زنان منجر می‌شود.

جوش صورت

تخمدان هورمون‌های بیشتری به نام آندروژن تولید میکنند که باعث تحریک تولید چربی در پوست می‌شود. فرد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است در صورت، پشت، گردن و سینه آکنه داشته باشد.

بزرگ شدن شکم

علائم بالینی کیست در تخمدان معمولاً اتساع پیشرونده شکم، درد و نفخ شکم، خونریزی واژینال و علائم مربوط به فشردگی اندام‌ها مانند یبوست، سیری زودرس، استفراغ و مدفوع مکرر است.

کمردرد

کیست‌های تخمدان کیسه‌های کوچک، غیرسرطانی و پر از مایع هستند که می‌توانند در زنانی که عادت ماهانه منظم دارند، ایجاد شوند.در برخی موارد، کیست‌های تخمدان می‌توانند باعث درد طولانی و شدید کمر شوند.

یبوست

به دلیل اتساع تخمدان و فشار به روده، یبوست می‌تواند یکی دیگر از علائم کیست تخمدان باشد.

علائم دفع کیست تخمدان

• تورم در ناحیه شکم: اگر کیست بزرگ باشد یا تخمدان پلی کیستیک باشد، معمولا باعث برآمده شدن شکم فرد می‌شود. زمانی که کیست بترکد، خون و مایعات درون کیست به حفره شکمی منتقل می‌شود و تورم شکم بیشتر می‌شود. این حالت در بروز علائم دفع کیست هموراژیک هم می‌تواند نقش داشته باشد.
• احساس درد در شکم: اگر کیست در تخمدان بترکد، یک درد ناگهانی و شدید ناحیه شکم را در بر می‌گیرد به نحوی که فرد نمی‌تواند درد آن را تحمل کند. برای اینکه مطمئن شوید کیست دفع شده باید سونوگرافی انجام دهید.
• خون ریزی: شایع‌ترین نشانه دفع کیست، خونریزی است. زمانی که کیست پاره شود شما آن را به صورت لکه‌بینی احساس خواهید کرد. معمولا دفع کیست در زمان پریودی اتفاق می‌افتد به همین دلیل فرد متوجه دفع آن نمی‌شود اما اگر بین دو سیکل قاعدگی دچار لکه بینی شدید نشان‌دهنده دفع کیست است.

کیست تخمدان در یائسگی ایجاد می‌شود؟

اکثر کیست‌های تخمدان به چرخه قاعدگی ربط دارند و تعدادی از آنها وابسته به سیکل قاعدگی نیستند. کیست تخمدان پس از یائسگی زودرس کمتر دیده می‌شود اما اگر زنان یائسه دچار کیست شوند احتمال اینکه تبدیل به سرطان شود زیاد است. این زنان باید وضعیت سلامت تخمدان خود را مرتب چک کنند.

کیست تخمدان در بارداری خطرناک است؟

در دوران بارداری نوع خاصی از کیست به وجود می‌آید که نه تنها خطری ندارد بلکه در ۱۲ هفته اول بارداری به حفاظت از جنین کمک می‌کند و پس از آن در بدن دفع می‌شود؛ اما گاهی اوقات ممکن است این کیست تا انتهای بارداری از بین نرود که در این صورت باعث خونریزی یا پیچیدگی رحم می‌شود. در این مرحله باید کیست را با جراحی خارج کرد.

چه زمانی برای کیست تخمدان به پزشک متخصص زنان مراجعه کنیم؟

کیست‌هایی که بی خطر هستند معمولا علائم و عوارض خاصی ایجاد نمی‌کنند و رفع می‌شوند اما برخی از کیست‌هایی که بزرگ هستند ممکن است خطراتی برای فرد داشته باشند. این کیست‌ها علائم ایجاد می‌کنند. برای این کیست‌ها باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. در صورتی که علائمی مثل درد شدید شکم و لگن دارید و دچار تب، حالت تهوع و استفراغ شدید نشان‌دهنده ترکیدن کیست است؛ شما به اقدامات فوری پزشکی احتیاج دارید.

چه افرادی در معرض ابتلا به کیست تخمدان هستند؟

همه زنان و دخترانی که پریود می‌شوند ممکن است دچار کیست شوند. شما ممکن است از وجود کیست خود بی خبر باشید و تا آخر عمرتان هم ایجاد کیست یا دفع آن را احساس نکنید. این کیست‌ها بی خطر هستند. زمانی متوجه کیست خواهید شد که تعداد یا سایز آن افزایش یابد. حدود ۸ درصد از زنان دچار کیست‌های وخیمی می‌شوند که نیاز به جراحی دارند.

افرادی که بیشتر مبتلا به کیست هموراژیک می‌شوند

ژنتیک

مشکلات هورمونی

آندومتریوز

بارداری

عفونت های شدید لگن

کیست تخمدان قبلی

زنانی که دچار یائسگی نشده‌اند

مصرف داروهایی که به تخمک‌گذاری کمک می‌کنند مثل کلومیفن

روش و نحوه تشخیص کیست تخمدان

معمولا متخصص زنان و زایمان با معاینه فیزیکی لگن و چکاپ رحم و تخمدان بیمار می‌تواند کیست تخمدان را تشخیص دهد. در صورتی که پزشک متوجه تورم یکی از تخمدان‌ها شود، انجام برخی از آزمایش‌ها و تست‌ها را به بیمار توصیه می‌کند.

آزمایش‌های تشخیص کیست تخمدان

سونوگرافی

سونوگرافی یک شیوه تصویربرداری است که در آن از امواج صوتی برای دیدن اعضای درونی بدن استفاده می‌شود. سونوگرافی علاوه بر تشخیص کیست، می‌تواند انواع کیست مایع، جامد و ترکیبی را از یکدیگر افتراق بدهد. برای تشخیص کیست هموراژیک اغلب سونوگرافی از راه واژن یا سونوگرافی ترنس واژینال (TVS) درخواست می‌شود.

سی تی اسکن

این روش نیز یکی از روش‌های تصویربرداری از اندام‌های داخلی است اما از سونوگرافی دقیق‌تر است.

ام آر آی

MRI نوعی تصویربرداری است که بر پایه میدان‌های مغناطیسی تصاویر واضحی از اندام‌های داخلی ایجاد می‌کند.

آزمایش خون

آزمایش خون برای تشخیص کیست‌های سرطانی استفاده می‌شود. در این روش سطح پروتئین خاصی در بدن سنجیده می‌شود. وجود سطوح بالای این پروتئین نشان‌دهنده علائم سرطان تخمدان است. علاوه بر سرطان، فیبروم رحم و آندومتریوز نیز باعث افزایش سطح این پروتئین می‌شود.

درصورتی‌که کیست بخش جامد داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون CA-125 را درخواست کند تا بفهمد کیست تخمدان خوشخیم یا بدخیم است. سطح آنتی‌ژن سرطان 125 یا همان CA-125 در زنان مبتلا به سرطان تخمدان بالا می‌رود. البته سطح این فاکتور ممکن است در بسیاری از مشکلات غیرسرطانی رحم و تخمدان هم افزایش یابد.

آزمایش بارداری

برخی مواقع کیست‌های جسم زرد می‌توانند باعث پاسخ مثبت کاذب آزمایش بارداری شوند (یعنی علی‌رغم اینکه باردار نیستید، نتیجه تست مثبت شود) بنابراین درصورت شک به کیست، پزشک ممکن است آزمایش بارداری درخواست کند.

معاینه لگن

پزشک ممکن است حین معاینه روتین لگن متوجه حضور کیست هموراژیک شود. براساس اندازه و نوع کیست، ممکن است روش‌های تشخیصی دیگری را هم در ادامه درخواست کند.

لاپاروسکوپی

لاپاروسکوپی تشخیصی، یک شیوه جراحی است که با استفاده از چند برش کوچک در شکم و وارد کردن دوربین به پزشک کمک می‌کند تا با دید مستقیم محوطه درون شکم را بررسی کند. لاپاروسکوپی نیاز به بی‌هوشی دارد.

روش های درمان کیست تخمدان

بسته به نوع کیست، روش درمان بسیار متفاوت است. اکثر کیست‌ها نیازی به درمان ندارند و پس از گذشته چند سیکل قاعدگی، بدن به طور طبیعی آن را از بدن حذف می‌کند. درمان کیست زمانی ضرورت پیدا می‌کند که کیست پاره شود یا خودبه‌خود رفع نشود. نوع درمان کیست بر اساس سن فرد، نوع و اندازه کیست، علائم و وضعیت تاهل او تعیین می‌شود. رایج‌ترین روش‌های درمانی کیست به شرح زیر است:

دارو

در صورتی‌ که کیست‌ خود به خود برطرف نشود اما اندازه نسبتا کوچکی داشته باشد، پزشک ممکن است با تجویز داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری از بزرگتر شدن کیست قبلی و تشکیل کیست‌های جدید جلوگیری کند. دقت کنید که دارو نمی‌تواند کیست‌های شما را کوچک کند بلکه فقط جلوی بزرگتر شدن آن را می‌گیرد. قرص دیان و داروی ویتاگنوس توصیه شده است.

جراحی

در صورت موارد زیر بیمار جراحی می‌شود:

• احساس درد شدید در ناحیه شکم که اصلاً متوقف نمی‌شود
• کیست‌های هموراژیک قطر بیشتر از ۵ سانتی‌متر داشته باشند
• کیست‌هایی که با معیارهای سونوگرافی خوش‌خیم بودن آن‌ها تائید نشود
• عدم رفع خودبه‌خود کیست
• درصورتی‌که کیست پاره شده و خونریزی رخ دهد
• درصورتی‌که تخمدان به دلیل حضور کیست دچار پیچ‌خوردگی شود

لاپاراسکوپی

دراین روش میله‌ای نازک و ظریف را که سر آن مجهز به یک دوربین پیشرفته است، از طریق شکاف کوچکی که زیر ناف ایجاد شده، وارد بدن می‌کنند و پزشک تخمدان‌ها را به راحتی مشاهده می‌کند و می‌تواند کیست‌ را خارج کند.

لاپاراتومی

در صورتی‌که کیست بزرگ باشد، پزشک یک برش بزرگ روی شکم ایجاد می‌کند و کیست را از بدن فرد خارج می‌کند. اگر کیست بدخیم و سرطانی باشد، جراح از کیست نمونه‌برداری می‌کند تا در صورت نیاز اقدام به برداشتن تخمدان و رحم کند.

درمان با رژیم غذایی

یکی از راه‌های درمان کیست تغییر رژیم غذایی است. برخی از غذا‌ها یا عادات غذایی می‌تواند برای کیست تخمدان مضر باشد.

بهتر است این موارد را از برنامه غذایی خود حذف کنید:

• انواع کنسرو و مواد غذایی که نگهدارنده دارند.
• انواع غذای سرشار از قند ساده مثل نوشابه، آبمیوه صنعتی، بستنی، شیرینی و غیره.
• غذاهای سنگین مانند پیتزا، لازانیا، کله‌پاچه.
• غذاهای سرد مانند دوغ، برنج، ماهی و میوه‌هایی مانند گیلاس و هلو.

سعی کنید غذاهایی مصرف کنید که کربوهیدرات پیچیده دارند؛ یعنی حاوی مقدار زیادی فیبر هستند. هرچه فیبر مواد غذایی بیشتر باشد هضم آن در دستگاه گوارش کندتر است و قند خون به آرامی وارد جریان خون می‌شود.

غذاهای سرشار از فیبر عبارت‌اند از:

• ماکارونی سبوس‌دار
• جو
• برنج قهوه‌ای
• حبوبات

 درمان با ورزش

ورزش یک راه حل عالی برای حفظ سلامت و ایجاد سبک زندگی سالم است. فواید ورزش بر هیچکس پوشیده نیست اما شاید ندانید که ورزش کردن می‌تواند کیست‌های کوچک را برطرف کند. همچنین ورزش کردن به درمان و مدیریت تخمدان پلی کیستیک کمک بسیار زیادی می‌کند.

پیاده روی را می‌توان یکی از کاربردی‌ترین ورزش‌ها برای انواع بیماری نام برد.

درمان طب سنتی با داروهای گیاهی

برخی از داروهای گیاهی می‌تواند به از بین رفتن خودبه‌خودی کیست‌های کوچک کمک کند:

• سرکه سیب: سیب به دلیل پتاسیم بالایی که دارد می‌تواند به رفع کیست کمک کند. یک قاشق سرکه سیب را با یک لیوان آب ترکیب کنید و در طول روز دو مرتبه از آن بنوشید.
• دمنوش بابونه: دمنوش بابونه یا داروی گیاهی کیست تخمدان، می‌تواند به تنظیم سیکل قاعدگی کمک کند. از خواص بومادران و خواص رازیانه برای رحم و تخمدان هم غافل نشوید که در تسکین درد موثر است.
• زنجبیل: زنجبیل نیز مانند بابونه طبع گرمی دارد و می‌تواند چرخه قاعدگی را منظم کند.
• بادام: بادام سرشار از منیزیم است و می‌تواند فعالیت تخمدان را بهبود بخشد. شما می‌توانید بادام را بخورید یا از روغن بادام برای ماساژ ناحیه شکم استفاده کنید.
• در برخی موارد، علاوه بر روش‌های گفته شده، طب سوزنی کیست تخمدان هم توصیه شده است.

راه پیشگیری از کیست تخمدان

متاسفانه هیچ راهی برای جلوگیری از ایجاد کیست تخمدان وجود ندارد و ابتلا به این عارضه اجتناب ناپذیر است اما شما می‌توانید با انجام آزمایش سونوگرافی به صورت ماهیانه از وجود آن به موقع با خبر شوید. سیکل قاعدگی نامنظم نیز می‌تواند هشداری برای ایجاد کیست تخمدان در بدن باشد.

اما نگران نباشید کیست یک بیماری شایع است و قریب به ۹۰ درصد خطر خاصی برای فرد ایجاد نمی‌کند و خود به خود رفع می‌شود اما باید مراقب انواع خطرناک کیست باشید. به خصوص خانم‌هایی که سن بالاتری دارند بیشتر در معرض کیست بدخیم هستند.